InfoHub Logo

Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev óz Joldaýynda «Azamattyq qoǵamǵa qoldaý kórsetip, onyń áleýetin nyǵaıta túsý kerek. Sondaı-aq asa mańyzdy jalpymemlekettik mindetterdi sheshý úshin talqylaý jumystaryna azamattyq qoǵamnyń múmkindikterin keńinen qoldaný qajet», degen bolatyn.

Azamattyq qoǵam degenimiz – demokratıa damýynyń kórsetkishi.

Al onyń basty belgisi – halyqtyń «memleket bizge ne beredi?» dep kútýi emes, kerisinshe «biz memlekettiń damýy úshin ne isteı alamyz?» degen suraq qoıa alýy. Azamattyq qoǵam týra maǵynasynda jalpy qoǵamnyń sanasyna baılanysty dúnıe, al naqtylasaq ınstıtýttaryna úkimettik emes uıymdardan bólek, saıası partıalardy, eriktiler qozǵalysy men qaıyrymdylyq qorlardy jatqyza alamyz.

Al endi bizdiń elde, Qazaqstanda azamattyq qoǵam bar dep aıta alamyz ba? Joq. Sıfrly kórsetkishter, statısıkalar bolýy múmkin, degenmen sapalyq jaǵynan áli de damytýdy qajet etedi bizdik azamattyq qoǵam.

Azamattyq qoǵam ózin-ózi damytýy tıis. Ol eń aldymen bilim arqyly keledi. Árbir azamat óz quqyqtaryn bilse, saıasatqa kózi ashyq, mádenıetke kókiregi oıaý bolsa, qoǵamdyq prosesterge belsendi bolyp, óz pozısıasyn nemese pikirin estirte bilse, óz jáne memleket bolashaǵy úshin bir nárse bolsyn jasaı alsa - mine, bul azamattyq qoǵam bolýshy edi. Al bizde qalaı?

Kópshilik óz quqyǵyn bilmeıdi. Qarapaıym ǵana, bizde jumysqa parasyz nemese tanyssyz kirý múmkin emes degen túsinik qalyptasqan. Ota jasatar aldynda "qolyńyz júrsin" dep dárigerdiń qaltasyna aqsha salýdy mindet kóredi kópshilik. Polısıa nemese prokýratýra tarapynan dórekilik, qısyqtyq nemese qandaı da bir qysym, quqyq buzýshylyq oryn alsa "tynyshtyq kerek" dep úreılenip, jabýly qazan jabýly kúıinde qalady kóbinde. UBT-diń ózinde balasyna baldy satyp alǵysy kelgen talaı adamdy osy jyly da, ótken jyldary da az kórmedik. Mine, paraqorlyq, mine korrýpsıa! Adamdar óz quqyǵyn jáne qoǵam quqyǵyn syılamaıdy, áli de syılaı almaı júr.

Odan soń qoǵamnyń saıası saýattylyǵy tómen. "Demokratıaly" memlekette turǵanymyzben demokratıanyń sıpatyn da mánin de uǵynbaımyz. Qoldanbaımyz. Ózimiz saılaǵan prezıdent, ózimiz saılaǵan partıa. Ózimizdiń, halyqtyń aqshasy. Bılik biraq, qatyryp jatyr ma? Joq, ony barlyǵymyz bilemiz. Biraq, áreketke kóshken qaıssymyz bar?

Qazaqstandaǵy jemqorlyqtyń ambassadoryna aınalǵan áıgili "LRT"-ni alaıyq. Qanshama qarjy, ýaqyt, proses, qaǵazdar, ýádeler. Alaıda, nátıje qaıda? Sonaý 2011 jyly bastalyp, sońy kóp núktege aınalǵan «Astana LRT» isindegi kúdiktiler Túrkıa men AQSH-ta qashyp júr. Kompanıasynyń burynǵy basshysy Talǵat Ardan Túrkıada qashyp júrse, ekinshi kúdikti Nur-Sultan qalasy ákiminiń burynǵy orynbasary Qanat Sultanbekovtiń Amerıka Qurama Shtattarynda júrgeni anyqtaldy. Mıllardtardyń halyq ıgiligine emes, bazbireýlerdiń qaltasyna ketkenin bile tura sonyń saıası mánin uǵa alǵan qoǵam qane? "LRT"-nyń salynýyna qajettilik bolǵan joq, ol salynyp, qoldanysqa engizilgen kúnniń ózinde memleket qazynasyna kiris kirgize almaıtynyn, tek shyǵyn bolatynyn ekonomık mamandar dáleldep shyqty. Esh paıdasy joq dúnıeni bılik beti búlk etpesten, halyqpen sanaspastan salýǵa sheshti. Bul "LRT" bireýi ǵana, máselen "mynaý, mynaý" dep aıtar qanshama bylyq-shylyq bar. Sonyń baıybyna baryp, bılikten jaýap talap eter saýat joq bizde ókinishtisi. Nege memleketti bılik dep, halyq dep bólemiz. Konstıtýsıa aldynda barlyq azamat teń edi ǵoı. Azamattyq qoǵam aqsaq, saıası saýat saıaz.

Asylbek Qojahmetov esimdi azamattyń bılikten bir nárse suraý úshin áýeli óziń bir nárse jasaýyń kerek" degen pikirin oqydym da týladym. Eı, bılik! Sen ózińdi kim sanaısyń? Bılik buryn monarhıa, totalıtarızm kezinde bılik bolǵan shyǵar. Al qazir bılik halyqtyń áleýetin jaqsartýǵa mindetti qyzmetkerler.

Bir biletinimiz bizdiń demoktratıaly da azamattyq qoǵamymyz óz deńgeıinde emes. Óz beınesine kelip, durys sıpat alý úshin, árıne,  ýaqyt kerek. Saıası jáne quqyqtyq saýat kerek. Qoǵam, árbir adam bilimdi, pragmatık bolýy qajet. Sonda ǵana azamattyq qoǵam tolyq qalyptasyp, demokratıa saltanat qurmaq.

Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq Ýnıversıteti
Jýrnalısıka fakúltetiniń 2 kýrs stýdenti
Meırbek Baıan Muratbekqyzy

---