InfoHub Logo

— Sál kidirshi, ıyǵyńa súıeneıin. Jalańaıaq júrgendi jaqsy kórem ǵoı, topylaıymdy sheship alaıyn da. Tú-ý, tapyrlamaı turshy-ı...

Ýaı, jasyl shúıgindi kyzǵyltym názik tabanymen abaılap basqan boıjetken aıdaı sulý: qulyn múshesi kúmis symnan soqqandaı; ıyǵynan asa qulaǵan buıralaý maqpal shash oń irgede boı sozǵan myrza terektiń juqa kúmis untaq jalatqandaı japyraǵyn jelpigen samaldyń aǵynymen tik jaýrynda oınaıdy maıda tolqyn bolyp. Jelek arasynan sebezgilegen shuǵyla tún boıaýly jibek shashtyń ár talynda jalt-jult etip, qypsha beli buratyla basady ár qadamyn, az ǵana diril qaqqan áppaq baltyry... ý-ý besti qaıyńdaı bir minsiz.

— Aýyldyń birge ósken qyzy edi. Bólmesinde otyrsa eken, — dep mazasyzdandyń appaq moınyńdy ıildire alǵa sozyp. Únińde degbirsizdik bar. Ury samal mańdaıǵa tógilgen shoq kekilińmen erkelep oınap úlgerdi: «Án-ni, pysyǵyn qara!» — Tek bir jaqqa qańǵyp ketpese eken. Aýylǵa ketip qalmasa de.

Kenet alystaǵy aýylym oıyma oralyp, kóńilim alaburtqany. Oqýdan qýylyp, kóktemge salym jer astymen jetkenmin úıge. Ashýly ákem kesip aıtypty: «Mıqurttyń oqýǵa óresi jetpese, otar baǵýǵa shamasy keledi. Salyńdar salpańdatyp qarakóldiń kóteninen», dep.

Yzǵyǵan qozy shubatqan birinshi saqpandy baǵý ıt qorlyq. Kisi aıaǵy sırek aýylda salyń sýǵa ketken, majyǵýly pushaıman hal. Tańǵy shalqar dalanyń qaıtalanbas sulýlyǵy ǵana sansyraǵan sanaǵa tynshý. Keshki sulý araı da.

... Óliaranyń tańy sap-salqyn. Áli de dymqyl syz boı tońazytyp, dene titirendiredi. Qıalaı túsken kún sáýlesń qaly kilemdeı kúreńsedegi túıir-túıir jaqutty — tańǵy shyqty nurlandyryp, kók maısa aqyq alqa taqqandaı kóz qaryqtyra jaınaıdy. Árbir tamshyǵa aspandaǵy boztorǵaı, qalqyǵan bulttar, jasyl dala, bári-bári syıyp ketken. Átteń, bir túıir shyqqa syıǵan muqym dúnıe keń qushaǵyna syımaıdy!..

Saýlyqtar bir-birimen jarysa maısa keship, shúıgindi byrt-byrt úzedi obyrlana. Ótkir tuıaqtary tańǵy shyqpen jýylyp jaltyraıdy. Aqyq monshaqtar úzilip túsedi, súırikten syńǵyr qaǵyp.

Dzın-dzın... osy názik áýen aýada úzilmeı tunyp qalǵan. Átteń, barsha qorǵansyz sulýlyq sıaqty móldir shyqtyń ǵumyry da qas-qaǵym-aý. Sútke toıǵan qozylar kún qyzbaı-aq keń jazyqta árli-berli dúrkireı jarysyp, tynbaı shapqylasýda: tańdary jarq-jarq ete júıtkip, birin-biri sharshamaı qýalasty. Kenet áldebir bir kók qoshaqan shapqylaǵan kúıi enesiniń baýyryna baryp tyǵyldy da, tıtimdeı qyzyl tili súıirlenip, syzdap, úrpisinen appaq sút tamshylaǵan jelindi tumsyǵymen túrtip-túrtip jiberip, borpyldata emdi úlken mindeti bardaı.

Boı tamyry bosaǵan mama saýlyq sarǵyshtaý kózderin shala jumyp, ústin-ústin kúıis qaıyrady mekirenip. Bar tamyrdan sút aqty-aý bulaq bolyp. Álginde tynymsyz oınaqtaǵanda uıpalaqtanǵan qoshaqannyń buıra eltirisi bir páste ǵana jalt-jult etip, qulpyryp sala bergeni. O, shirkin, ana sútiniń sheksiz qasıeti-aý...

«Ǵajap, keı eleýsiz ǵana nárseler, aıtylǵan sóz nege kenetten adam oıynda basqa jaıttardy, qazirgi sátke esh qatyssyz oqıǵalardy tiriltedi osy?!»

— Qatarlasyp júrseńshi. — Jalt qaraǵanda botadaı qara kózderińniń túbine jumbaq kúlki uıalapty. Juqa perdeshe tutylyp, móldireı tunady. — Nemenege keıindep qala beresiń? Baltyrym túp-túzý meniń.

— İhm-m!.. Onda turǵan ne bar? Meıli, myltyqtyń stvolyndaı bolsyn, — dedim qandaǵashtyń bir shoq syrǵasyn aıamaı tistep. — Qatygez tabanyńa taptalǵan jazyqsyz maısaǵa janym ashıdy ásheıin.

— Sonda... — Tanadaı bop dóńgelengen janaryńdy erneýlegen kúlki qazir, endi mine shashý bolyp aqtarylatyn sıaqty. Móldir qarashyqta tıtimdeı ottar ushqyndaıdy.

— Senińshe adamdar jer baspaı, ınelikshe qalyqtap ushýy kerek pe? Qaıdaǵyna aıtpaı, aıaǵyńdy jyldamyraq bas. Oı, kerjalqaýsyń-aý...

Qala shetine ornalasqan maqta-mata kombınatynyń jataqhanasy qalyń toǵaımen shektesip jatyr. Salqyn samal aımalaǵan aýyr jumys isteıtin qarakóz qyzdar — qazir de baıǵustar uzynynan sulap, demalyp jatqan shyǵar.

Jartylaı ashyq turǵan áldebir terezeden júrek sýyrǵan áýen syzylyp qana estiledi kenet. QazGÝ-dyń qorasyndaǵy qulaq jeıtin qıqý emes, qońyrlana jelpip, syr tunyp tolqıdy. Engelbert Hamperdıng! Aǵylshynnyń kúmis qońyraýy. «Ǵajap, barqyn úndi muńly ánshini bundaı ýaqta kim tyńdaýshy edi, a?! Ony alakeýimde, júregiń áldenege atqaqtaǵanda ǵana tyńdaý kerek qoı».

— Al entigińdi basyp, soy jerde tura tur. Men bólmelerine jyldam kirip shyǵaıyn. Aıtqandaı, aq qaıyńdy jaqsy kórýshi ediń, — dediń tompaqtaý, shıedeı alqyzyl ernińe kúlki úıirilip, — áne, anaý qaıyńdy qushaqtap, syrlasyp qal.

Rasynda baqtyń buryshynda bir tamyrdan túp alǵan úsh balapan qaıyń juqa japyraqtary sybdyrlaı ıilip tur. Qońyr daqty appaq dińinde aıryqsha náziktik bar.

«Úı, aq qaıyń! Syr sherterim sen emes. Aıaq bitip, qumdy aýylǵa nege ǵana kóship barmaısyńdar, a?!»

... Tarydaı shashylyp jaıylǵan otardyń ortasynda shalqalaı jatyrmyn. Arqan boıy kóterilgen kún álden-aq qyzý. Áltaman muqym dúnıeni tabaǵa salyp, maısyz-aq shyjǵyrar, sirá. Túpsiz zeńgirde sharby bulttar qalqıdy jalqaýlana. Mańaı typ-tynysh, tek qumyr kómeı boztorǵaılar ǵana máńgilik ánine basyp, tú-ý bıikte talmaı shyryldaıdy. Ashqaraq qoılaır ǵana alǵa entelep, jarysyp jaıylady. Tysyr-tysyr júgire basyp, byrt-byrt shóp úzedi. Aınalam tunǵan ádemi áýen: maıda tysyr-tysyr.... Jumsaq byrt-byrt... Mamyrajaı tynyshtyq tulaboıymdy býyp, óń men tústiń arasynda talyqsyp, eriksiz ilinip ketti kózim. İlkide qulaǵyma aq jaýynnyń úni álsirep jetip, qumyǵyp estilgen sıaqty edi. Áıteýir tysyr-tysyr... Á-á, túsim be bul, nemene?.. Almatyda sybdyrlap jańbyr jaýyp tur deımin. Toqtamaıtyn jaýyn. Alys taýlarǵa shókken qalyń bulttyń baýyryn otty qamshy — naızaǵaılar dybyssyz, biraq jarq-jurq ete tynymsyz tilgileıdi. Bir top burynǵy kýrstastar usharlyǵynda naızaǵaı jarqyldaǵan bıikke tyrmysa, jan salyp órmelep barady tizbektelip. Kenet... júzi qoıý munardan kórinbegen bireýi sońyna jalt burylyp, qaıta-qaıta qol bulǵady. Bıikterge shaqyrdy-aý. «Jo-joq, barmańdar, baýyrlarym! Basynda ylǵı jasyn oınaıtyn bıikter tym qaýipti... Qulaısyńdar! Yldıda-aq júreıikshi...» — dep janushyra aıqaılaǵym keledi. Átteń, únim shyǵar emes. Al olar aqyryn bıiktep barady, birsin-birsin bulttardyń arasyna sińip kórinbeı barady...

Jer-jahandy kernep ketken qorqynyshty gúrilden shoshynyp oıandym. Qaq ákeńniń... qańǵybas geologtardyń tikushaǵy tóbeden ótip keledi qalbaǵaılary zyryldap. Áli de máńgirip, aınalaǵa eseńgireı qaraımyn. Túk oı joq. Tóbede shaqyraıǵan kúnniń ótkir, jerge shanshyla tógilgen ashshy sáýlesi torala betimdi dýyldatyp, qos bilegim totıaıyn tógilgendeı ashysyn. Kónim keýip, tańdaıym jelimdeı bop, aýzym keýip tur. Jalaq ernimdi áıeńkestenip, jaladym, jyrym-jyrym terisi tilimdi tyrnap tústi. Sonda ǵana selt etip, mańaıǵa úreılene kóz júgirtýge dármenim jetsin. Otar shyǵandap, tú-ý alysta, kóz ushynda teńizdeı tolqyǵan aq seleýli alqapqa endep úlgeripti. Boz munarda buldyrap, aq shýlan darıada qalqyǵan qara qaıyqtardaı terbeledi. Mana tusap jibergen Shaıtanqasqa da jal-kekili jelpildeı qos aıaqtap qarǵyp, topalań kelgirlerdiń sońynan salyp uryp barady-aı. «Búldirdim, — dep oıladym júregim zyrq etip. — Bári qurydy! Taǵy da aıqaı estıtin boldym. Qudaıym-aı, tek jas qozylar ystyqtan uıqtap qala kórmesinshi. Joǵaldy degen sol ǵoı».

Shaıtanqasqanyń sońynan júgirdim jaý-jálem. Jer shetine jeterdeı jan ushyrdym. Qashaǵan neme «qurqurǵa» tabandap toqtap, ońaılyqpen ustatsa qanekı?! Tumsyǵy aqjemdelgen kerzi etiktiń qompyldaǵan qonyshy balǵyn baltyrymdy aıamaı qajaıdy. Arsa boıymdy ashshy, jylbysqy ter tutasyp japqan...

«Eh-heı, aq qaıyń, sonda tıtimdeı saıa, qol oramaldaı kóleńkege zar bolǵanmyn. Munda maıysqanyń kimge qýanysh, tal-daraq túk tańsyq emes. Qaınaǵan jazda saıań ókpesi óshken qoıshy balaǵa kerek-dúr».

... Keńdigi kózdiń aıasyna syımaıtyn alqapta tarydaı shashyrap jaıylǵan birinshi saqpan ymyrt jabyla belegirdiń etegindegi qos qońyraý — eki kıiz úıge qaraı qaptady. Shaıtanqasqany aqyryn aıańdatyp úıge qaraı kelemin. Áteńe nálet, otardaǵy eki-úsh eshki de tyzalaqtap, izimmen enteleı salyp shubaltyp shań shyǵarsyn. Kúndegi ádetteri ǵoı, qoı qotanǵa kelgenshe esik aldyndaǵy ydystardy qańǵyrlatyp, bir-bir timiskilep alý qajet.

Aǵataıym úıýli baıalyshtyń yǵyndaǵy dimkás dvıjokty jóndep, tok bergize almaı arpalysýda. Qý temir de qyrsyq, aǵam túnde tıtimdeı televızorynan balet kóre almaı shala búlingen. Tań atqannan terisine syımaı júrgen. Qazir de jaýyryny kúdistenip alypty, sirá, dvıjok kónbegen-aý. «I-ı, ıtshilegen tirlik-aı, aıqaıdan báribir qutyla almas boldym da». İshteı kúrsindim. Attan túsip, mama aǵash etip kómgen qısyq sekseýildiń ıir-ıir butaǵyna shylbyryn ile bergenim sol-aq, qos kebenek te jetti uzyn saqaldary jelbirep, entikken kúıleri esik aldyndaǵy bos shelekterdi shańǵa aýnatyp úlgergen. Onsyz da ońyp turmaǵan aǵam basyn kilt kóterip:

— Kebenek kelgirlerdi qýsańdarshy-áı, — dep barqyraı aıqaılasyn. Daýsy tarǵyl-tyrǵyl, júdá óktem. Sosyn belin jazyp, «kebenek kelgirlerge» bir pás shuqshıyp qarady da, bár-bárin aıtpaı-aq uqty. Sherlok Holms!

— Maldy qyrypty ǵoı, malǵun! Qoıdy seleýge salypsyń-aý taǵy da, — dep gújildedi. Eki keshtiń arasynda barqyraǵan daýystyń jańǵyryǵy shyǵys kókjıekke birtindep uıyǵan qarańǵylyq qoınyna sińdi jaýlap baryp. Ushqyr jebedeı zýyldap, kirsh etip qadaldy.

Uzyn moınyn tómen salǵan Shaıtanqasqa bar denesi dir etip, basyn jerden julyp aldy da, ishin tarta tereń kúrsindi, Kádýilgi sherli kisideı kúrsindi.

— Moınyń salbyrap, aı men kúnniń amanynda basqan aıaǵyń artqa ketken albastymysyń! — dep zirkildedi aǵam Shaıtanqasqanyń jalyn sıpap turǵan maǵan qarap. — Tirligińde túk bereket joq seniń.

Qazandyq qasynda kúıbeńdep, keshki as qamdap júrgen jeńeshem kúıelesh-kúıelesh kóseýin saldyr etkizip, tastaı saldy da:

— Qudaı-aı, beıýaqta nemenege baqyrasyń? Qara ińirde ımanymyzdy qasym qaldyń ǵoı, — dep shaptyqty. Onyń da daýsy ashshy eken. — Janyń shyqty ma?

— Qaıtip janyń shyqpasyn, maldy seleýge jaıypty. Qansha qaqsadym, uzyn murttary qozynyń qarnyn tesedi dep. — Ásili, aǵataıym qol toqpaqtaı qatynynan qorqady-eı, álde... syılaı ma, bir demde sabasyna túsip qalǵany.

— Qaıran qozylar qyrylatyn boldy... Áýeli túgel bolsa de.

— Qudaı saqtasyn endi. Seleýdiń súıegi qata qoıǵan joq shyǵar. «Birinshi saqpandy óziń jaı» dep qansha qaqsadym, sen de aınalshaq bolǵandaı úıden shyqpasyń. Jas bala bilmegen shyǵar mánisin.

— Qaıdaǵy bala! Pále boldy ǵoı ol, ne oqýdy ońdyrmady, náıeti qoı baǵa bilmeıdi súmpıip, — dep burqyldady aǵam dimkás dvıjokty dúńk etkizip bir teýip. — Kóktemde qoıdy qalyń qandymǵa baqty jabaǵy júndi ár butaǵa baılatyp. Uryssam, «qandymnyń sheshekteri laǵyl monshaq sıaqty eken. Qyzyǵyp kettim», dep laqqany. Naǵyz naqurys qoı...

«O-oh!» Júregime myń san ıne qadaldy kirsh-kirsh etip. Órtep ketken, aıamaı shymyrlatqan ótkir ıneler. Jer dóńgelenip barady, al men jaǵym jarylardaı tistenemin. O-o, bul aǵataıym aýzynan estir aýyz sóz ba edi?! Eki betim dýyldap, tas mańdaıymdy erdiń qaptalysyna basyp, teńselip turmyn. Kózim ýdaı ashytyp, tamaǵyma ystyq jelimdeı tutqyr túıin tirelsin, jutyna almaı qınaldym. Zapyran tatıdy. Tynysym tarylyp, qulaǵyma qur kúńgir estiledi emis-emis.

— Qoısańshy, — dedi jeńgem báseńdeý daýyspen. — Júregi tym názik pe, álde Almatydaǵy joldastaryn saǵyna ma, áıteýir bir muńdy ǵoı. Kóńiline qarasańshy bir aýyq.

— Áteńe nálet, neǵylǵan názik júrek, neǵylyp taýsylmaıtyn muń ol. Qaradaı júnjip... Bári qurysyn, qoıdy qyratyn boldy ǵoı qıaldanyp. Seleýge jaıǵanyn aıtsaıshy, qastyǵy bardaı.

— Qoıa qoıshy endi, — degen jeńgemniń daýsynda syry jumbaq diril syzattandy. — Órtteı saǵynyshymen salystyrǵanda oǵan seleýiń ne, sekseýliń ne seniń? Oı, kápir-aı, sen sezimińdi erte joǵaltqan ekensiń-aý. Endi qoısańshy...

Kóz sharam yp-yssy. Kirpigime ilikken jetim tamshy sál dirildep turdy da, júzimdi kúıdire tómen syrǵyp, omyraýyma tamdy. Sol sát sirisi jyrtylǵan kebisti tyrp-tyrp súırete basqan jeńgem janyma taıap kelip, qolyn ıyǵyma saldy.

— Kishkenem, kóńilińe aýyr almashy, — dep jeńil kúrsindi sosyn. — Aqymaq emes pe, azǵantaı mıy qarakóldiń sońynda irkit bop ketken... Kishkenem, nemene, jylap turmysyń? Qoıa ǵoı, úıge júrshi... Qudaı-aı, men qaıteıin endi?

Batqan kúndi betke alyp, júgire jóneldim. Qustaı ushtym: sol zymyraǵan kúıi aýyl irgesindegi jataǵan tóbeniń usharlyǵyna shyqtym da, boz jýsanǵa baýyrymdy tóseı etpetimnen jyǵyldym...

Bas kótergenimde on besine tolǵan aı appaq nuryn atyrapqa aıamaı seýip turǵan. Jýsan ıisi syzattanyp sezilgen túngi dala del-sal, dóńgelengen shartarap ýyz toly sharadaı. Qop-qoıý kúmis sáýleni ýystap ustap, meıir qanbaı simirýge bolady.

Áste-áste sabama tústim. Óz-ózimdi aldarqattym... Kimnen kóremin, kimge ókpe artamyn? Bári de ras, ashshy da aýyr shyndyq. Bireýge aldyndaǵy mal jaqyn. Al maǵan ne jaqyn osy? Sanam sansyrap, keýde kemirgen belgisiz saǵynyshtyń túlkibulań quıryǵynan qashanǵy qýamyn!? İzdegenim jetkize me...

— Kel, kókeńdi shaqyraıyq, qarny ashty ǵoı, — dedi jeńgem esik aldyna ilestire shyqqan kishkene ulyna. Aıdyń kúmis nury alakeýimdendirgen túnde beıneleri emis-emis buldyraıdy. — Kel, qatty aıqaılap shaqyraıyq.

— Kóke, kók-e, úıge kel! — dep shyryldady tórt jasar sábı názik daýsy tymyq aýada tym-tym alysqa sińip. — Endi úıge kele berseı. Papam uıyqtap qaldy, boldy, uryspaıdy.

— Kishkene-aý, aǵańa ókpelep, týǵan úıden bezgeniń qalaı? Óıtip ókpeshil bola berme...

«Eı, aq qaıyń, senimen sol túnde shyn syrlasqym kelgen-di. Sen kóńili qaıaýly qoıshy balaǵa qatty kereksiń, aq qaıyń! Biraq, kerek jaqta óspeıtiniń jaman...»

— Kóp tosyp qaldyń ba, bólmesinde joq eken. Smenasy aýysyp ketipti. — Aqquba, at jaqtylaý sulý júzińde renish, ishki qınalystyń taby oınaıdy. Iile bitken qarlyǵash qanat qastaryń túıilip, tompaqsha qabaǵyń sál shytyńqy.

— Beker áýre boldyq. Bólmelesterimen qur otyryp-otyryp qaıttym. Qudaı-aı, qaryzǵa aqsha suraýǵa túk bata almadym.

— Tfý, tıtimdeıge sonsha qınadlǵanyń ne? Baǵanadan... birdeńe boldy eken desem. Azary, keıin alarsyń aýyldasyń shyn Atymtaı bolsa.

— Endi qashan? Birer kúnde dıplom qorǵaımyn. Oǵan aqsha bylaı kerek, — dediń renigiń áli tarqamaı, náresteniń bilegindeı jumyr, minsiz saǵaǵyńdy barmaǵyńmen syzyp. — Aýylǵa, úıge posylkamen alma salaıynshy dep em. Sińlim mektepti bitiredi ǵoı, sony qýantaıyn desem...

— Aqsha qurǵyr joq deısiń ǵoı...

— Toqtaı tuıshy. Almany satyp-aq alǵanmyn. Qyp-qyzyl aport. Ásirese, hosh ıisi qandaı keremet!

— Endi nege mazasyzdanasyń? Boldy da.

— Qaıdaǵy bolǵan? — Tunyq, jaltyraǵan janaryńda ıne jasýyndaı ashýly ushqyndar oınady. — Fılfak pen bizidń bolashaq aqyndardan kórdim ıt qorlyóty. Bári aqymaq pa, shubyryp, baqqandary qyzdardyń bólmesi. Ulardaı shýlap, túkke tatymaıtyn taqpaqtaryn oqıdy.

— Qoısaı, aqyndar ókpeshil keledi. Tym qurysa óleńderin deshi...

— Maqul, óleń-aq bolsyn, biraq uıqastyrǵannyń bári óleń deı almaısyń. Arasha túspeı-aq qoı. Al bizdiń bólmede bir «aqyndardyń anasy» bar emes pe, sol keshe balkonǵa qoıǵan almalarymdy topyrlaǵan aqyndardyń aýzyna tosa beripti, albasty. Bir top «klasık» qoısyn ba, túk qaldyrmaı, vıtamın dep sypyra jep ketipti. Tipti, ózim de aýyz tımeı qaldym.

— Ha-ha... Qasqalar qarshyldatqan eken dá tátti almany. «Vıtamın» dep pe, júdá?! Tisterine qanqurt túskirler-aı... İh-hi! Oıbaı-aı, búıirimdi testiń. Alma jegen aqyndarda ketken óshińdi menen alamysyń?!

— Óziń ǵoı mazaqtaıtyn. Aıtshy, endi ne isteımin? Almanyń baǵasy ýdaı eken. Sońyma ergen jalǵyz sińlim mektep bitirgen dastarqanyna qoısa dep edim. Janym ǵoı ol meniń. — Aqsha júzińde áli de tolǵanystan qyzyl araı úlbireıdi. — Al bizdiń jaq esilgen qum, emge kók túınek tabylmaıdy. Esińde qalsynshy desem...

— Bizdiń aýyl da jemis-jıdekke jetisip turǵan joq. Arýlary alma jemeı-aq boıjetedi.

— Sóılemeshi, — dediń janaryń sáýlelene jarq etip.

— Sóılemeshi... Adam dep saǵan syr aıtqan ózim de aqymaqpyn.

— Jaraıdy.Ashýyńdy basshy endi. — Sulý qyzdyń aldynda azdap kishireıý onsha kiná emes shyǵar bul pánıde?! — Bir amaly tabylar.

— Mássaǵan, tal tús bolyp qalypty-aý. Al ne isteımiz? — dep taǵy da aqsha júzińde juqaltań araı albyrap aqyryn jymıdyń. Marjan tisteriń jarqyrady. Tosyn sheshimge kelgendeı, kekiliń jelp ete basyńdy silkip qaldyń. — Júr, taýǵa shyǵaıyqshy. Taýlar adamdy nege ózine tartady da turady osy. Nelikten ylǵı qol bulǵap arbaıdy kóńilińdi.

— Bala kúnderińde bıik taý kórmegender asqar shyńdarǵa qumar bolatyn shyǵar.

... Ekeýimiz taý jaqqa bıiktegen saıyn bulttardyń shýdasy qalyńdaı túsken. Basqa kúndegiden múldem bólek, kóz sýyrǵandaı erekshe. Borazda-borazda bolyp, shyǵystan batysqa qaraı tútilgen maqtadaı shubatylyp, ulpalanyp jatyr. Kókpeńbek aspan bultsyz tusta tipten túpsiz tuńǵıyq bolyp móldireıdi. Kógildir muhımttan kóz alý múmkin emes. Oń qol jaǵymyzda sylq-sylqa kúlgen bulaq byldyraı sóılep, yrshyp-yrshyp aǵady.

— Kók aspanǵa kóp suqtandyń ǵoı, — dediń moıyldyń áli pispegen jemisin úzý úshin áýrege túsip turǵan qalpyńda. Moıyldyń butaǵy solqyldaıdy, qypsha beliń odan ótken maıysqaq. — Abaıla, qylqı moınyń úzilip júrmesin.

— Anaý sozylyp jatqan bultty baýyrlap ushqan samoletti baıqaısyń ba?

— Iá, kórip turmyn.

— Appaq qanaty kúmis kóbikterdi dybyssyz syryp bara jatqan sıaqty. Bulttyń bárin jınap áketip júrmesin.

Bir sát janaryńdy kózime qadap, qozǵalyssyz turyp qaldyń. Sandaldan shapqandaı tikshe ıyǵyńdy tyrnalaǵan moıyl butaǵy moınyńa erkeleı asyldy.

— Aspanǵa qumarsyń ba? — dediń áldenege tańdanǵandaı bas shaıqap.

— Áı, baıaǵyda, segizinshi klass bitirerde Moskvaǵa, mınıstr oboronǵa hat jazǵanmyn. Ushqysh bolǵym keledi, oqýyna túsirińizshi dep. Tipti, aýyldaǵylar bilip qoımasyn dep hatymdy aýdan ortalyǵynan salyp jiberdim poshtaǵa.

— Ólá, buryn pysyq bopsyń-aý. Hatyńa jaýap keldi me? — Móldiregen bota kóziń dóńgelenip barady.

— Qaıtip jaýap kelsin? — Bas shaıqap kúldim. — Itim bilip pe, mınıstr oboron orys bolady eken ǵoı, al men hatty qazaqsha soıdaqtatqanmyn.

— Oı, jyndy-y... Bul ne pále dep mınıstrdiń úreıi ushqan shyǵar-aý sonda.

Syńǵyrlaǵan kúmis kúlki bulttardyń baýryna úlpildep ilinsin: qıalaı túsken kúnniń jalqyny qatary minsiz marjan tisińe shaǵylyp jaltyldady da, bir yrshyp qara kózińde nurlana oınap, tıtimdeı úzigi alqyzyl ernińe qonaqtaı qaldy. Qudaı-aý, eńkeıe berip shuǵylany meıirim qanbaı tolǵap jutýǵa alasurdym...

— Aýa qapyryq eken. Júr, bulaqqa baraıyqshy, — dep erkeleı, kúldiń taǵy da.

Aqqan sýda syry jumbaq qudiret bar: kóp úńilseń kóz aldyń myń san boıaýǵa malynyp, bastaý túbinde ǵajaıyp jumbaq álem dirildeıdi. Eńkeıgen kúnniń shuǵylasy sý betinde qıǵashtap qalqyp, altyn shabaqtaı shorshyp oınaıdy. Maıda aǵys kesek tastarǵa aqyryn soǵyp, qalqyǵan kóbikter bulaqqa malǵan aq baltyryńa janasa kelip jarylady, keıbiri shyrq úıirilip, qımaı dóńgelenip, aqyry betkeıge qaraı ekpindeı qalqyp jóneledi. Jamyrasyp, jarysyp aǵady.

— Pysynap kettim ǵoı, — dediń únińde jumbaq diril tunyp. Keýdeńdi kere jıi-jıi dem aldyń. - Sen qaramaı otyrshy, kóılegimdi shesheıin. Tek qaraýshy bolma...

— İh-i!.. Qabyrǵamdys qaýsatasyń-eı. Qyzyq, qyzdardyń qoly nege aýyr osy?

— Óziń ǵoı kináli. Qarama desem... — Daýsyń erke nazǵa toly. Júregim tilim-tilim. — Sosyn aıtshy, qansha qyzdy biletin eń? Qol salmaǵyn ólshegendeı...

— Endi-i... Siráǵysyn aıtqanym ǵoı.

— Bultaqtama, siráǵysyn emes, srazýyn aıt. Káne, apam «úndemegenniń ishinen úıdeı pále shyǵady» deıtin. Sen de sondaı kórim shyǵarsyń?

— Aıyptap baq. Al apań jigitti urýǵa bolmaıdy demeýshi ma edi? «Qasıeti qashady» dep.

— Iá, aıtatyn. Keshirshi. — İlkide tosylyp qaldyń. Daýsyńda ókinish taby bar ma, qalaı?! — Renjimeshi, urǵanym emes, baýyryma balap erkeleımin saǵan.

Nege ekenin qaıdam, bir-birimizge jalqy ret te burylyp qaramaı otyrmyz. Al meniń ómir baqı osylaı otyra bergim kelgen.

Saǵaǵynan sebepsiz erte úzilgen dolananyń júrekshe japyraǵy sý betimen qalqyp keledi. Aǵyn sý tasqa tirelip yrshyǵanda ǵumyry kelte kók órim sharasyz shorshyp-shorshyp qalady jany bardaı.

— Úmiti úzilgen, jelkektegen kúnderi qaıtyp kelmes japyraq, jasyl muńlyq, — dep kúbirlediń aqyryn ǵana. Qınalyp aıttyń. Qudaıym-aı, únińde toryǵý, úmitsizdikpen shektesken aýyr muń jatty. — Japyraq bolyp júzgim keledi. Tolqyndar ústinde qalqyp, alys-alys qıyrlarǵa jetsemshi...

İzinshe daýysyńdy syzyltyp án saldyń. Jaıshylyqta jastar ylǵı aıtatyn qarapaıym án múldem qulpyryp, qubylyp sala berdi.

... Jarqyn qushaq jaıǵan aıym,

Bir ózińe saı bolaıyn.

Meni súıgen júregińniń

Lúpilinen aınalaıyn...

Sosyn aqyryn, nazdana yńyldaýǵa kóshtiń. Keýdem alaǵaı da bulaǵaı. Júıke tamyrlarym qatty tartqan sym ishekteı zyńyldap tur. Saýsaq tıse úziler endi...

Baspalap, kózimniń qıyǵyn urlana tastadym ózińe. Aq mármardaı ıyǵyńa kóbelek qonaqtapty. Kógildir názik qanatyndaǵy altyn jolaǵy ıreleńdep, jeńil samalmen diril qaǵady.

Keýdeńe tústi endi sýmaqaı kózim. Ý-eı... jyltyr qabyǵy bar qos anardyń tereńdeý oıyqtan janarǵa urǵan tompaqtaý ústi aınadaı ájimsiz. Shirkin-aı, jalǵyz ret ýystap ustar ma edi?!

— Qarama dedim ǵoı saǵan. — Moıyn burmaı, bota kózińdi bulaqtan aıyrmaı otyryp aıttyń. Biraq... daýsyńda túk renish, zil joq-ty.

Álgi baqytty kóbelek (basy aınalǵan shyǵar-aý) ilkide lyp etip ushyp ketipti. Tek appq ıyǵynda qanatynyń boıaýy — altyn núkte qalypty jylt-jylt etip. Álde kóbelek qonǵan joq pa edi?!.

— İzdemeı-aq qoı. Kóbelek ushyp ketti, — dep jymıdyń sál-sál muńaıǵan sekildenip. — Adamnyń armany sıaqty ushyp-qonba eken.

— Muńaımashy. Adam armanynyń barshasy oryndala berýi múmkin emes. Biraq, aldaǵy kúnge úmitpen ǵana ǵumyr keshedi de adam balasy.

— Aıtqanyń shyndyq-aý. Tańqalamyn, bir fılosof: «Adamnyń aýzy aýqat ishý jáne shyndyq aıtý úshin ǵana jaratylsashy», dep kúızelipti ertede.

— Esýas eken, — dep myrs ettim. — Baıǵus, bilmegen ǵoı, seniń aýzyń súıý úshin jaralǵan.

Eńkeıip sý ilip ap, ýystap shashtyń betime. Tússiz tamshylar aýada myń qubylyp, kúmisshe burqyrady. İsh-aı? Tas bulaq qansha erkelep kúlse de, móldir sýy tastaı sýyq eken ǵoı. Al seniń janyń tym-tym názik kórinedi, bota kózdi móldirim...

— Sandalma! Múldem basqa nárseni aıtamyn. Apyr-aı, adamdar netken taıyz, bir-birin eshýaqytta tolyq túsine almaıdy, — dep muńaıdyń az sátte. Erke, oınaqy sáýleler qas-qaǵymda sónip, kózderiń tuńǵıyq tartty. Túbi joq qara shyńyraý. — Anashym ǵana túsinedi meniń janymdy.

— Qaljyńǵa bola sonsha kúızelip ne jetti. Jylataıyn dep pe ediń meni? - Ótirik yrjalaqtadym betim qısaıyp.

— Jylama! Qudaı jylatqannan aýlaq qylsyn, — dediń daýsyń qumyǵyp. Aıaly kóziń mólteńdep barady. — Meniń de qurǵaǵan emes. Ákem erte qaıtys boldy ǵoı. Birinshi klasqa baratyn jylym edi. Sińlim onda beli besikten endi shyqqan-dy. Menen keıin ul bolǵan úıde. Bes jasta shyǵar deımin. Súıkimdi edi . Ákem bar janymen jaqsy kóretin ony. Birde erke ul birdeńeni qatty búldirdi bilem, ákem quıryǵynan salyp-salyp jiberdi. Sonda shyrqyrap jylaǵany-aı... Daýsy áli qulaǵymda sıaqty.... Ózgege qarap ótirik kúlemin, ózime qarap shyn jylaımyn bilseń. — Tereń-tereń kúrsindiń. Júziń qýaryńqy tartty keýdeńdegi sherge totyǵyp.

— Qaıǵyra bermeshi... Kóp jyldar ótipti ǵoı.

— Áńgime ýaqytta emes. Aýyldyń túbinde kól bar-dy. Kishkentaı kól. Úsh-tórt kúnnen keıin inishegim balyq aýlaımyz dep balalarmen sol kólge úıden urlanyp barypty. Álgi kóldiń arǵy betine júzip ótemin dep sýǵa ketti. Sonda ákemniń jer baýyrlap jatyp jylaǵanyn kórseń. «Qulynymdy urǵansha, qolym nege synbady!» dep eńiredi. Qaıǵyly daýsy áli kúnge qulaǵymda... Kóp uzamaı ózi qaıtys boldy apattan. İnimniń qaıǵysyna shydamady-aý. Apam sińlim ekeýimizdi ana qasqyrdaı jelkemizden tistep júrip jetkizdi. Jalǵyz júrip jetkizdi. — Tizeńdi qushaqtap, kópke deıin únsiz otyrdyń. Bota kózderiń áldebir núktege shanshylyp qadalyp qapty. — Sińlim de oqýǵa baramyn deıdi endi. Al... al apam úıde japa jalǵyz qalady. Qara basy qaqaıyp qalady tórt qabyrǵaǵa syımaı. Onsyz da densaýlyǵy nashar. — Taǵy da úndemeı qaldyń. Aqsha júziń sup-sur. Uzyn, qaıqylaý kirpigińde móldir shyq úzilmeı dirildesin. Joq, bul tas bulaqtyń tıtimdeı bólshegi emes, aýyr qaıǵyǵa shylanǵan ashshy tamshy... — Dıplom alsam, birden aýylǵa tartamyn...

— Keshir, bilgen joqpyn ǵoı. Qudaı-aı, qasyńda júrgen adamnyń da taǵdyryn bilýdiń ózi qandaı qıyn. — Únim áreń-áreń estildi. Jalbyzdyń kók japyraǵyn óshim ketkendeı ýqalaımyn. Ashshy ıisi keńsirik jardy, jylbysqy nili alaqanymdy sirneshe tutyp qalǵan. — Eshqashan, eshkimge aıtpadyń ǵoı.

— Kimge aıtýshy em? Men Almatyda jalǵyzbyn... — Súıir ıegiń kemseńdedi. Tisteriń saqyldaǵan. Aýyr qınalystan ókire jylap jiberýge shaq qalyp, ózińdi bar kúshińmen ustaısyń. Sharasyz qalypta ıyǵyń qýshıyp, betińdi alaqanyńmen basyp kóp otyrdyń qımylsyz. Áldeqandaı boıdaǵy sýyq, keýdeńdi úsikke shalǵan yzǵardyń áseri me, jalańash deneń qus ettenipti. Shashylǵan tarydaı qyzǵyltym túıirtpekter. — Qudaıyń jarylqasyn, men dıplom qorǵaǵanda korpýsqa kelshi. Túktiń keregi joq, gúl ákelip te áýre bolma. Ótinemin, tek qorǵaýyma qatysshy... Jalǵyz qaldyrmashy... — Úzip-úzip aıttyń.

Ókpem qysylǵan. Júregim ertken maıdaı. Keýdemdegi ystyq tolqyn mıyma shapqan sıaqty.

— Kelem ǵoı. Mindetti túrde kelemin. Saǵan... kelmegende...

Tosylyp qaldym. Tilim tańdaıyma jabysyp qalǵan ba, únim shyǵar emes. Basyńdy kóterip, júzime zer sala, bir sát kóz almaı qaradyń. Apyr-aı, qara kózderiń qandaı shýaqty, syrshyl edi?!

— Jaraıdy, — dep jyly jymıdyń júziń nurlanyp. Aqsha betińde ádemi shuqyr oımalandy. — Óziń aılaker ekensiń. Uıalmaı baqyraıyp qarap alypsyń ǵoı. Meıli, qaraı ber... men kóılegimdi kıeıin, sen kóńildi áńgime aıtshy.

Seni sál sergitkenime ishteı mázbin. Qaıteıin, muńdy kózińdi odan ári kórýge dátim jetpes edi.

— Áńgime aıta almaımyn ǵoı, - dedim dýyldaǵan betimdi bulaq sýymen shaıyp, sosyn ıyq túıistire qatar jaıǵasyp.

— Bilmeımin, saǵan unaı ma, joq pa?

— Aıtsaıshy áýeli. Tyńdap kóreıin.

— Áńgime bolǵanda — jibi túzý áńgime de emes. Sıyr týraly.

— Tú-ý, saǵyzsha sozbaı aıtshy endi. Áıtpese sý shashamyn, — dediń bota kóziń jahuttaı jaınap, júzińe de manaǵydaı juqalaı qyzyl araı júgirgen. — Yńyranýyń taýsylmaıdy eken kári túıe qusap.

— Tyńda onda. Aýylda kórshimizdiń Zoıka degen múıizi arbıǵan, dáý qara ala sıyry bar tuǵyn. Apam nemistiń asyl sıyrynyń tuqymy, súti mańyzdy dep ylǵı maqtap otyratyn.

— Toqtashy-ı, bizdiń aýylda da sútti sıyrlardy Zoıka, ne Maıka dep erkeletetin. Birtúrli, qyzyq...

— Kim bilgen, búkil Qazaqstanda solaı bolar. Ieleri sóıtip erkeletken soń sútti bolatyn shyǵar sıyrlar. Qaı jyly, bir kóktemde álginiń buzaýy ólip qaldy. Vettehnık teri ishine saban tyǵyp, tulyp jasap bergen. Basqany bilmeımin, al Zoıkanyń álgi tulyptan shyǵarda jany bólek. Óristen óńkildep, aýyldy azan-qazan qylyp basqa sıyrlardan buryn keldi. Kelgen bette tulypty emirene jalap, shyr aınalady. Kórshimiz tulypty aldyna qoıyp, Zoıkany bas jibin baılamaı-aq saýa beretin. Sol qoıǵan jerde tulypty baýyryna taqap, túni boıy bir qozǵalmaı jata beredi. Al jansyz, kepken tulyp qybyr etpeıdi, kózin bir ashpaıdy.

— Iá, buzaýdyń kózi ádemi bolady ǵoı. Jas tólderdiń bári sulý negizinen. Eshteńe túsinbeı qaldym... áńgimeń aıaqtaldy ma?

— Joǵ-a. Óziń ǵoı bólip jibergen. Qyzyǵy áli alda. Bir kúni keshte, sıyrlar padadan keler aldynda bizdiń qasqa buzaý qoradan shyǵyp, álgi tulypty qaıta-qaıta súzip, esik aldyn ala boran qylsyn. Óristen qaıtqan Zoıka muny kórip qoıdy da, jer tarpyp ókirgenin aıtsaı... Óńkildeı shaýyp, kózi alara, múıizin tóseı tıtimdeı buzaýdy súzýge janushyra umtyldy. Qasqa buzaýdyń jany qysylǵany-aı, jińishke daýyspen móńirep-móńirep qoıyp qora aınalyp bezildedi, al Zoıka qyr sońynan qalar emes. Bala-shaǵa ne isterimizdi bilmeı ý-shýmyz. Kenet... qoranyń buryshynan qasqa buzaýdyń anasy — bizdiń qońyr sıyr atylyp shyqty. Ol da kózi aınalyp, tanaýy deldıip alǵan. Kishkentaı dónejin bolatyn, biraq esh qoryqpaı Zoıkaǵa umtyldy.

— Soqpashy, múmkin emes qoı...

— Shyn aıtamyn. Ekeýi aıanbaı súzisti, ara túskenderge pysqyrǵan da joq. Birin-biri óltiredi degenbiz. Al úreıi ábden ushqan qasqa buzaý aınala shaýyp, birese uzap ketedi, taǵat tappaı súzisken sıyrlarǵa taqaıdy birese. Kenet, muń shaǵa móńiredi-aı jip-jińishke daýyspen. Sol-aq eken, qońyr sıyr qýatttanyp ketti. Sumdyq bir dúleı kúsh bitti boıyna.

— Buzaýdyń daýysynan qýat aldy-aý, janýar, — dediń erekshe qýanyshpen masattanyp. — Balasynyń daýsy sózsiz kúsh qosty.

— Bilmeımin, biraq dáý Zoıkany áp-sátte jer tizerletti. Sóıtti de, móńirep alyp, shapqylap jetken qasqa buzaýdyń ústi-basyn túk qoımaı jalady deısiń. Buzaý baıǵus baýyryna kirip, jelinin borpyldatyp sordy kep, borpyldatty kep...

— Tú-ý, óz sıyryńdy sozbalaı bermeı, Zoıkany aıtshy.

— Ol da tulyptyń qasyna kelip, eki-úsh aınaldy, áýeli jalap, qasynda taltaıyp turdy. Endi bir shaqta tuıaǵymen jer qazyp, aınalaǵa burqyrata qum shashsyn. Qyp-qyzyl kózderiniń aldy taramdanyp aqqan jaspen sý-sý. Esti mal adamsha jylaıdy eken ǵoı. Kenet... Zoıǵa tulypty arbıǵan múıizimen aıamaı qaǵyp jiberdi. Ústi-ústine súzip, parshalap tastady da, sosyn... muńdanyp uz-aq móńiredi-aı...

— Qandaı aıanyshty?! Baıǵus-aı, jansyz tulypqa «sen de móńireshi, kózińdi ashyp, borpyldatyp emshi» degisi kelgen de...

— Qaıdan bileıin, aýyldyń kisileri de solaı degen. Biraq ol sıyrdyń jebeýshisi — bezbúırek Zeńgi babany laǵynattap móńiredi me, qaıdam? Sol kúnnen keıin Zoıka eshkimge saýdyrmaıtyn, tipti, ustatpaıtyn jabaıy bolyp ketti. Jylda buzaýlaıtyn ǵoı, kóktemde qysyr qaldy. Zootehnık aıtypty: «Endi ol saýyn bolyp jarytpas. Emsheginiń úrpisi tars bitelip qalǵan» dep. Ieleri kóz tıdi dedi. Al keler kúzde pyshaqqa jyǵyp, bar etin bazarda satyp jibergen. Ózderi bir japyraq qyzylynan aýyz tıgen joq.

— Jyndymysyń, ondaı qasıetti sıyrdyń etin qaıtip jeıdi adam!? Qalaı keńirdeginen ótpekshi?.. Shynyńdy aıtshy, osynyń bárin oıdan qurastyrdyń ǵoı. Qazir ǵana qurastyrdyń...

Úndegenim joq. Eki-úsh kókshil maltamen shekem tas oınap otyrmyn.

— Aıtshy deımin endi, oıdan qurastyrdyń emes pe? Áıtpese, aýyldaryńnyń sıyrlary sovsem adam sıaqty bolyp ketti. Olaı bolmaıdy...

— Qyzyqsyń, adamdar aıýanǵa aınalsa túk tańdanbaımyz ǵoı.

Sen taǵy únsiz qaldyń. «E-eı, endi men eshqashan áńgime aıtpaı-aq qoıaıynshy. Biraq sen sergiseńshi. Qudaıym-aı, sulý qyzǵa, ásirese, saǵan muńaıýǵa bolmaıdy ǵoı...»

Alataýdyń asqarlaryn qalyń bult torlap apty. Bıik muzarttardy qymtaı orap, tunshyqtyra taıaǵanymyzda qalyń nóser quıdy. Buryn-sońdy biz kórmegen ebil-sebil jaýyn. Bir páste aınala pytyrlaǵan jańbyr únine tolyp, sarqyraı aqqan jylǵaǵa aınalǵan. Qulyn peren júgirip, kóp qabatty úıdiń bastyrmasyn panaladyq. Al jańbyr perdesiniń ar jaǵynda ózgeshe bólek álem tamshylarmen teketiresip jatyr. Juqa sý kóılegiń deneńe jabysyp, sámbi taldaı symbatyńdy odan saıyn solqyldatyp, qulyn músheńdi áıgileıdi. Ańdaýsyzda ıyǵymyz túıisip qalsyn. Tula boıyń ot-jalyn bop janyp tur. Beý, bet qaratpas, buǵalyq saldyrmas órtteı qyzý! Qolyńnan ustaýǵa qalaı batylym jetkenin bilmeımin. Alaqanyń yp-yssy, ulpa, súırikteı saýsaqtaryńnyń ushynda juqa tamyrlar lúp-lúp etip soǵady. Baıaý ǵana búlkildeıdi. Naızaqara jaqta jasyn jarqyldady ot bıshigin qaǵyp: deneń dir etip, bota kózderińniń aıasy úlkeıip ári sál tumandana jalt qaradyń maǵan. Úrkekteı taqalyp, basyńdy ántek shalqaıta naızadaı kirpikterińdi náziktikpen qamastyrdyń, al albyraǵan shıe erinderiń bolmashy ǵana ashylyp tur. Kirpigińe nóserdiń tamshysy ilinip, mólteńdeıdi. Býyn-býynym bosady, qımyldaýǵa túk dármenim joq.

Kenet selt etip, boıyńdy jıyp aldyń da:

— Qoıanjúreksiń ǵoı, — dediń qatqyldaý daýyspen. Qońyr úniń shyny shytynaǵandaı sezildi. — Ómir boıy osylaı qorqaq bop ótesiń. Baqyt úshin batyldyq ta kerek qoı, aqymaq!

— Momynnyń bári kem násip, ańǵaldyń bári abyroısyz ba eken? — Aqtalý úshin ǵana qur mińgirledim. — Onda ómirde uıatsyzdyń ǵana upaıy túgel bolady da.

— Joǵal! — dep betimnen shapalaqpen salyp qaldyń. Dý ete tústi. Sharasyna jas toly janaryńda ókinish, jo-joq... jekkórý, jo-joq... meılinshe óshpendilik kilkigen. — Netken kórkeýde, sappas ediń! Kórinbe, kózime.

Aq baltyryń jaltyldap, jataqhanaǵa qaraı júgirdiń. Betińdi eki qolyńmen basyp, janushyryp zymyradyń. Aıaq-qolyma aýyr qorǵasyn quıǵandaı attap basa almaımyn. Qybyrsyz qatyp turmyn júregim shanshı aýyryp.

«Men ne jazdym?» Jaýapsyz suraq mıymdy solqyldatyp, júregimdi shymyrlatqan.

... Aqtalmaǵanyma kóp ýaqyt bolǵan tóbedegi jińishke syzattar jóke japyraǵynyń syzyqtaryndaı: ıir-ıir shubalyp, taýsylmaıdy. Qyzyq, baılasa anaý gardın adam kótere alar ma eken?!

Syrtqy esik aqyryn ashylyp, ishke áldekim endi. Keýdemdi bir jyly tolqyn aralap ótti áp-sátte. Júregim shym-shym...

— Birazdan beri kórinbeısiń ǵoı, balam. Naýqastanyp qalǵannan saýmysyń? — dep sóıleı jaqyndaǵan komendant apaıdyń daýsy meıirimge meımildeıdi. Taıap kelip, shashymnan sıpady. — Qarǵam-aı, júdep ketipsiń ǵoı. Beıýaqta búk túsip nege jatyrsyń?

— Ásheıin, — dedim tamaǵyma óksik tyǵylyp. — Jáı jatyrmyn, apaı.

— E-eı, aınalaıyndar-aı, judyryqtaı júrekterińdi óstip aýyrtasyńdar-aý, — dedi apaı qamyǵa kúrsinip.

— Bólmeni tazalap qoısańdarshy. Dekan kelse, qyzyl kóz emes pe, dikildeıdi ǵoı. Ezilip jatqansha, ákem, dalaǵa boı jazyp, bir aýyq sergi. Túriń qashyp ketipti...

Qaıta shyǵyp bara jatqanynda: «Qashan aqyldary kiredi bulardyń. Qudaı-aı, súıgen jandar bir-birin qınaýǵa nege qumar?» dep aqyryn ǵana kúbirlegenin qulaǵym shaldy.

Jastyqty qushaqtap, ekpetimnen aýnap tústim. Aýa jetpeı tunshyǵyp, tynysym bitkenshe jata berdim. Jastyq tysy dymqyl tartyp qalypty... Aqsham jamyraı Almatyny, túngi qalany kórýge shyqtym. Taýǵa da barǵym keledi.

Uzyn zalda kezdeısoq jolyqtyq.

— Dıplom aldym. Endi aýylǵa ketetin boldym, — dediń baıaý, báseń únmen. Qaıqy kirpikteriń aqyryn kóterildi de, tunyq kózderiń móldir qarasýdaı jalt etti. Biraq, sol móldirdiń arǵy túkpirinde muń jatqandaı. Buryn men baıqamaǵan aýyr muń. — Eshteńe aıtpaısyń ba?..

— Ne aıtamyn? — dedim kúmiljip. — Ne kinám baryn áli kúnge túsinbeımin...

Betime úńildiń. Uzaq-uzaq úńildiń úndemeı turyp.

— Túsindiń be? — dep qaıta suradyń eriniń dirildeı. Daýsyńda súlesoq selqostyq, bár-bárinen baz keshken sharasyzdyq, úmitsiz toryǵý kólkildedi. Kókiregiń kúıdirip, qamyǵyp kúrsindiń. Sosyn: — Baqytsyz ekenmin ǵoı, men baıǵus, — dediń taǵy da kúbirlep. Botadaı kózińnen qos tamshy úzilip bara jatty...

Men úshin ýaqyt máńgilikke toqtap qaldy sonda. Sodan beri áli jyljyǵan emes. Keýdem de qur qýys ásheıin. Toryǵyp júrmin...

Zaryqqanymdy kim sezsin?!.

---