InfoHub Logo

“Aıqap” jýrnalynyń sol kezde redaktory M. Seralın bolǵan, al “Qazaq” gazetiniń redaktory Ahmet Baıtursynuly bolǵan. Eki basylymdardyń maqsaty bir bolsada, bul maqsatqa jetý joldary ár túrli boldy, sol sebepten eki basylymdarynyń arasynda túrli qaıshylyqtar paıda bolady bastady. “Aıqap” pen “Qazaq” arasynda týyndap otyrǵan aıtystartys týraly alǵashqy pikirlerdi kórnekti memleket jáne qoǵam qaıratkerleri T.Rysqulov pen S.Asfendıarovtyń tarıhı taqyrypta jazǵan eńbekterinen nemese Beıimbet Maılınniń myna sózderinen kezdestiremiz: “Endi keleıik, «Aıqap» pen «Qazaq» arasyna. Bul ekeýiniń keıbir pikirleriniń birine-biri qıǵashtyǵy, ol týraly birsypyra sózdiń bolyp ótkendigi oqýshylarǵa belgili”.Bir aıta keterlik jaı, ózderi ómir súrgen ýaqyt talabyna qaıshy ekendigine qaramastan, olar bul máselege obektıvti túrde baǵa berýge tyrysqan.

Qaıshylyqtardyń bastaýy negizi jer máselesinen bastalady. “Aıqap” jýrnaly bul máselege mynandaı pikir bildirgen: “Kóshpelilikten bas tartyp, otyryqshy bolamyz. Otyryqshy bolǵan el oqýǵa múmkindik alady, egin egip, basqa da sharýa túrlerin damytady”. Buǵan “Qazaq” gazeti kelispeýshilik bildirdi. Olardyń oıynsha qazaqqa 15 desátınadan jer berip, otyryqshy qylýdyń artynda patshalyq Reseıdiń quıtyrqy saıasaty jatqandyǵyn aıtady. Olar qazaqqa osynsha jer berý arqyly ózderine kóbirek qaldyrý jaǵyn oılap otyrǵandyǵyn alǵa tartady. Onyń dáleli retinde pereselen mekemesiniń bastyǵy Glınkonyń Reseıdiń Memlekettik Dýmasyndaǵy ashyq málimdemesin mysal retinde keltiredi. Ekinshiden, qazaq jeriniń kóp bóligi egin egýge qolaıly emes, erteń halyqtyń ashtyqqa ushyraýy múmkin ekendigin eskertedi.

Mine osylaı “Aıqap” pen “Qazaq” gazetiniń arasynda alǵashqy kózqarastar men ıdealdar qarsylyqty boldy. Bunymen qosa olardyń basqosý ótkizýge jáne álipbı tańdaýǵa kelgende de pikirleri ekige jarylǵan. Sonyń kesirinen eki basylym avtorlary bir-birine qarata kóptegen maqalalar jarıalaǵan. Alaıda qazaqtyń sol tustaǵy zıalylary jazarmandardy mámilege kelýge úgittegen. Bir-birin beker keketip-muqatýdyń esh qajeti joqtyǵyn, qaıta óz pikirlerin mádenıetti túrde bildirýleri kerektigin túsindirip baqqan, ekige jarylǵan qazaq zıalylaryn parasat paıymyna jeteler azamattyq kelisimge, saıası jáne rýhanı arnadaǵy ortaq murat-maqsattaǵy eldik jolyndaǵy kemel isterde bereke-birlikke shaqyrdy. Osy jaǵdaı jaıly 1915 jyly №6 sanynda Shákirim Qudaıberdiulynyń “Sóz talasy” degen maqalasy shyqty. Bul maqalada Shákirim Qudaıberdiuly bolyp jatyrǵan talasty aqylmen sheship, dórekilik pen orynsyz keketip urynbaýy jaıly jazady.

Negizi M.Seralınniń otyryqshy mádenıet órkenıetti bolatyny jaıly oıy ras, alaıda bul jaǵdaıda “Qazaq” gazetiniń 15 desátına jerden tıse az qazaqqa ulan-ǵaıyr dalamyz túgeldeı tıesili bolmaı shyǵar edi, jerimizden aıyrylyp qalý qaýpi tur degen oıy óte mańyzdy jáne oryndy. Bul eki basylym bir-birine qarsy emes, olardyń mazasy qazaq halkynyń erteńgi kúni ne bolmaqshy degen oıy. Sondyqtanda bul eki basylym qazaq halqyn alǵa jetelep, ony aǵartyp, kemel elge aınaldyrýǵa úlken talpynys bergeni úshin qazaq halqynyń tarıhynda máńgi bolady.

---