Baýyrjan Momyshuly. «Qarlyǵashtyń quıryǵy nege aıyr?»
Sabaqtyń taqyryby:
B.Momyshuly. «Qarlyǵashtyń quıryǵy nege aıyr?»
(«Ushqan uıa» romanynan úzindi)
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdilik: Erteginiń mazmunymen oqýshylardy tanystyrý, tilderin jattyqtyrý. Árbir sózdiń mán-maǵynasyn ajyratý, sózdik qoryn molaıtý. Jańa bilimdi deńgeılik tapsyrmalar arqyly meńgertý.
2. Damytýshylyq: Oqýshylardyń sózdik qoryn molaıtý, sóıleý mádenıetin damytý, óz pikirlerin aıtýǵa daǵdylandyrý.
3. Tárbıelik: Tabıǵatty aıalaý, qorshaǵan ortany qorǵaý, meıirimdilikke tárbıeleý, aýyzeki sóılesýge úıretý.
Sabaqtyń ádisi: Baıandaý, suraq-jaýap, sýret, tirek-syzbalar.
Kórnekilikter: túrli-tústi sýretter, sózdik, B.Momyshuly týraly jazǵan jazýshylardyń shyǵarmalary, maqal-mátelder, býkletter, B.Momyshuly sýretteri, qarlyǵash, jylan, basqa jándikterdiń sýretteri.
Pánaralyq baılanys: orys tili, orys ádebıeti, qazaq ádebıeti, dúnıetaný.
Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý kezeńi
a) amandasý, túgeldeý;
á) kezekshi esebi;
b) oqý quraldaryn tekserý:
- Sálemetsińder me, balalar?
- Búgin synypta kezekshi kim?
- Synypta kim joq?
1. Muǵalimniń sózi.
2. Til damytý jumysy.
3. Taqtada sózdik jumysyn júrgizý.
4. Suraq-jaýap.
5. Dıdaktıkalyq kespelermen jumys.
6. Plakatty, tirek-syzbamen jumys.
7. Qorytyndylaý.
8. Baǵalaý.
2. Úı tapsyrmasyn suraý.
«Balalardy oqýǵa shaqyrý» óleńi A.Baıtursynuly
- A.Baıtursynuly kim? (Ómirbaıanyn, jazǵan shyǵarmalary týraly suraý)
- A.Baıtursynuly aqyn, aýdarýshy, ǵalym bolǵan adam.
- Óleńdi mánerlep oqytý. Ol, I.A.Krylovtyń kóptegen mysaldaryn aýdarǵan.
- Balalar «Balalardy oqýǵa shaqyrý» óleńi ne týraly?
- Óleńde balalardy aqyn oqýǵa, bilim alýǵa, bosqa júrmeýge, eńbek etýge shaqyrady.
- Durys. Bul mátindi jaqsy ıgerippiz.
3. Jańa sabaqqa kirispe.
Suraq:
- Ertegini jaqsy kóresińder me? Orys jáne qazaq halqynyń qandaı ertegilerin bilesińder?
Jaýap:
- «Altyn balyq», «Qańbaq shal», «Aldar kóse», «Túlki men eshki» (Oqýshylardyń negizinen biletinderi «Aldar kóse» men «Qojanasyr» eken). Ertegidegi keıipkerlerdiń nesimen unaǵanyn suraý.
- Balalar myna sýretterge nazar aýdaraıyq.
Bul syzbada ertegilerdiń 3-túrge bólinetinin kórip turmyz.
1. Haıýanattar týraly ertegiler.
2. Qıal-ǵajaıyp ertegileri.
3. Turmys-salt ertegileri.
- Biz 5-synypta qandaı ertegilermen tanystyq?
- «Túlki men eshki», «Qańbaq shal», «Maqta qyz ben mysyq»
(Keıipkerlerin ataý kerek)
4. Jańa sabaqty túsindirý:
Muǵalim sózi:
Búgingi sabaqta biz «Qarlyǵashtyń quıryǵy nege aıyr?» degen qazaq halqynyń ertegisimen tanysaıyq. Bul ertegini Baýyrjan Momyshuly óziniń «Ushqan uıa» romanynda jazǵan. Ertegini ótpes buryn B.Momyshuly týraly bilgenimiz durys.
Baýyrjan Momyshuly qazaq eliniń ardaqty uly, halyq batyry. Otanymyzdy jaýdan qorǵaǵan, soǵysta general Panfılov basqarǵan dıvızıanyń ataqty qolbasshysy bolǵan adam. Maıdanda jaýyngerlerdiń soǵysta kórsetken erligi týraly, Otanyn qanshalyqty súıgendigin batyr atamyz «Ofıser kúndeligi» atty jınaǵynda jazǵan. B.Momyshulynyń soǵys týraly, balalarǵa da arnap kóptegen shyǵarmalar jazǵan. Sondaı shyǵarmasymen biz búgin tanysamyz. «Ushqan uıa» romanynda B.Momyshuly óz januıasy týraly jazǵan. (Taqtada ilinip turǵan kóptegen sýretterdi, portretterdi kórsete áńgimelesý)
Ertegini oqymas buryn, myna taqtadaǵy sózdiktermen tanysaıyq.
ádil – spravedlıvyı
qurt – qumyrsqa - chervı ı mýravı
baqa – shaıan - lágýshkı ı skorpıon
tilin bilipti – znal ıazyk (ponımal)
jaý shabady – nastýpıl
julyp alady – vyrval
aıta almaıdy – ne mojet govorıt
yzyńdaıdy – jýjjıt
tap beredi – nabrosılsá
ushyp úlgeredi – ýspeet ýletet
quıryq – hvost
tilip ótedi – prorezal
shaǵatyn jándikter – nasekomye
jarlyq beredi – daet rasporájenıe
aldyn tosady – jdet
qarlyǵash – lastochka
masany kóredi – ývıdıt komara
tilin shyǵarady – vysovyvaet ıazyk
meniń urpaqtarym – soe potomstvo
eń tátti qan – samaıa vkýsnaıa krov
aıtqanyń bolsyn – pýstbýdet po-tvoemý
Muǵalim sózi:
2 ret oqyp, birneshe oqýshyǵa oqytady. Ertegini oqyp, aýdaramyn. Qazaqtardyń nelikten qarlyǵashtyń uıasyn buzbaıtynyn, óte qasıetti qus sanaıtynyn aıtyp túsindirý.
Osy ertegini sanalyq kórinisin oqýshylar uıymdastyryp kelgen eken. Sony tamashalaıyq.
Oqýshylar ózderi jasaǵan sahna, ertegi keıipkerleri Súleımen patsha, jylan, qarlyǵash, basqa da shaǵatyn jándikter, avtor. Sahnalyq kórinis erteginiń birinshi bólimine arnalǵan. Qarlyǵash masanyń tilin julyp, masa tilsiz qalǵan jerine deıin.
Bilý kerek:
B.Momyshuly ómirbaıanyn, ertegi keıipkerlerin, ertegilerdiń túrin ajyrata bilý.
Keıingi bólimin oqýshylar rólge bólip oqıdy.
- Balalar biz kóptegen ertegilerdi ótken ekenbiz. Qandaı ertegi unady. Qandaı keıipker unady, nesimen unady?
1 oqýshy:
Qarlyǵash týraly ertegi unady. Ol aqyldy, adamǵa qamqor qus ekenin bildik.
2 oqýshy:
Qarlyǵash adamdardyń qasynda jasaıdy. Uıalaryn úılerdiń esiginiń ústine jasaıdy.
Qalaı oılaısyńdar «Tabıǵatty bilgeniń
Úırengeniń tilderin» - degen qanatty sózdi qalaı
túsinýge bolady?
3 oqýshy: «Ýznavaıa prırodý, ýznaesh ee ıazyk»
Oqýshylarmen deńgeılik tapsyrmalardy oryndaý.
Qorytyndy:
Ertegi degenimiz ne?
Oqýshy:
- Ertegiler qazaq aýyz ádebıetiniń bir túri. Olar úsh túrge bólinedi. Búgingi taqyryp boıynsha, qorytyndylaýǵa tirek-syzbaǵa kóńil aıdaraıyq:
Ekinshi tirek-sizba, qarlyǵash týraly.
- Sender eńbek, adamgershilik qasıet jaıynda, dostyq, ádeptilik, tabıǵat týraly qandaı maqal-mátelder bilesińder?
Oqýshy:
- «Siz» degen - ádep, «Bir tal kesseń, on tal ek»
- «Biz» degen – kómek,
- Jalqaýlyq azdyrady,
Eńbek ozdyrady.
- Jaqsydan úıren,
Jamannan jıren.
Úıge tapsyrma:
Ertegini oqyp kelý. Sózdikti jattaý.
Oqýshylardy baǵalaý.
B.Momyshuly. «Qarlyǵashtyń quıryǵy nege aıyr?»
(«Ushqan uıa» romanynan úzindi)
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdilik: Erteginiń mazmunymen oqýshylardy tanystyrý, tilderin jattyqtyrý. Árbir sózdiń mán-maǵynasyn ajyratý, sózdik qoryn molaıtý. Jańa bilimdi deńgeılik tapsyrmalar arqyly meńgertý.
2. Damytýshylyq: Oqýshylardyń sózdik qoryn molaıtý, sóıleý mádenıetin damytý, óz pikirlerin aıtýǵa daǵdylandyrý.
3. Tárbıelik: Tabıǵatty aıalaý, qorshaǵan ortany qorǵaý, meıirimdilikke tárbıeleý, aýyzeki sóılesýge úıretý.
Sabaqtyń ádisi: Baıandaý, suraq-jaýap, sýret, tirek-syzbalar.
Kórnekilikter: túrli-tústi sýretter, sózdik, B.Momyshuly týraly jazǵan jazýshylardyń shyǵarmalary, maqal-mátelder, býkletter, B.Momyshuly sýretteri, qarlyǵash, jylan, basqa jándikterdiń sýretteri.
Pánaralyq baılanys: orys tili, orys ádebıeti, qazaq ádebıeti, dúnıetaný.
Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý kezeńi
a) amandasý, túgeldeý;
á) kezekshi esebi;
b) oqý quraldaryn tekserý:
- Sálemetsińder me, balalar?
- Búgin synypta kezekshi kim?
- Synypta kim joq?
1. Muǵalimniń sózi.
2. Til damytý jumysy.
3. Taqtada sózdik jumysyn júrgizý.
4. Suraq-jaýap.
5. Dıdaktıkalyq kespelermen jumys.
6. Plakatty, tirek-syzbamen jumys.
7. Qorytyndylaý.
8. Baǵalaý.
2. Úı tapsyrmasyn suraý.
«Balalardy oqýǵa shaqyrý» óleńi A.Baıtursynuly
- A.Baıtursynuly kim? (Ómirbaıanyn, jazǵan shyǵarmalary týraly suraý)
- A.Baıtursynuly aqyn, aýdarýshy, ǵalym bolǵan adam.
- Óleńdi mánerlep oqytý. Ol, I.A.Krylovtyń kóptegen mysaldaryn aýdarǵan.
- Balalar «Balalardy oqýǵa shaqyrý» óleńi ne týraly?
- Óleńde balalardy aqyn oqýǵa, bilim alýǵa, bosqa júrmeýge, eńbek etýge shaqyrady.
- Durys. Bul mátindi jaqsy ıgerippiz.
3. Jańa sabaqqa kirispe.
Suraq:
- Ertegini jaqsy kóresińder me? Orys jáne qazaq halqynyń qandaı ertegilerin bilesińder?
Jaýap:
- «Altyn balyq», «Qańbaq shal», «Aldar kóse», «Túlki men eshki» (Oqýshylardyń negizinen biletinderi «Aldar kóse» men «Qojanasyr» eken). Ertegidegi keıipkerlerdiń nesimen unaǵanyn suraý.
- Balalar myna sýretterge nazar aýdaraıyq.
Bul syzbada ertegilerdiń 3-túrge bólinetinin kórip turmyz.
1. Haıýanattar týraly ertegiler.
2. Qıal-ǵajaıyp ertegileri.
3. Turmys-salt ertegileri.
- Biz 5-synypta qandaı ertegilermen tanystyq?
- «Túlki men eshki», «Qańbaq shal», «Maqta qyz ben mysyq»
(Keıipkerlerin ataý kerek)
4. Jańa sabaqty túsindirý:
Muǵalim sózi:
Búgingi sabaqta biz «Qarlyǵashtyń quıryǵy nege aıyr?» degen qazaq halqynyń ertegisimen tanysaıyq. Bul ertegini Baýyrjan Momyshuly óziniń «Ushqan uıa» romanynda jazǵan. Ertegini ótpes buryn B.Momyshuly týraly bilgenimiz durys.
Baýyrjan Momyshuly qazaq eliniń ardaqty uly, halyq batyry. Otanymyzdy jaýdan qorǵaǵan, soǵysta general Panfılov basqarǵan dıvızıanyń ataqty qolbasshysy bolǵan adam. Maıdanda jaýyngerlerdiń soǵysta kórsetken erligi týraly, Otanyn qanshalyqty súıgendigin batyr atamyz «Ofıser kúndeligi» atty jınaǵynda jazǵan. B.Momyshulynyń soǵys týraly, balalarǵa da arnap kóptegen shyǵarmalar jazǵan. Sondaı shyǵarmasymen biz búgin tanysamyz. «Ushqan uıa» romanynda B.Momyshuly óz januıasy týraly jazǵan. (Taqtada ilinip turǵan kóptegen sýretterdi, portretterdi kórsete áńgimelesý)
Ertegini oqymas buryn, myna taqtadaǵy sózdiktermen tanysaıyq.
ádil – spravedlıvyı
qurt – qumyrsqa - chervı ı mýravı
baqa – shaıan - lágýshkı ı skorpıon
tilin bilipti – znal ıazyk (ponımal)
jaý shabady – nastýpıl
julyp alady – vyrval
aıta almaıdy – ne mojet govorıt
yzyńdaıdy – jýjjıt
tap beredi – nabrosılsá
ushyp úlgeredi – ýspeet ýletet
quıryq – hvost
tilip ótedi – prorezal
shaǵatyn jándikter – nasekomye
jarlyq beredi – daet rasporájenıe
aldyn tosady – jdet
qarlyǵash – lastochka
masany kóredi – ývıdıt komara
tilin shyǵarady – vysovyvaet ıazyk
meniń urpaqtarym – soe potomstvo
eń tátti qan – samaıa vkýsnaıa krov
aıtqanyń bolsyn – pýstbýdet po-tvoemý
Muǵalim sózi:
2 ret oqyp, birneshe oqýshyǵa oqytady. Ertegini oqyp, aýdaramyn. Qazaqtardyń nelikten qarlyǵashtyń uıasyn buzbaıtynyn, óte qasıetti qus sanaıtynyn aıtyp túsindirý.
Osy ertegini sanalyq kórinisin oqýshylar uıymdastyryp kelgen eken. Sony tamashalaıyq.
Oqýshylar ózderi jasaǵan sahna, ertegi keıipkerleri Súleımen patsha, jylan, qarlyǵash, basqa da shaǵatyn jándikter, avtor. Sahnalyq kórinis erteginiń birinshi bólimine arnalǵan. Qarlyǵash masanyń tilin julyp, masa tilsiz qalǵan jerine deıin.
Bilý kerek:
B.Momyshuly ómirbaıanyn, ertegi keıipkerlerin, ertegilerdiń túrin ajyrata bilý.
Keıingi bólimin oqýshylar rólge bólip oqıdy.
- Balalar biz kóptegen ertegilerdi ótken ekenbiz. Qandaı ertegi unady. Qandaı keıipker unady, nesimen unady?
1 oqýshy:
Qarlyǵash týraly ertegi unady. Ol aqyldy, adamǵa qamqor qus ekenin bildik.
2 oqýshy:
Qarlyǵash adamdardyń qasynda jasaıdy. Uıalaryn úılerdiń esiginiń ústine jasaıdy.
Qalaı oılaısyńdar «Tabıǵatty bilgeniń
Úırengeniń tilderin» - degen qanatty sózdi qalaı
túsinýge bolady?
3 oqýshy: «Ýznavaıa prırodý, ýznaesh ee ıazyk»
Oqýshylarmen deńgeılik tapsyrmalardy oryndaý.
Qorytyndy:
Ertegi degenimiz ne?
Oqýshy:
- Ertegiler qazaq aýyz ádebıetiniń bir túri. Olar úsh túrge bólinedi. Búgingi taqyryp boıynsha, qorytyndylaýǵa tirek-syzbaǵa kóńil aıdaraıyq:
Ekinshi tirek-sizba, qarlyǵash týraly.
- Sender eńbek, adamgershilik qasıet jaıynda, dostyq, ádeptilik, tabıǵat týraly qandaı maqal-mátelder bilesińder?
Oqýshy:
- «Siz» degen - ádep, «Bir tal kesseń, on tal ek»
- «Biz» degen – kómek,
- Jalqaýlyq azdyrady,
Eńbek ozdyrady.
- Jaqsydan úıren,
Jamannan jıren.
Úıge tapsyrma:
Ertegini oqyp kelý. Sózdikti jattaý.
Oqýshylardy baǵalaý.
You Might Also Like
