InfoHub Logo

Emtıhan – barshamyzdyń júıke júıemizge, densaýlyǵymyzǵa aýyr tıetin soqqy tárizdi. Al oqýdaǵy úlgerimi boıynsha álemdik reıtıńte udaıy tizimniń aldyńǵy qatarynan kórinetin Shyǵys Azıa stýdentteri emtıhan ýaqytynda jıi kúızeliske túsedi eken.

Shyǵys Azıa stýdentteri úshin emtıhan – mıyna ǵana emes, júıke júıesine de salmaq túsiretin aýyr synaq. Osy sebepti emtıhan ýaqytynda túrli joralǵylar men rásimederge oryn berip, sáttiliktiń serik bolarynan úmittenedi.

Dese de emtıhandy sátti tapsyrýǵa kómektesetin joralǵylar qaı elde bolmasyn kezdesedi. Keı memleketterde arnaıy taǵamdarmen aýqattansa, keı el stýdentteri qyzyl tústi ishkıimniń sıqyry men tylsym qýatyna senedi eken. Mańdaı ter, etken eńbekpen jıǵan bilimi synalar sátte Azıalyq stýdentteratqaratyn rásimder kóp. Bul qatardaǵy eń qyzyqty joralǵylardy nazarlaryńyzǵa  usynamyz.

1. KitKat - japondyq stýdentterdiń shokoladty boıtumary

Barynsha adal atqarylatyn stýdenttik dástúr boıynsha, japondyq stýdentter emtıhan ótetin kúni «kasýdon» atalatyn aspen aýqattanady. Ol kúrish pen jumyrtqa qosylyp ázirlenetin janshylǵan dońyz eti. «Kasý» sóziniń aýdarmasy «jeńis» uǵymyna saıady. Demek, kasýdonmen tamaqtanǵan adamnyń jeńiske jeteri anyq.

Bul rette KitKat shokoladyn óndirýshileri de oraıyn taýyp, «mindetti túrde jeńemin» maǵynasyn beretin «kitto katto»  tirkesin utymdy qoldaný arqyly, stýdentter arasynda tanymaldyq pen úlken suranysqa ıelendi. Osylaısha ataýy japon tilimen úılesim tapqan KitKat shokolady stýdentterdiń boıtumaryna aınalǵan.

2. Alma - qaýipsizdik kepili

Gonkong ýnıversıtetiniń stýdentter ashanasynda  emtıhan ýaqytynda alma men almadan jasalǵan taǵamdar usyný – ádetke aınalǵan ǵuryp. Qytaı tilinde «ping guo» sózi – «alma» jáne «qaýipsizdik» maǵynasyn ańǵartatyn qos maǵynaǵa ıe.

«Alma emtıhan ýaqytyndaǵy qaýipsizdigińizdi qamtamasyz etedi», - deıdi qytaılyq Nankın qalashyǵynyń turǵyny Chong Vong.

3. Shash jýýdan saqtanyńyz!

Kúni-túni oqýdan bas almaı, as pen uıqyǵa az-maz ýaqytymyzda áreń qıǵan shaqtarda jýynýǵa da murshamyz qalmaı jatady. Tipti, umytyp ketemiz de. Alaıda Ońtústik Koreıa jurtshylyǵyn munymen tańdandyra almaısyz.  Munda emtıhan ýaqytynda shash jýýǵa bolmaıdy – bar jıǵan bilimińiz sýmen shaıylyp ketedi eken-mys.

«Bizdiń synypta emtıhan aldynda shashyn jýmaıtyn jigit oqyǵan. Basqa ýaqyttarda ony tazalyqtyń úlgisi dersiń. Biraq emtıhan jaqyndaǵanda janyna jaqyndaý múmkin bolmaıtyn», - deıdi yrymshyl jigit tanystarynyń biri.

4. Keshú jańǵaǵy men dońyz eti teksheleri

Gonkong klýbtary, jataqhana men túrli uıym stýdentteri emtıhannan bir aı buryn «sátti tapsyrý» (ging guo) rásimin jasaıdy. Ol – qatysýshylaryna emtıhandy jaqsy tapsyryp, joǵary baǵa alýyna kómektesetin rásimder jıyntyǵy.

Stýdentter uıymdasyp, bir dastarhan basyna jıylady. Ádette ol qytaılyq meıramhanalarda ótedi. Stýdentterge mindetti túrde tekshelep týralǵan dońyz eti men keshú jańǵaqtary beriledi. Bular «sátti tapsyrý» rásimindegi negizgi taǵam túri. «Keshú» sózi qytaı tilinde «emtıhan tapsyrýǵa degen nıet» maǵynasyn ańǵartsa, «dońyz eti teksheleri» tirkesi «erekshelenýge nıettený» maǵynasyna saıady.

Kóptegen Shyǵys Azıa tilinde omomnımder túrli rásim-joralǵylarda mańyzdy ról atqarady.

5. Dońyzdy qaq bólý

Meıramhanadaǵy rásimin atqaryp, jataqhanaǵa qaıtqan stýdentter kelesi joralǵyny oryndaýǵa kirisedi. Ol – dońyzdyń qaqtalǵan tutas etin qaq bólý joralǵysy. Qurbandyqtyń mundaı túri Qytaı memleketinde erekshe baǵalanady.

Rásimge qatysýshylardyń árqaısysyna dońyzdyń tutas etin qaq bólý úshin bir ǵana múmkindik beriledi. Stýdentterdiń senimi boıynsha, bul rásimnen súrinbeı ótken jandardyń emtıhanda baǵy janyp, bir múmkindikten-aq sátti tapsyra alady.

Al tutas etti qaq bóle almaǵandary  emtıhannan óte almaıdy ne qaıta tapsyrady eken-mys.

Atalǵan rásim munymen aıaqtalmaıdy. Rásim sońynda qatysýshylar kıvı jemisin jep tarqasady. Ol jemis ataýynyń «emtıhandy jeńil tapsyrý» tirkesimen birdeı dybystalýymen baılanysty.

6. Duǵa jasaý

Shyǵys Azıanyń kóptegen stýdenti ata-ana tarapynan meıirim-mahabbat pen qamqorlyqqa kóbirek bólenedi.

«Keı ata-analar emtıhan ótip jatqan ǵımaratta balalaryn sońyna deıin kútedi. Jaı ǵana kútip qoımaıdy. Balalarynyń joly bolyp, emtıhandy jaqsy tapsyrýy úshin duǵa jasaýmen bolady. Kezinde meniń anam da osy joralǵyǵa saı duǵa jasaǵan. Biraq emtıhan nátıjesi biz kútkendeı jaqsy bolmaı shyqty», - deıdi Ońtústik Koreıalyq oqytýshy Chı-Ion Chon.

Eń qamqor ata-analar munymen ǵana shektelmeı, emtıhannan 100 kún buryn kúndelikti ǵıbadathanada qulshylyq jasap, balasy úshin duǵada bolady.

7. Sáttilik syılaıtyn saǵat pen «jylpyldaq» sorpa

Ońtústik Koreıada teńiz qyryqqabatynan jasalǵan sorpa keń tanymaldyqqa ıe. Ózindik ereksheligine sáıkes, bul asty «jylpyldaq» sorpa dep ataýǵa bolady.

Alaıda turǵyndardyń senimi boıynsha, emtıhan aldynda mundaı sorpamen aýqattansańyz, oqyp-toqyǵanyńyzdyń bári sanańyzdan izim-ǵaıyp joǵalyp ketedi eken. Jergilikti tilde «teńiz qyryqqabatynan jasalǵan sorpamen tamaqtaný» men «emtıhannan qulaý»  tirkesteriniń maǵynasy bir. 

«Etıhan nemese qyzmetke ornalasý aldyndaǵy suhbat syndy mańyzdy jaıttar aldynda baldyrdan jasalǵan sorpadan bas tartýǵa barynsha tyrysamyn. Keıde bul yrym jaıly umytyp ketetinim de bar. Mundaı kezderde ol jóninde oılamaǵandy qup kóremin», - deıdi Chı-Ion.

Alaıda halyq danalyǵy qytaılyq Chong Vong sanasynanmyzǵymas oryn alǵan.

«Óz basym emtıhan tapsyratyn kúni tańǵy asqa kespe jeımin, sebebi qytaı tilinde «kespe» sózi «bári oıdaǵydaı bolady» maǵynasyn beredi. Sondaı-aq, meniń sáttilik ákeletin saǵatym da bar», - deıdi ol.

8. Taýyq – kúsh-qýat kózi

Azdaǵan mólsherdegi qant tánińizge kúsh-qýat beredi. Biraq Ońtústik Koreıa halqy tátti taǵamnyń emtıhandy jaqsy tapsyrýǵa kómektesetinine shúbásiz senedi.

Ót – býǵa pisirilgen kúrish, jabysqaq kúrish, jabysqaq shaı júgeri, júgeri, batat nemese osy dándi daqyldardyń qospasynan ázirlenetin koreıalyq dástúrli tátti taǵam. Ózderińiz ańdaǵandaı, ol – óte sozylmaly ári jabysqaq.

Ót taǵamy emtıhan tapsyrar aldynda jelinedi. Onyń sebebi koreı tilinde «jabysqaq» jáne «emtıhan tapsyrý» sózderiniń birdeı dybystalýynda jatyr.

Al táttige qumarlyǵyńyz bolmasa, qoıyltylǵan taýyq sorpasymen aýqattana alasyz. Ol mıyńyzdyń tolyqtaı júz paıyzǵa jumys isteýine kómektesedi dep sanalady.

Malaızıa, Gonkong, Sıngapýr jáne Qytaı stýdentteri sesıaǵa daıyndalǵan ýaqytta, ásirese, tańerteń emtıhan aldynda taýyq sorpasymen tamaqtanady.

«Munyń yrymǵa esh qatysy joq. Men tańerteń, emtıhan aldynda taýyq sorpasyn ishemin. Ony jylytyp alyp, birden iship qoıý kerek. Bul sorpa oıyńdy jınaqtaýǵa kómektesedi. Degenmen, Sıngapýr stýdentteri taýyq sorpasyna baǵyttalǵan jarnama naýqanyna qaltqysyz senedi», - deıdi London Ýnıversıtettik kolejinde oqıtyn Sıngapýrlyq stýdent Dılan Lı Sýn Iýng.

9. Qyzyl tústi ishkıim

Qytaı halqy qyzyl tústiń sáttilik ákeletinine senedi. Senetinderi sonshalyq, emtıhan tapsyratyn kúni qyzyl ishkıim kıýdi ádetke aınaldyrǵan. Sondyqtan joǵary baǵa alýdan dámeli stýdentter emtıhanǵa qyzyl ishkıim kıip keledi.

Al ómirde joly bolǵysh, tabysty adamdarǵa «Búgin qyzyl ishkıim kıgensiń be?» degen saýal jıi qoıylady eken.

Alaıda Chong Vong esimizge salǵandaı, atalǵan sıqyrly tús barlyǵyna derlik kómektesýge qaýqarsyz: emtıhan nátıjesi kórsetilgen tizimde qanaǵattandyrarlyqsyz baǵa alǵandar esimi qyzyl túspen jazylady.

10. Bilim jolyndaǵy básekelestik qudaıy

Sıngapýr ulttyq ýnıversıteti jáne Nanáng tehnologıalyq ýnıversıteti syndy Azıanyń úzdik ýnıversıtetterinde stýdentterdiń oqý úlgerimin baǵalaýdyń ózindik júıesi bar. Qońyraý pishinine uqsas bul keste «Qońyraý tárizdi qısyq syzyq qudaıy» ataýymen tanymal.

Onyń ereksheligi sonda, bilim alýshylar emtıhandaǵy óz nátıjesin alyp ǵana qoımaı, qatarlastarynyń baǵasymen ara qatynasyn salystyra alady. Kóptegen salada jetistikke qol jetkizgen eldiń bilim berý júıesindegi mundaı ádis – báskelestikti arttyrý maqsatynda óte tıimdi.

Atalǵan ýnıversıtetterde «Qońyraý tárizdi qısyq syzyq qudaıyna» arnap qurbandyq shalatyn oryn qarastyrylǵan. Stýdentter qurbandyq retinde túrli taǵamdar ákelip, qudaıdyń qurmetine shyraq jaǵady.

Sıngapýr ulttyq ýnıversıteti stýdentterge vırtýaldy túrde qulshylyq jasaýǵa múmkindik berip, básekelestik qudaıyna vebsaıt arnaǵan. Sonymen qatar «Tvıtter», «Feısbýk» áleýmettik jelilerinde jeke paraqsha ashqan.

 

Emtıhanǵa daıyndalý. Birneshe keńes:

1. Emtıhanǵa daıyndalý barysynda shpargalka jazýdyń mańyzy zor, sebebi adam oqyǵannan góri, jazǵanyn tez, ári uzaq ýaqytqa este saqtaıdy. Tym bolmasa qoldanbasańyz da, jazǵandaryńyz bir kádege jarap qalýy ábden múmkin.
2. «Men túk bilmeımin», «tapsyra almaımyn» degen oıdan aýlyq bolyńyz. Ol sizdiń júıke júıeńizge keri áser etedi.
3. Emtıhanǵa bir kún qalǵanda daıyndalýdan aýlaq bolyńyz. Mıdaǵy barlyq aqparatty qorytý úshin de 1 kún talap etiledi.
4. Emtıhan bolar kúni erte turyp, tańǵy asyńyzdy ishkenińiz jón. Bul mı men júıke ortalyqtarynyń tabysty jumys isteýine kómektesedi.
5. Emtıhanǵa ózińizge unaıtyn, yńǵaıly kıimdi kıińiz.
6. Emtıhan bıletin alǵan kezde «bilmeı qalam» degen oıdan aýlaq bolyńyz. Qoryqqan nárse kez-kelgen jerde aldynan shyǵady.
7. Aýyzsha jaýap beretin bolsańyz, tezısterińizdi anyqtap jazyńyz.
8. Qaǵazǵa qarap oqyp bermeńiz. Bul tyńdaýshyǵa keri áserin tıgizedi.
9. Jaýap berý barysynda senimdi daýyspen, tyńdaýshynyń kózińe qarap jaýap berýge tyrysyńyz.
10. Qolyńyzdy keýdeńizdiń deńgeıińizde ustaǵan jón. Bul ózine senimdiliktiń belgisi retinde esepteledi.

EŃ bastysy yrymdarǵa berilmeı, emtıhanǵa durys daıyndalý. Erterek daıyndalsańyz eńbegińizdiń jemisin mindetti túrde kóretinińiz anyq. Sáttilik!

---