InfoHub Logo

Syrymnyń qart atasy — Sholan batyr. Sholandy Qabylan tóre óltiredi. Dat ishte qalyp, dúnıege kelgesin, qara qazaq jınalyp tórelermenen aradaǵy zil umtylmas úshin jas balanyń atyn Dat qoıady. Dat ósip, atasynyń kegin almaıtyn tómen, tentek adam bolady. Dat halyqtan mynadaı sóketi sóz esitip júredi: «Eı, Dat, seniń atyń zamanynda qoıǵan Dat edi-aý, ósimińe kelisiń laıyq at emes, tek bir qoıylǵan at boldy-aý!» — dep qazaqtyń qarttary betine soǵyp júredi.

Dat ósip bir táýir áıelge úılenedi, Syrym týady. Syrym ósip, at arqasyna minip, aǵaıyn aralap júrgende, Baıbaqtynyń Sasaı atasynyń aýylyna keledi. Kelse, aǵaıyn qaýmalap ortaǵa alyp jylap qoıa beredi:

«Myna atańa nálet Nuralynyń balasy Esim sultan bizdiń bir aǵaıynnyń Aqmonshaq degen júırik atyn laýǵa mingizip, ustatyp aldyryp, báıgege qosyp, Esimniń Aqmonshaǵy atanyp, ataǵyn shyǵaryp tasyp júr. Mine, bıyl eki jyl tolady. Talaı ret kisi jiberip suradyq, berer emes. Búginde qulaqqa qulaq, tuıaqqa tuıaq al deýdi shyǵardy.

Aqmonshaqty bir jesirge balaıtyn edik, búkil Baıbaqtynyń ataǵyn shyǵarǵan Aqmonshaq edi, shyraǵym, sol atqa sen bar, saǵan berer», — deıdi.

Syrym aıtady: «Eı, aǵaıyn, sizder meni jumsamańdar, ol ıt maǵan da bermes, berse qup jaqsy, eger bermese men onan tegin qaıtpaspyn, bir zat ta týyp keter», — dep ótinedi. Aǵaıyn qaýmalap bolmaıdy, aqyrynda baratyn bolady. Baryp Nuraly hannyń óz úıine túsedi. Nuraly birazdan keıin:

— Syrym, jaı júrmisiń, jumysyń ne? — deıdi. Syrym:

— Sizdiń Esim sultanyńyz meniń bir aǵaıynymnyń atyn ustap laýǵa mingen eken, jyl tolypty. Maýqy basylsa, sol attyń súıegi bolsa da alyp keteıin dep kelip edim, — deıdi.

— Jaraıdy, olaı bolsa Esimdi shaqyrtyp aıtaıyn, — deıdi.

Nuraly:

— Esim, shyraǵym, myna Syrym Aqqosty suraı kelipti, birtalaı mindik qoı, endi berseıshi, — deıdi. Esim:

— Qara qazaqtan qalǵan bir at mine almasam, meniń nem sultan, men atty qaıtyp beremin dep alǵanym joq. Syrymǵa at kerek bolsa, qulaqqa qulaq, tuıaqqa tuıaq alsyn da, ketsin, — deıdi. Syrym:

— Meniń de estıin degenim osy sóz edi, — dep, dúpirin tabaldyryqqa syrt etkizip úıden shyǵyp, atyna minip ketedi.

Nuraly artynan Esimdi qaıta shaqyrtyp alyp:

— Shyraǵym, Esim, sen túsin, myna Syrym bir taıdyń qunyna kelip júrgen joq, bul soǵysqa kelip júr, sen bilmeısiń, bunyń atasy Sholan bizdiń babalarymyzdyń qolynan jazymdalǵan. Bul aram sony áli umytpaı júr eken, berý jón bolar, — deıdi.

Esim artynan kisi shaptyryp: «Kelip qonaq bolyp, atyn alyp ketsin», — deıdi.

Syrym: «Atańa nálet Esimniń bir taı úshin esigine eki baryp eńkeısem-aý! Bar hanyńa sálem aıt, kelip qonaq bolatyn kúnimdi ózim aıtarmyn», — dep, qaıtarylmaı kete beredi. Aǵaıyndaryna kelip: «Atty endi suratpańyz, ózi berse, alyńyz», — dep Saryarqaǵa saýyn aıtýǵa júrip ketken deıdi.

Syrym aýylyna kelip atyn tastap, Esimniń yzasynan Jelmaıaǵa minip, Saryarqanyń qazaǵynan kómek surap, saýyn aıtyp júredi. Sóıtip júrgende, eldiń aqsaqaldary keńesip, Syrymdy Baqaı synshynyń aldynan ótkizbekshi bolady. Sóıtip, ekeýi kezdeskendegi Baqaıdyń Syrymnyń qolynan ustap turyp aıtqan sózi:

— Iá, Syrym bala, joqtan bar boldy, aıyrdan nar boldy, kóneden dáýren ozdy, kúnideı qamqa tozdy, atadan ul ozdy, anadan qyz ozdy, bozdan býryl ozdy, shyraǵym! Soǵan tutamaı jaýap bershi, — deıdi. Syrym:

— Iá, Baqaı ata, joqtan bar bolsa, Qudaıdyń qudireti bolar. Aıyrdan nar bolsa, atasy úlek bolǵan bolar. Kóneden dáýren ozsa, kútimi kem bolǵan bolar. Kúnideı qamqa tozsa, kıýi salaq bolǵan bolar. Atadan ul ozsa, erkindigi bolǵan bolar, anadan qyz ozsa, shirkindigi bolar. Bozdan býryl ozsa, júrektige bulyǵan bolar, Baqaı ata! — depti. Baqaı:

— Eı, Syrym, ákeń seniń Dat tómen, tentek, shylǵaýyn asyna malyp ishetin edi. Shesheń qara tory, qaıratty, kúndiz kelgen jıyrma kisi, túnde kelgen jıyrma kisini qonaq qylyp attandyratyn edi. Sen shesheńe tartyp týǵan ekensiń, balam, — deıdi.

Syrym:

— Iá, Baqaı ata, ákemnen tentek bolsam, bulyǵan bolar, sheshem kúndiz kelgen jıyrma adamdy, túnde kelgen jıyrma adamdy qonaq etip attandyrsa, qyryqtyń biri qydyr degen, onda men qydyrdan bolarmyn. Ózin-ózi ezgen ıt, ózi bolǵan jigittiń túp atasyn suraǵan ıt dep edi, Baqaı ata! — depti Syrym. Baqaı sózden jeńilip, batyryn aparyp qonaq etip, at mingizip, shapan jaýyp, batasyn berip jiberipti deıdi.

---