InfoHub Logo

1.1.Fýnksıonaldyq saýattylyq degenimiz ne? Fýnksıonaldyq saýattylyq degenimiz - jeke tulǵanyń áleýmettik , mádenı, saıası jáne ekonomıkalyq qyzmetterge belsene aralasýy, ıaǵnı búgingi jahandaný dáýirindegi zaman aǵymyna, jasyna qaramaı ilesip otyrýy, adamnyń maman-dyǵyna , jasyna qaramaı únemi bilimin jetildirip otyrýy. Bul jańa ǵana ómirge beıimdelip kele jatqan jas búldirshinderdiń qalyptasýy, ómirge, mektep ómirine beıimdelip ketýi. Mundaǵy basshylyqqa alynatyn fýnksıonaldyq sapalar: oqýshynyń belsendiligi, shyǵarmashylyǵy, oılaýy, sheshim qabyldaı alýy, qabilettiligi t.b. Iaǵnı, jalpy bilim beretin mektepterde Qazaqstan respýblıkasynyń zıatkerlik, dene jáne rýhanı turǵysynan damyǵan azamatyn qalyptastyrý, onyń fızıkalyq qubylmaly álemde áleýmettik beıimdelýin qamtamasyz etetin bilim alýdaǵy qajettilikterin qanaǵattandyrý bolyp tabylady. 1.2.Fýnksıonaldy saýatty tulǵa degenimiz kim? Fýnksıonaldy saýatty tulǵa - qoǵamnyń qundylyqtaryna sáıkes, qoǵamdyq aqýaldyń qalyptasqan múddelerine qaraı áreket etedi. Búgingi kúnge qajetti mamandyqty tańdap, durys sheshim qabyldap, zamanaýı aqparattyq tehnologıalardyń tilin bilip, kez kelgen áleýmettik ortaǵa beıimdeledi. Ulttyq etnopedagogıka arqyly qalyptasqan fýnksıonaldyq saýattylyq degenimiz – óz eliniń, jeriniń tarıhyn, salt-dástúrin, ana tilin jetik biletin jáne ómirde qoldanysqa engizip paıdana bilý. Etnopedagogıka adamdy áleýmettik toptyń ádet-ǵurpyna, dástúr-saltyna beıimdelýge, sonyń talabyna saı ózin uqsata bilýge baýlıdy, ártúrli áleýmettik birlestikterdiń qarym-qatynasynyń tálimdik jáne qundylyq mańyzyn zertteıdi, adam tárbıeleýdegi ulttyń órkenıetti jetistikterintujyrymdaıdy. Etnopedagogıka el egemendigin nyǵaıtatyn izdenis is-áreketti irikteıdi. Onyń basty joly – adamnyń ar-namysyn taptaıtyn, kúsh-jigerin qorlaıtyn qımyl-áreketti áshkereleý. Maqsaty – árbir halyq bolmysyn, onyń ómir súrý tásilin, tutas qarastyrý. Etnopedagogıka eldik pen erlikti, erkindik pen eseıýshilikti qalyptastyrý, úılestirý úshin, basqa ulttarmen terezesi teń bilimdi urpaq tárbıeleýde mańyzdy. 1.3.Fýnksıonaldy saýatty tulǵanyń negizgi belgileri. Negizgi belgileri: qoǵamdyq ortada ómir súre biletin, til tabysa biletin, belgili bir sapalyq qasıetteri bar, jalpy negizgi jáne pándik quzyrettilikterdi meńgergen adam bolyp sanalady. Jeke tulǵanyń basty fýnksıonaldyq sapasy belsendilik, shyǵarmashylyq pen oılaýǵa qabilettilik jáne standartty emes sheshimder qabyldaı alýy, ózin-ózi damytýǵa, ózdiginen oqýǵa, óz bilgenin iske asyrý bolyp tabylady. Osy turǵyda oqýshylardyń fýnksıonaldyq saýattylyǵy ómirden alatyn bilim, bilik jáne daǵdylary adam jumysynyń ártúrli salasyndaǵy alýan túrli tapsyrmalardy sheshýdiń, eńbek ónimdiligi men áleýmettik-ekonomıkalyq damýdyń tutas alǵandaǵy áleýmettik qatynastardyń oqýshynyń meńgeretin bilim mazmunymen baılanysy arqyly qalyptasady, osy atalǵandardy qalyptastyrýdy etnopedagogıkanyń elementterimen tyǵyz baılanystyryp qaraýǵa bolady. İİ. Negizgi bólim Qazirgi tańdaǵy elimizdegi ózgerister, turaqty damýdyń jańa strategıalyq baǵyttary jáne qoǵamnyń ashyqtyǵy, onyń jedel aqparattanýy, qarqyndylyǵy bilim berýge qoıylatyn talaptardy túbegeıli ózgertti. Bilim berýdiń jańa úlgisin endirý tulǵany damytý úderisi retinde tárbıege basty nazar aýdarylýda. Álem tájirıbesine súıene otyryp PISA halyqaralyq zertteý baǵdarlamasy quryldy. Jalpy bilim beretin orta mekteptiń bastaýysh satysynda oqýshynyń bilimdi kútiletin nátıjege qaraı sapaly meńgerýi, bilim berýdiń áleýmettik mánin uǵyný arqyly kiriktirý máselesi álemdik bilim keńistigine tolyǵymen kirigý bilim berý júıesin halyqaralyq deńgeıde kóterýdi talap etetini sózsiz. 12 jyldyq bilim berýde álemdik tájirıbeni eskere otyryp, ulttyq erekshelikterdi saqtaý, oqytýdy nátıjege baǵyttaý úshin sýbektilik qatynasty uıymdastyra alatyn muǵalimderdi daıyndaýǵa basymdyq berilip otyr. «Matematıkalyq saýattylyq»- aýyzsha, jabasha qabiletterin qalyptastyrý arqyly oqýshynyń «matematıkalyq saýattylyqty» meńgere bilý qabiletin shyndaıdy. Matematıka- barlyq ǵylymdardyń logıkalyq negizi, demek, matematıka – oqýshynyń durys oılaý mádenıetin qalyptastyrady, damytady, ony shyńdaı túsedi jáne álemde bolyp jatqan jańalyqtardy durys qabyldaýǵa kómek beredi. Matematıka sabaǵynda oqytýdyń ár túrli ádis-tásilderin qoldana otyryp, oqýshylardyń shyǵarmashylyq izdenisterin, óz betinshe jumys isteý belsendilikterin arttyrý barysynda teorıalyq bilimderin keńeıtip, logıkalyq oılaý qabiletterin damytýǵa bolady. Oqýshylardyń oılaý qabiletin damytýda, matematıkanyń negizin qalyptastyrý, uǵyndyrý, túsinikterin tereńdetýde bastaýysh synyp muǵalimderiniń matematıkalyq bilimderi tereń bolýy kerek. Sonda ǵana matematıkalyq saýattylyǵy qalyptasqan tulǵa tárbıeleı alamyz. 2.1.Matematıkadan saýattylyǵy qalyptasqan tulǵa degenimiz kim? Matematıkalyq saýattylyq: - matematıkanyń álemdegi rólin anyqtaý jáne túsiný; - ártúrli formada berilgen sandyq aqparattardy oqý, taldaý, túsindirip berý; - durys negizdelgen matematıkalyq paıymdaýlar aıtý; - esepterdi shyǵarýdyń tıimdi tásilderin tabý, oryndaý, ózin-ózi tekserý, ómirmen baılanystyrý; - matematıkalyq bilimdi ómirlik jaǵdaıattarda kezdesetin túrli máselelerdi sheshýde erkin qoldaný. Matematıkalyq saýattylyqty qalyptastyrý úshin: - teorıany bilý , ony logıkamen ushtastyrý - esepti shyǵarýda tıimdi jaǵyn kórýge baýlý -matematıkalyq saıys sabaq, pán keshi, aptalyqtardy matematıkanyń damý tarıhymen baılanystyrý, - aqparattyq oqytý tehnologıasynan matematıka sabaqtarynda ınteraktıvtik taqtany qoldaný. Interaktıvti taqta arqyly oqýshylar jańa materıaldardy arnaýly baǵdarlamalar kómegimen múmkindiginshe meńgerýmen qatar fýnksıonaldyq saýattylyǵy da artady. 2.2.Matematıkalyq quzyrettilik degenimiz ne? Matematıkalyq quzyrettilik – nátıjelerdi túsindirý, taldaý jáne túrlendirý, matematıkalyq model qurastyrý, qatynastardy anyqtaý, shynaıy ómirde paıda bolǵan máselelerdi sheshý úshin matematıkany dálme-dál qoldaný qabilettiligi. Oqýshylardyń daıyndyq deńgeıine qoıylatyn talaptar: «Alǵan bilimderi men bilikterin praktıkalyq qyzmetterinde jáne kúndelikti ómirlerinde: - qajettiligine qaraı anyqtamalyq materıaldardy jáne qarapaıym esepteýish quraldardy paıdalanyp, formýlalar boıynsha tájirıbelik esepteýler júrgizý; - eń qarapaıym matematıkalyq modelderdi qurastyrý jáne zertteý; - naqty baılanystardy fýnksıanyń kómegimen sýretteý jáne zertteý, olardy grafık túrinde berý; naqty úderisterdiń grafıkterin túsindirý; - geometrıalyq, fızıkalyq, ekonomıkalyq jáne t.b. mazmundy qoldanbaly esepterdi sheshý; - dıagram, grafıkter, statısıkalyq sıpattaǵy aqparattardy, sandyq málimetterdi tanyp bilý, taldaý; - oqyp ıgerilgen formýlalar men fıgýralardyń qasıetteri negizinde qarapaıym tájirıbelik jaǵdaılardy zertteý (modeldeý); - shynaıy obektilerdiń uzyndyqtaryn, aýdandaryn jáne kólemderin esepteý». Matematıkalyq quzyrettiliktiń deńgeıleri (tanymdyq salalar): Bilý (eske túsirý): Termınderdi, sandardy qasıetteri boıynsha sýretteý jáne esepteý; grafık pen kesteden málimetterdi alý; quraldardy qoldaný; klassıfıkasıalaý, matematıkalyq obektilerdi tanyp bilý. Aqparattardy dástúrli qalypta qabyldaý; belgili derekterdi, standartty tásilderdi jáne ádisterdi tikeleı qoldaný; tanys algorıtmderdi paıdalaný; Qoldaný (baılanystardy ornatý): Nátıjeli sheshý tásilin tańdaý; matematıkalyq aqparatty taldaý jáne kórsetý; modeldeý; tizbekke baılanysty tapsyrmalardy oryndaý; standartty esepterdi sheshý. Aqparattyń bir túrinen kelesisine aýysý; tapsyrmany sheshýge arnalǵan ártúrli ádisterdi qoldaný; alynǵan sheshimdi ınterpretasıalaý; Oılaý (paıymdaý, tujyrymdaý): Obektilerdiń arasyndaǵy táýeldilikke taldaý jasaý; qorytyndylaý, ártúrli sheshý joldaryn sıntezdeý; durys/burys aıtylǵandardy dáleldeý; standartty emes esepterdi sheshý. Kúrdeli máseleler; oılaý jáne ıntýısıa; shyǵarmashylyq turǵydan kelý; sheshý amalyn óńdeý; qamtý; negizdeý. 2.3.Pándik quzyrettilik degenimiz ne? Pándik quzyrettilik – bilim berý qyzmetinde belgili bir pánder sheńberine qatynasty bilim, biliktiligi jáne daǵdysy men is – áreketiniń sapalar jıyntyǵy. Pedagogıkalyq jáne áleýmettik psıhologıanyń negizderin qoldana bilý iskerligi. Jańa tehnologıanyń tıimdi ádis- tásilderin urpaqtyń boıyna sińirte bilý - ustazdardyń basty mindeti. Jańa tehnologıanyń tıimdiligi: Oqýshy: • maqsat qoıýǵa úırenedi; • este saqtaý qabiletteri damıdy; • basqalarmen birigip jumys jasaıdy; • kitappen jumys jasaýǵa úırenedi; • qatarynan qalmaýǵa tyrysady; • daryndy oqýshylar óz qabiletterin odan ári bekite túsedi; • álsizder oqýǵa nıet bildirip, ózine degen senimsizdikten arylady. • kúshti synyptarda oqýǵa degen ynta artady. • bilim dárejesi birdeı synyptarda oqý jeńildeıdi • ózdiginen jumys isteýge daǵdylanady. Muǵalim: - júıeli tapsyrma berýge umtylady; - oqýshyny jan-jaqty tanyp biledi; - qarym qatynas ornatady; - oqýshylardyń ózara árekettesýine jol ashady; - olarǵa shyǵarmashylyq erkindik beriledi.

---