Bilim kilti tanymdylyqta
“Tirshilik - nárýyzdy denelerdiń ómir súrýi” (bıologıa aptalyq)
“Bilim kilti tanymdylyqta” dep atalatyn bilim saıysy 8a, b, v synyptar arasynda
Maqsaty: Bilimdi júıelep, oılaý jáne este saqtaý qabiletterin arttyra otyryp, tanymdyq qyzyǵýyn damytý maqsatynda oqýshylardyń ujymdasyp jumys jasaýy, belsendilikteri artýy, jyldam qımylǵa, ushqyr oılaýǵa daǵdylanýy.
Saıystyń barysy:
1. Oıly bolsań, ozyp kór.
2. Tanymdyq tapsyrma.
3. Ǵalymdardy tanımyz ba?
4. Myqty bolsań, taýyp kór.
5. Qorytyndy.
İ. Oıly bolsań, ozyp kór. (Shapshańdyqqa suraq)
8“a” “Fagosıtoz” tobyna.
1. Kóne Gresıada medısına salasyn jan jaqty zerttegen ǵalym. (Gıppokrat)
2. Barlyq organoıdterdi biriktiretin jasýsha zaty. (Sıtoplazma)
3. Onda DNQ túrindegi tuqym qýalaýshylyq aqparat ornalasqan. (Iadro)
4. Bıologıalyq belsendi zattardy óndirip shyǵaratyn arnaıy músheler. (İshki sekresıa bezderi)
5. Bul julynnyń jalǵasy. (Sopaqsha mı)
6. Onymen oılaý baılanysty. (Úlken mı syńarlarynyń mańdaı bólimi)
7. Leıkosıtter fagosıtoz qubylysynda mıkrobtardy óltirip nege aınalady. (İrińge)
8. Júıke ushtary. (Reseptor)
9. Mıkrobtardyń ósýin tejep, olardy joıatyn zattar. (Antıbıotık)
10. Organızmdegi mańyzdy tirshilik qasıetin retteıtin bıologıalyq belsendi zattar. (Gormondar)
8 “b” “Gemoglobın” tobyna
1. Uıqybezden bólinetin qandaǵy kant mólsherin retteıtin gormon. (Insýlın)
2. Adam aǵzasynda qan súzgisi qyzmetin atqaratyn múshe. (Búırek)
3. Adamnyń paıda bolýyn, tarıhı damý kezeńderin zertteıtin ǵylym. (Antropologıa)
4. Latyn tilinde “adamgershilik” degen uǵymdy bildiretin sóz. (Gýmanızm)
5. Kóńil kúı gormony. (Adrenalın)
6. Aralyq mıdyń astyńǵy jaǵyna jińishke ósindi arqyly bekinetin bez. (Gıpofız)
7. Súıek qandaı ulpa? (Dáneker)
8. Suıyq dáneker ulpa.(Qan)
9. Ata - babalarynan urpaqtaryna beriletin tuqym qýalaý belgileri jazylady. (Gen)
10. Jasýshanyń energetıkalyq stansıasy. (Mıtohondrıa)
8 “v” “Leıkosıt” tobyna
1. Adamnyń dene jasýshasyndaǵy hromosoma sany. (46)
2. Joǵary júıke júıesiniń qatysýymen aǵzanyń titirkendirýge jaýap qaıtarýy. (Refleks)
4. Ortalyq júıke júıesiniń mańyzdy bóligi, bes bólimnen turady. (Mı)
5. Adamda sırek kezdesetin qan uıymaıtyn aýrý. (Gemofılıa)
6. Qannyń qyzyl tústi pıgmenti. (Gemoglobın)
7. Ameba tárizdi qan jasýshasy. (Leıkosıt)
8. Júıke jasýshasynyń uzyn ósindisi. (Akson)
9. Júıke qozý tolqyndarynyń Refleksti júzege asyrý úshin júrip ótetin joly. (Reflektorlyq doǵa)
10. Tuqym qýalaý belgisin saqtaıtyn jip, taıaqsha tárizdi túzilis. (Hromosoma)
İİ. Tanymdyq tapsyrma.
“Fagosıtoz” tobyna:
Suraq: Skrıpkashynyń mıshyǵynda isik paıda boldy. Ol burynǵysha oınaı ala ma?
Jaýap: Mıshyq qańqa bulshyqetteriniń úılesimdi jıyrylýyn retteıdi. Ásirese moıyn, tulǵa, aıaq - qol bulshyqetteriniń qozǵalysyn, deneniń tepe - teńdigin saqtaıdy. Eger mıshyq jaraqattansa, adamnyń qol - aıaǵy tez sharshaıdy, qozǵalysy, tepe - teńdigi, sózi buzylady.
“Gemoglobın” tobyna:
Suraq: Eger ǵaryshta adam qulaǵynyń dál túbinen zeńbirek atsa, ol onyń daýsyn estimeıdi. Nelikten?
Jaýap: Sebebi ǵaryshta aýa qabaty atmosfera joq. Al dybys terbelisteri aýa arqyly keledi.
“Leıkosıt ” tobyna
Suraq: 1492 jyly Rım Papasy Innoketıı VII - ni jasartý maqsatynda oǵan on jasar úsh ul balanyń qanyn ishkizgenin bilesiń be? Bul oǵan qan quıýdyń ornyn almastyra alar ma edi?
Jaýap: Joq, sebebi ishken qan as qorytý jolyna túsip qorytylyp ketedi. Qan quıý bul tikeleı tamyrǵa jiberiledi.
İİİ. Ǵalymdardy tanımyz ba?
(Suraqtar úsh topqa ortaq qoıylady. Slaıdta ǵalymdardyń sýretteri kórsetiledi)
1. Bul ǵalym anatomıa, fızıologıa, gıgıenaǵa birdeı kóńil bólgen. Ár músheniń tazalyǵyn saqtaý úshin aıtqan ósıetteri bir tóbe.“Adamnyń tán tirligi” eńbegin jazǵan. (Halel Dosmuhamedov)
2. Kóne Gresıada medısına salasyn jan - jaqty zerttegen ǵalym. Anatomıa ǵylymynyń damýyna úlken úles qosqan ǵalym.(Gıppokrat)
3. Arıstotelden keıingi oıshyl, kemeńger fılosof. Ony sol kezde“ emdeý sheberligi ǵalymy”dep ataǵan.(Ábý Nasyr ál - Farabı)
IV. Myqta bolsań taýyp kór.
“Fagosıtoz” tobyna
Myna kitaptarda múshelerdiń qandaı júıeleri týraly jazylǵan
1) Gematologıa
2) Neırologıa
3) Gastroenterologıa
4) Ýrologıa
5) Kardıologıa negizderi
6) Endokrınologıa
7) Oftalmologıa
“Gemoglobın” tobyna
Suraq: Meshel aýrýy qandaı vıtamınniń jetispeýshiliginen órshıdi? Osyndaı naýqasty bul vıtamındi ishke qabyldamastan emdep jazýǵa bola ma?
Jaýap: Meshel aýrýy jas sábıde D vıtamıni jetispegennen bolady, adam terisinde kúnniń últrakúlgin sáýleleriniń áserinen túziledi. Adam aǵzasy D vıtamınin taǵamnyń quramynan da qabyldaıdy.
“Leıkosıt” tobyna
Suraq: Nelikten skrıpkashylardyń sol qulaǵy estimeıdi?
Jaýap: Skrıpkashy skrıpkany sol jaq ıyǵy men sol jaq qulaǵynyń arasyna qystyryp tartady. Skrıpkanyń únemi sol jaq qulaq túbinen kelgen qatty dybysy dabyl jarǵaǵyna zıanyn tıgizedi. Nátıjesi skrıpkashynyń sol jaq qulaǵynyń estimeýine alyp keledi.
V. Qorytyndy: Pán muǵalimi ádilqazylar alqasymen birigip, saıysty qorytyndylady. Bıologıalyq aptalyq kezinde ótkizilgen bilim saıysy oqýshylardyń pánge degen qyzyǵýshylyǵyn kúsheıtedi, oılaý jáne este saqtaý qabiletteri artady, ujymdasyp jumys jasaı otyryp, tanymdyq qyzyǵýshylyǵy damıdy. Bilim saıysy óz maqsatyna jetti.
İ oryn - Fagosıtoz
İİ oryn - Leıkosıt
İİİ oryn - Gemoglobın
Ár top bilimderine sáıkes marapattaldy.
“Bilim kilti tanymdylyqta” dep atalatyn bilim saıysy 8a, b, v synyptar arasynda
Maqsaty: Bilimdi júıelep, oılaý jáne este saqtaý qabiletterin arttyra otyryp, tanymdyq qyzyǵýyn damytý maqsatynda oqýshylardyń ujymdasyp jumys jasaýy, belsendilikteri artýy, jyldam qımylǵa, ushqyr oılaýǵa daǵdylanýy.
Saıystyń barysy:
1. Oıly bolsań, ozyp kór.
2. Tanymdyq tapsyrma.
3. Ǵalymdardy tanımyz ba?
4. Myqty bolsań, taýyp kór.
5. Qorytyndy.
İ. Oıly bolsań, ozyp kór. (Shapshańdyqqa suraq)
8“a” “Fagosıtoz” tobyna.
1. Kóne Gresıada medısına salasyn jan jaqty zerttegen ǵalym. (Gıppokrat)
2. Barlyq organoıdterdi biriktiretin jasýsha zaty. (Sıtoplazma)
3. Onda DNQ túrindegi tuqym qýalaýshylyq aqparat ornalasqan. (Iadro)
4. Bıologıalyq belsendi zattardy óndirip shyǵaratyn arnaıy músheler. (İshki sekresıa bezderi)
5. Bul julynnyń jalǵasy. (Sopaqsha mı)
6. Onymen oılaý baılanysty. (Úlken mı syńarlarynyń mańdaı bólimi)
7. Leıkosıtter fagosıtoz qubylysynda mıkrobtardy óltirip nege aınalady. (İrińge)
8. Júıke ushtary. (Reseptor)
9. Mıkrobtardyń ósýin tejep, olardy joıatyn zattar. (Antıbıotık)
10. Organızmdegi mańyzdy tirshilik qasıetin retteıtin bıologıalyq belsendi zattar. (Gormondar)
8 “b” “Gemoglobın” tobyna
1. Uıqybezden bólinetin qandaǵy kant mólsherin retteıtin gormon. (Insýlın)
2. Adam aǵzasynda qan súzgisi qyzmetin atqaratyn múshe. (Búırek)
3. Adamnyń paıda bolýyn, tarıhı damý kezeńderin zertteıtin ǵylym. (Antropologıa)
4. Latyn tilinde “adamgershilik” degen uǵymdy bildiretin sóz. (Gýmanızm)
5. Kóńil kúı gormony. (Adrenalın)
6. Aralyq mıdyń astyńǵy jaǵyna jińishke ósindi arqyly bekinetin bez. (Gıpofız)
7. Súıek qandaı ulpa? (Dáneker)
8. Suıyq dáneker ulpa.(Qan)
9. Ata - babalarynan urpaqtaryna beriletin tuqym qýalaý belgileri jazylady. (Gen)
10. Jasýshanyń energetıkalyq stansıasy. (Mıtohondrıa)
8 “v” “Leıkosıt” tobyna
1. Adamnyń dene jasýshasyndaǵy hromosoma sany. (46)
2. Joǵary júıke júıesiniń qatysýymen aǵzanyń titirkendirýge jaýap qaıtarýy. (Refleks)
4. Ortalyq júıke júıesiniń mańyzdy bóligi, bes bólimnen turady. (Mı)
5. Adamda sırek kezdesetin qan uıymaıtyn aýrý. (Gemofılıa)
6. Qannyń qyzyl tústi pıgmenti. (Gemoglobın)
7. Ameba tárizdi qan jasýshasy. (Leıkosıt)
8. Júıke jasýshasynyń uzyn ósindisi. (Akson)
9. Júıke qozý tolqyndarynyń Refleksti júzege asyrý úshin júrip ótetin joly. (Reflektorlyq doǵa)
10. Tuqym qýalaý belgisin saqtaıtyn jip, taıaqsha tárizdi túzilis. (Hromosoma)
İİ. Tanymdyq tapsyrma.
“Fagosıtoz” tobyna:
Suraq: Skrıpkashynyń mıshyǵynda isik paıda boldy. Ol burynǵysha oınaı ala ma?
Jaýap: Mıshyq qańqa bulshyqetteriniń úılesimdi jıyrylýyn retteıdi. Ásirese moıyn, tulǵa, aıaq - qol bulshyqetteriniń qozǵalysyn, deneniń tepe - teńdigin saqtaıdy. Eger mıshyq jaraqattansa, adamnyń qol - aıaǵy tez sharshaıdy, qozǵalysy, tepe - teńdigi, sózi buzylady.
“Gemoglobın” tobyna:
Suraq: Eger ǵaryshta adam qulaǵynyń dál túbinen zeńbirek atsa, ol onyń daýsyn estimeıdi. Nelikten?
Jaýap: Sebebi ǵaryshta aýa qabaty atmosfera joq. Al dybys terbelisteri aýa arqyly keledi.
“Leıkosıt ” tobyna
Suraq: 1492 jyly Rım Papasy Innoketıı VII - ni jasartý maqsatynda oǵan on jasar úsh ul balanyń qanyn ishkizgenin bilesiń be? Bul oǵan qan quıýdyń ornyn almastyra alar ma edi?
Jaýap: Joq, sebebi ishken qan as qorytý jolyna túsip qorytylyp ketedi. Qan quıý bul tikeleı tamyrǵa jiberiledi.
İİİ. Ǵalymdardy tanımyz ba?
(Suraqtar úsh topqa ortaq qoıylady. Slaıdta ǵalymdardyń sýretteri kórsetiledi)
1. Bul ǵalym anatomıa, fızıologıa, gıgıenaǵa birdeı kóńil bólgen. Ár músheniń tazalyǵyn saqtaý úshin aıtqan ósıetteri bir tóbe.“Adamnyń tán tirligi” eńbegin jazǵan. (Halel Dosmuhamedov)
2. Kóne Gresıada medısına salasyn jan - jaqty zerttegen ǵalym. Anatomıa ǵylymynyń damýyna úlken úles qosqan ǵalym.(Gıppokrat)
3. Arıstotelden keıingi oıshyl, kemeńger fılosof. Ony sol kezde“ emdeý sheberligi ǵalymy”dep ataǵan.(Ábý Nasyr ál - Farabı)
IV. Myqta bolsań taýyp kór.
“Fagosıtoz” tobyna
Myna kitaptarda múshelerdiń qandaı júıeleri týraly jazylǵan
1) Gematologıa
2) Neırologıa
3) Gastroenterologıa
4) Ýrologıa
5) Kardıologıa negizderi
6) Endokrınologıa
7) Oftalmologıa
“Gemoglobın” tobyna
Suraq: Meshel aýrýy qandaı vıtamınniń jetispeýshiliginen órshıdi? Osyndaı naýqasty bul vıtamındi ishke qabyldamastan emdep jazýǵa bola ma?
Jaýap: Meshel aýrýy jas sábıde D vıtamıni jetispegennen bolady, adam terisinde kúnniń últrakúlgin sáýleleriniń áserinen túziledi. Adam aǵzasy D vıtamınin taǵamnyń quramynan da qabyldaıdy.
“Leıkosıt” tobyna
Suraq: Nelikten skrıpkashylardyń sol qulaǵy estimeıdi?
Jaýap: Skrıpkashy skrıpkany sol jaq ıyǵy men sol jaq qulaǵynyń arasyna qystyryp tartady. Skrıpkanyń únemi sol jaq qulaq túbinen kelgen qatty dybysy dabyl jarǵaǵyna zıanyn tıgizedi. Nátıjesi skrıpkashynyń sol jaq qulaǵynyń estimeýine alyp keledi.
V. Qorytyndy: Pán muǵalimi ádilqazylar alqasymen birigip, saıysty qorytyndylady. Bıologıalyq aptalyq kezinde ótkizilgen bilim saıysy oqýshylardyń pánge degen qyzyǵýshylyǵyn kúsheıtedi, oılaý jáne este saqtaý qabiletteri artady, ujymdasyp jumys jasaı otyryp, tanymdyq qyzyǵýshylyǵy damıdy. Bilim saıysy óz maqsatyna jetti.
İ oryn - Fagosıtoz
İİ oryn - Leıkosıt
İİİ oryn - Gemoglobın
Ár top bilimderine sáıkes marapattaldy.
You Might Also Like
-
“Tirshilik nárýyzdy denelerdiń ómir súrýi” atty mektepishilik bıologıa aptalyǵy
