InfoHub Logo

Býnge kıikoty, raıhan (zızıfora Býnge, lat. Ziziphora bungeana) bıiktigi 40 santımetrge deıin jetetin, kóp jyldyq, jartylaı butaly ósimdik. Butaqtaryp sur tústi, tómen salbyraǵan qysqa, biraq qalyń túk basqan. Japyraqtary jińishke, ushtary súıir. Gúlderi maıda, qos erindi, ashyq qyzyl tústi, keıde kókshildeý bolyp keledi. Gúl sabaqtary qysqa, gúlderi ósimdiktiń joǵarǵy jaǵynda shoǵyrlana ornalasqan. Maýsym-shilde aılarynda gúldeıdi, tuqymy shilde-qyrkúıek aılarynda pisedi. Ol taýly jerlerde, tastaqty betkeılerde, dalaly aımaqtardaǵy tóbelerdiń etekterinde kezdesedi. Dári úshin gúlimen qosa joǵarǵy jaǵyn da paıdalanady. Onyń quramynda alkaloıdter, glıkozıdter, organıkalyq qyshqyldar, efır maılary, S vıtamıni jáne basqa da zattar bar.

Qazaqtyń halyq medısınasy bul ósimdikti erte kezdep-aq júrek aýrýlaryn, aterosklerozdy, asqazan aýrýlaryn emdeý úshin qoldanyp keldi. Orta ǵasyrdyń belgili ǵalymy Avısenna býnge kıikotynyń (raıhannyń) shıpalyq qasıetin joǵary baǵalap, onyń japyraqtaryn irińdi jaralardy emdeýge paıdalanǵan.

F.M.Jumaǵalıeva bastaǵan bir top qyzmetkerleri býnge kıikotynyń (raıhannyń) emdik qasıetterin, quramyn tolyq zerttep shyqty. Júrgizilgen zertteýlerdiń nátıjesinde bul ósimdikten jasalǵan dárilerdiń qan qysymyn tómendetetin, nesep júrgizetin, júrek tusynyń aýyrǵanyn basatyn, uıqyny retteıtin qasıetteri bar ekendigi anyqtaldy. Osyǵan baılanysty sońǵy kezderde ınfarkty, aterosklerozdy, gıpertonıany jáne asqazan aýrýlaryn osy ósimdikpen emdeý arqyly óte jaqsy nátıjelerge jetýge bolatyny belgili bolady.

Býnge kıikotyn nemese raıhandy dári úshin daıyndap, bylaı paıdalanady. Ósimdiktiń keptirilgen 1 as qasyǵyn 1 stakan qaınap turǵan sýǵa 1 saǵat tundyryp, 1 as qasyqtan kúnine úsh ret ishedi. Emdeý merzimi 5 aptaǵa deıin sozylady.

---