InfoHub Logo

Bulardyń tatýlyǵynda eshbir shek joq sekildi edi. «Aıaq-tabaǵyna deıin aralasyp ketken» degendeı, ári-beriden soń Ospan ataıdyń qorabynda da birge turatyn boldy.

Buryn balǵanyń orny qoımanyń qabyrǵasyndaǵy tekshelerde bolatyn. Súrgi, ara, balta, burǵylarmen sap túzegendeı qatar turatyn-dy. Al shegeler temir qoraptyń ishinen shyqqan emes.

Anda-sanda Ospan ataı kelip, temir qorapty ornynan qozǵaǵanda máz bolyp, alaqandaryn shapalaqtap oınaǵandaı, saldyr-gúldir etip aýnap-qýnasatyn.

Áýel basta olar balǵanyń ne ekenin bilgen joq-ty. Ospan ataı dúkennen ákelgen boıy osy temir qorapqa salyp qoıǵan.

Jýyrda Ospan ataı temir qorapty syrtqa alyp shyqty. Kún shaıdaı ashyq eken. Máz bolyp saldyrlaǵan shegeler kún kózinde jalt-jult etip, raqattandy da qaldy. Olar balǵany osy kezde kórip tildesken-di.

— Sálemetsizder me? — dedi óńi appaq, basy teksheleý kelgen qońyr bir dáý qoranyń erneýine arqasyn súıep.

— Sálemetsiz be? — dedi shegelerdiń ishindegi jýantyq kelgen jalpaq qalpaqty, qortyq bireýiniń batyly jetip, sózge kelip. — Siz kim bolasyz?

— Men — Balǵamyn, — dedi ol daýysy gújildep. — Sender qoryqpańdar, endi biz únemi birge bolamyz. Ospan ataı bizdi fermaǵa aparady. Onda malshylarǵa úı salady. Men byltyr ózderińdeı shegelermen birge baryp, úı salysyp qaıtqam. Birneshe aı birge boldyq. Tatý turdyq. Men toq-toq soqqan saıyn olar kúshime tańdanyp, dán rıza bolǵandy.

Balǵa shegelerge qanshama dáý bolyp kórinse de, gújildep sóılese de, daýysy jumsaq, maıda eken. Ári-beriden soń shegeler jarysa, jamyrasa sóılesip ketti onymen.

— Qazir qaıda ol shegeler?

— Malshylar aýylynda. Olar Ospan ataı salǵan úıdi berik ustap, qyzmet etip jatyr. Sender bosqa qarap jatyp, zerikken de bolarsyńdar.

— Byltyrǵy shegelerdiń bári maldy aýylda ma? — dedi osy kezde boıshańdaý kelgen taldyrmash deneli bir shege jińishke názik daýyspen.

— Bári desem, senderdi aldaǵanym bolar. Olardyń ishinde názikteri de, jalqaýlary da bar eken. Aqyryn ǵana basynan shertip qalsam, qırań etip aqsańdap, maıysyp shyǵa keledi keıbiri. Al endi biri basynan shertken saıyn óz ornyna turǵysy kelmeı qasarysady. Aqyry, ol da belinen maıyrylyp jatqany. Ári-beriden soń ondaılar shań juǵyp, tot basyp, óz-ózinen shirip qurıdy. Ondaı shegeni Ospan ataı jek kóredi. Biraq ol kisi basqalardaı emes, tym uqypty, qaıyrymdy. Jumys qaýyrt kezde álgi shegelerdi bólek jınap qoıady. Asyqpaǵan kezinde «emdeıdi». Túzýleıdi. Sóıtip men keıde Ospan ataımen birge dáriger de bolyp ketemin.

— Ataýyz degeniń nemene? — dedi álginde sóz bastaǵan batyl qortyq shege.

— Oı, ony surama. Ataýyz, kempiraýyz degenderdiń, áıteýir, aýyzy da úlken, tisi de jalpaq. Keıde úshkir de bolyp keledi. Shaqar, ashýlanshaq. Bir qaýyp tistese, «oıbaıǵa» da qaramaıdy. Siresip qatyp qalady. Julqı tartqanda, qansha myqty bolsań da, eseńgirep-aq qalasyń.

— Oho!

— Ol da zaýyttan shyqqan ba?

— Jalqaýlar úshin ádeıi jasaǵan ǵoı.

— Jo-o, ondaı jalqaý bizde joq. Solaı emes pe?

— Árıne!

— Ne deseńder de, áıteýir, oǵan jolaı kórmeńder, — dedi balǵa jaıyla kúlip.

— Jolamaspyz!

— Ózim de solaı oılap em.

— Áıtse de siz qatty shertesiz be? — dedi álgi boıshań, jińishke shege balǵaǵa óte bir qınalǵandaı qıyla qarap.

— Oǵan qam jeme. Qaı shegeni qalaı shertýdi Ospan ataı jaqsy úıretken. Tájirıbem az emes, — dedi balǵa keńk-keńk kúlip...
Sol kúnnen bastap balǵa temir qoraptyń ishinde qaldy da, shegeler birge tura bastady. Kelesi kúni bulardy Ospan ataı maldy aýylǵa ákeldi. Kelgen boıda-aq balǵa da qyzý iske kirisip, shegeler de óz oryndaryna qaǵylyp, máz bolysty.

Alǵashqy kúnderi maıysqaq, tartynshaq shegeler bolǵan joq. Ospan ataı da dán rıza sekildi. Qımyly shıraq. Balǵany jıilete silteıdi. Balǵanyń júzi de aǵara túsip, keıde ot ushqyndap, jaınań qaǵady.

Tús kezindegi úziliste, ásirese keshkisin júzine qarap, salmaqty, aýyr minezdileý me deıtin balǵa masaırap, kóbirek sóıleıtin de boldy.

— Jaraısyńdar! — dep maqtap ta qoıady shegelerdi. — Áneýkúngi ana bir jińishke shege qorqaq pa dep em, joq olaı beker oılappyn. Men tóbesinen aqyryn ǵana shertip qalyp em, «Raqmet!» degendeı terezeniń jaqtaý aǵashyna súńgidi de ketti. Pále ózi!..

Qortyq shegege kezek áli de kelgen joq bolatyn. Boıyna qarap mensinbeı me, qatary sıregen saıyn, qabaǵy salyńqy.

— Seniń de kezegiń keledi, asyqpa. Bir shertkenimde-aq óz ornyńa qadalasyń áli, — dep, balǵa kúnde onyń kóńilin aýlap qoıady. Azdap sergitedi. Áıtse de, qatarynan keıin qalý qıyn-aq.

Sol shege yssy kúnge qaqtalyp, búgin de buryshta jatqan-dy. Ánsheıinde balǵanyń toq-toq daýysy qulaǵyna súıkimdi yrǵaq sekildi óte jaıly estiletin edi. Endi ol da tym alystap ketkendeı áserde bolatyn. Kenet qasyna birdeńe yrshyp kelip, taq ete tústi. Qarasa, jýantyq kelgen uzynsha shege. Beli búgilip, qıralańdap jatyr.

— Mende jazyq joq, — dedi ol, qortyq shegege áldenege shaǵynǵandaı jaýtańdap qarap. — Balǵanyń basy taıyp ketip, dál belime soqqany.

Qortyq shege buǵan nanǵan joq. Óziniń jalqaýlyǵyn, dármensizdigin, álsizdigin basqalardan kóretinder baryn estigen.

Myna shege de oǵan sol sekildi bolyp kórindi. Jırene qarady oǵan.

Biraq kelesi birer kúnderde aqsańdaǵan, beli maıyrylǵan, ataýyzdyń tisi batyp «jaralanǵan», mertikkender sany molyǵa berdi. Báriniń kinálaıtyny — balǵa. Buǵan qortyq shege qatty shoshyndy. Jaı-japsaryn, anyq-qanyǵyn suraıyn dese, ánsheıinde sózsheń balǵada qazir ún joq. Ábden qaljyrap sharshaǵandaı, temir qoraptyń túbine basy shanshylyp kelip qulaıdy. Shegeler de endi ony kórse, qýaný ornyna úreılenip, aýlaqtap, yǵysa túsedi.

Jalpaq qalpaq qortyq shege áli kúnge eshbir kádege jaramaı jatqanyna qapalanýdy endi umytqan sekildi. Aıaýly qalpaǵyn balǵa taıyp ketip búldirip júrmese, meni de maıystyryp ákelip tastamasa jarar edi degen qaýip bar oıynda.

Osyndaı bir kúnderi áldebir úlken, jumsaq alaqan qobdıdaǵy shegelerdi aralastyryp:

— Kerden-aı, Kerden, Munshama shegeler bosqa búlinipti-aý! — dep áldekimge daýystady. Kóp shegeniń qalqasynan júzin anyqtap kóre almasa da, daýysynan tanydy — Ospan ataı. Daýysynan keıistikpen birge shegelerge degen aıanysh seziledi. Qortyq shegeniń ishi jylyp sala berdi. «Buǵan kináli — balǵa!» dep aıqaılaǵysy de keldi. Biraq Ospan qart:

— Áı, balasyń-aý, Kerden shyraǵym. Balǵany durys ustaı almasań, shegeni qaǵa bilmeseń, aıtpaısyń ba? Birer kún men bolmaǵanda, osynda basqa bireý tabylar edi ǵoı, — dep, balǵany aýyzǵa almaı, basqany kinálaı sóıledi.

Buǵan qortyq shege ań-tań. «Ózi sheber, ózi isker qart ataıdyń shynymen-aq naǵyz kinálini bilmeı qateleskeni me?».

— Ata-aý, shegeni búgin qaǵyp júr deısiz be? Balǵańyzdyń basy ketilip, qısaıǵan ba qalaı, áıteýir, taıyp kete beredi, — dedi jińishkeleý bir daýys.

«E-e, endi ne der ekensiz?» — degendeı myna sózge qortyq shege eleń etip, ishi jylyp sala berdi. Basqa shegeler de qozǵalaqtap qaldy.
Biraq qart daýysy jaıbaraqat jarqyn qalpynda.

— Áı-áı, Kerden-aı, shań juqpassyń-aý. Bul balǵanyń syryn bilmeısiń ǵoı sen, bilmeısiń, — dep, álgi temir qorapty saldyr etkizip, tóbesinen shanshyla jatqan balǵany kóterip aldy. Sonan soń onyń basyn alaqanymen sıpalap: «Muny men dúkennen alyp, saptaǵannan beri qolymnan túsirgen joqpyn. Talaı-talaı shege qaqtyq. Sen aıtqandaı taıyp ketip, bir shegeni búldirgen emes. «Ne kóp, shege kóp» dep, ońdy-soldy silteı bergensiń ǵoı. Shege kóp bolǵanmen, qajetke jarar múlik qoı. Tósti ákelshi beri, myna shegelerdi túzeteıin. Tastaýǵa obal ǵoı» — dedi.

Qarttyń myna sózine shegeler qatty qýanǵan edi. Qortyq shege álgi bir renishiniń orynsyz ekenine ishteı uıaldy. Qart bárin de bildi. Qandaı aqyldy!

Kóp uzamaı shegelerdi «emdep», tóske shyń-shyń tıgen balǵanyń úni estildi. Ádemi bir áýenge basqandaı. Qortyq shegeniń qulaǵyna tym jaǵyp barady. Qısaıǵan, maıysqan shegeler lezde túzetilip, jaınań qaǵyp, qobdıǵa syldyr-syldyr qarǵyp túsip jatyr. «Jo-o, balǵa maqtanshaq emes eken. Eńbek súıgish, aq kóńil eken!» Bul kúni bári de tym kóńildi edi. Kelesi kúni kezek jalpaq, qortyq shegege de jetti.

— Aıttym ǵoı, kezegiń keledi dep. Mine, keldi! — dedi balǵa. Júzi appaq, ap-ashyq. Ospan ataıdyń qolynda urshyqsha oınaıdy.

Balǵa qortyq shegeniń jalpaq qalpaǵyn tóbesinen toq etkizip «shertip» qaldy. Qortyq shegeniń kópten sarǵaıa kútkeni de osy bolatyn.

---