InfoHub Logo

Beıorganıkalyq qosylystardyń qorshaǵan ortadaǵy ekologıalyq áseri Óndiriste qorǵasyn jáne onyń qosyndylaryn keıbir quımalardy (tıpografıalyq, babıtti, latýn), akýmýlátorlar, hımımályq apparattar, ıondaýshy sáýlelerden qorǵaıtyn zattar, hrýstal óndiristerinde, boıaý túrinde (qorǵasyndy aǵartýlar) jáne t.b. Qorǵasyndy ýlanýlar eń bastysy óndiristik jaǵdaılarda bolady. Keıde turmystyq jaǵdaılarda ishinen qorǵasynmen qaptalǵan, uzaq ýaqyt boıy keramıkalyq ydysta saqtalǵan tamaq ónimderin qoldanǵan jaǵdaılarda ýlanýlar bolady. Qorǵasyn jáne onyń organıkalyq emes qosyndylary agregattyq jaǵdaıymen qatynas sıpatyna baılanysty, tynys joldary nemese asqazan ishek joldary jáne teri jabyndylary arqyly enedi. Óndiris oryndarynda bul zattar adam aǵzasyna shań, aerozol jáne bý túrinde enedi. Qorǵasyn jáne onyń týyndylary asqazan jáne ishek joldaryna turmystyq ýlanýlar kezinde, sırek jeke bas gıgıenasyn saqtamaıtyn - óndiriste: qorǵasynmen baılanysta bolǵannan keıin aýyzdy shaıqaý, qoldy jýý, seh oryndarynda tamaq ishýdiń saldarynan túsedi. Tynys joldary arqyly adam aǵzasyna túsken qorǵasyn jáne onyń qosyndylary qanǵa ótedi. Qorǵasyn jáne onyń qosyndylary asqazan ishek joldary arqyly túsken kezde birneshe ózgeristerge ushyraıdy. Asqazanda olar tuz qyshqylymen áserlesip , qorǵasyn hlorıdin túzedi. Ashshy ishekte siltili ortamen maı qyshqylynyń áserinen maı qyshqyldy qorǵasyndy túzedi, olar óttiń áserinen emýlsıaǵa aınalady. Qorǵasynnyń usaq bólshekteri ishektiń shyryshty qabatyna enip, qaqpa venasynyń kapıllárlary arqyly jáne ishektiń lımfa joldary arqyly jalpy qan aınalymǵa túsedi. Baýyrǵa engen qorǵasyn, onyń jasýshalarymen jutylyp, aqyryndap ótpen bólinedi. Qanda qorǵasyn joǵary dıspersti qorǵasynnyń albýmınanty jáne fosfatty koloıdty túrinde bolady, olar qan sary sýymen erıtrosıtterdiń kúkirtti qosyndysy bar beloktary jáne organıkalyq emes fosfattardyń áserlesýiniń nátıjesinde paıda bolady. Qorǵasyn kýmýlátıvti áseri bar ýlarǵa jatady. Aǵzaǵa túskennen keıin ol kóptegen múshelerde qorǵasynnyń erimeıtin úsh negizgi fosfaty túrinde jınalady. Qorǵasynnyń úlken bóligi súıektiń traýbekýlasynda jınalady, ol súıek tinderindegi kalsıı tuzdarynyń yǵystyrý qabiletimen túsindiriledi. Sonymen qatar qorǵasyn bulshyqette, baýyrda, búırekte jınalady. Az mólsherde kókbaýyrda, mıda, mıokardta, lımfa túıinderinde jınalady. Depodan qorǵasyn baıaý bólinedi, keıde qorǵasynmen baılanysty úzgennen keıin birneshe jyldan keıin bólinedi. Qoǵasyn ishki jáne syrtqy faktorlardyń áserinen (ishimdik ishý, ınterkýrrentti aýrýlar, jaraqattar, kúıýler, fızıoterapevtik prosedýralar, tamaq ishý tártibiniń buzylýlary, siltili – qyshqyldy jaǵdaılar) erigen jáne erimegen túrde depodan ıntensıvti túrde bólinýi múmkin. Bul óz kezeginde qan aınalymyndaǵy qorǵasynnyń mólsheriniń joǵarlaýyna áser etedi. Bul jaǵdaılarda aıqyn qorǵasyndy ustamalarmen júretin ýlanýlardyń asqynýlary bolýy múmkin. Ýlanýdyń aýyrlyq dárejesi aǵzadaǵy qorǵasynnyń quramyna baılanysty emes, ol qan aınalymdaǵy qoǵasynnyń quramyna baılanysty. Qorǵasyn aǵzadan ishek jáne búırek arqyly shyǵarylady. Olardyń az mólsheri termen, silekeımen, al laktasıa kezinde sútpen shyǵarylady. PATOGENEZİ: Qorǵasyn jáne onyń qosyndylary polıtropty áserleri bar ýlarǵa jatady. Qorǵasynmen ýlanýlardyń patogenezdik mehanızmderine gem jáne porfırınniń bıosınteziniń buzylystary jatyr. Qorǵasynnyń áserinen porfırındi almasý jaǵdaılaryn oqyǵan kezde «qorǵasyndy anemıanyń» damýy múmkin. Qorǵasyn gemniń bıosıntezine qatysatyn sýlfgıdrıl toptaryna bóget jasaı otyryp , fermentterdiń belsendigin tejeıdi. Osynyń nátıjesinde zárde koproporfırın jáne δ-amınolevýlın qyshqylynyń quramy joǵarlaıdy jáne erıtrosıtterde gem sıntezinde qoldanbaǵan protoporfırın jáne temir jınalady. Olardyń ýtılızasıasy onyń qan sary sýyndaǵy deńgeıimen sıderosıtterdiń (erıtrosıtter, temir quramy) paıda bolýyna ákeledi. Gıpohromdy gıpersıderemıalyq sıderoahrestıkalyq sıderoblasty anemıa damıdy. Qorǵasyn eırtrosıtterge úzdiksiz áser etedi. Qorǵasyn erıtroblastar jáne iri túrleriniń morfofýnksıonaldy qurlymyn buza otyryp, erıtrosıttrediń ómir súrý ýaqytyn tómendetedi, osynyń nátıjesinde olardyń ómir súrý uzaqtyǵy qysqarady jáne tez óledi. Oǵan jaýap retinde bozofıldi dándermen erıtrosıtterdiń sanynyń ulǵaıýy men aıqyn retıkýlosıtozy, erıtrosıtterdiń aktıvasıasy damıdy. Qorǵaysnnyń áserinen nerv júıesiniń zaqymdaný mehanızmi áli tolyǵymen oqylmǵan. Osyǵan qaramastan qorǵasyn jáne onyń qosyndylarynyń júıke tinine áser etý múmkindigin esten shyǵarmaý kerek. Qorǵasyndy ýlanýlar kezinde patologıalyq prosestiń damýynyń erte kezeńderinde ONJ joǵarǵy bóliginiń zaqymdanýy tán, ol qyrtysty qyrtys asty áserlesýmen jáne qyrtysty bóliktegi neırodınamıkalyq buzylystarmen kórinedi. Bul kezde mıdyń qyrtysty zatynda qozý prosesi damıdy, al keıinnen tejelý prosesi damıdy. Ýlanýdyń aýyr túrlerinde ONJ joǵarǵy bólikterindegi fýnksıonaldy buzylystar turaqty organıkalyq buzylystardyń damýyn týdyrady, ol mıelopolınevrıttik, ensefalopatıalyq jáne ensefalopolınevrıttik sındromdarmen sıpattalady. Qorǵasyndy ustamalardyń patogenezinde júıke júıesiniń mańyzy zor. Júıke júıesiniń shamadan tys qozýynyń nátıjesinde qorǵasyndy ustamalardyń paıda bolý týraly pikirler aıtylǵan. Osy arqyly tamyrlardyń kúrt tarylýy, qan qysymynyń joǵarlaýy, ishektegi spastıkalyq atonıalyq qubylystar, keıde diril ustamalary, amblıopıalar, gemıparezder túsindiriledi. Qorǵasyndy ustamalardyń shyńynda qannyń quramyndaǵy sımptomamımetıkalyq zattardyń quramy joǵarlaıdy.

---