InfoHub Logo

Ermaǵambettiń Sultany deıtin bar edi. Bazardan bazarǵa shapqylap, teri súırep, mal jetelep, saýda qylatyn da júretin. "Júrgen aıaqqa jórgem iligedi" dep, paıdany molyraq istegen joly mıyǵynan kúletini de bolatyn. " Aınalaıyn keńes jarylqady ǵoı, keńestiń arqasy ǵoı, osy jaırańdap júrgenimiz" — dep, kóńili kelgende, úkimetti de maqtap qoıatyn.

Bıǵansha deıtin ynjyqtaý, kóp sóılemeıtin, istegen sharýasyn ǵana biletin bir áıeli boldy. Bul áıel Sultanmen ómirde jaırańdap sóılesken de emes. Sultan paıda taýyp kelgen eken dep, tasyp qýanǵanda emes.

— Bizdiń qatyn "svaboda" bolǵanyn áli bilmeı keledi, — dep, Sultannyń syqaqtap kúletini de bar.

Osy Sultan byltyrdan bastap "belsendi" atandy da ketti. Saýda doǵaryldy. Qaıda jıylys, yskot bolsa, Sultan sonda bolatyn boldy.

— Qurtý kerek! Joıý kerek! Tamyryna balta shabý kerek! — dep, aıqaıdy salyp Sultan shyqsa, jurt jym bolatyn boldy.

— Osy Sultan aıaq astynan qaıdan shyqty ózi? — dep, biren-saran tańdanǵandar kúńkildep, uzap kete almady.

— Men belsendimin, belsendi adamnyń qatyny da belsendi bolý kerek. Sen tunjyraısyń da júresiń, — dep, Sultan bir ret Bıǵanshany da búrip aldy.

Bıǵansha ne desin, nan ılep otyr edi, ıleı berdi nanyn.

— Ana bir tezek túsip ketti peshten. Jıa salshy, tútin shyǵyp ketti, — dedi Bıǵansha nanyn ılep otyryp.

— E, óziń nemdi bitirip otyrsyń? — dep Sultan shatynaı qaldy.

— Qaıdam, belsendi adam peshke aralasýǵa arlanbaıdy ǵoı dep aıtyp edim, — dedi Bıǵansha.

Sultan múdirip qalyp, jelkesin qasydy.

Egis naýqany kezinde Sultan aıqaıdy múlde údetti: "Kolhoz júz prosent... buǵan salynbaǵan kúsh qalmasyn!" Eki sóziniń biri osy.

— Biz osy kolhozda emespiz be? — dedi Bıǵansha bir kúni Sultanǵa.

— Bolsa she? — dep Sultan bedireıe qaldy.

— Nege bedireıdiń? Belsendiligińe nuqsan keltiretin sóz aıttym ba men? Ana shoshaladaǵy astyǵyńdy qaıtesiń? Tapsyratyn bolsań, tapsyrsaıshy! Qapshyqty bosatyp alaıyq.

— Áı, ıtsiń-aý, dym bilmeısiń-aý. "Shashy uzyn, aqyly qysqa" degen osy-ay! — dep, Sultan kúıip-pisti de qaldy.

Bıǵansha qaıyryp úndegen joq. Sol kúni túnde ol astyqty Sultan tıep alyp, áldeqaıda jónep ketti.

Sultan aýyldan asyp, aýdan jumysyna aralasty. Aýdannan aýyldarǵa ókil bolyp shyǵatyn boldy. "Sultan ókil" degen atqa da ıe boldy.

Bir kúni, Bıǵansha shyrt uıqyda jatqanda, bireýdiń sýyq qoly denesinde jorǵalap barady. Osy aýyldaǵy Ermaqtyń qoly sıaqty. Túneýkúni súıtip bir shoshytqan ǵoı ol. "Sen osy uıyqtaǵan soń kelýińdi qoı, jaratpaımyn ondaıdy... Erte kelseń, seni bireý qýa ma?!" — dep Bıǵansha oǵan ylǵı eskertetin.

— Aýlaq, janym, erikpeı! — dep, Bıǵansha qolyn qaǵyp kelip jiberdi. Áıtse de, kóńiline aýyr alyp qala ma dep basyn kóterdi.

Súıtse, bul óziniń eri Sultan bolyp shyqty.

— Nemene, jazǵan, shyrt uıqyda jatqanda, — dep, Bıǵansha kúńkildedi.

— Tys... s... shyǵarma únińdi. Shoshalany ash...

Bıǵansha jaryq qylyp, shoshalany ashty. Shoshalanyń terinde júk. Júk astynda tyǵyndalǵan qurym kıiz. Qurym kıizdi beri qaraı tartsań, úńireıgen apandy kóresiń. Bul - Sultannyń jasyrynyp júrip jazdaı qazǵan apany.

Sultan astyq ákelipti. Badanadaı iri bıdaılar apanǵa saýyldap quıylyp jatyr. Apan betimen birdeı boldy.

— Júz put sıarsyń-aý dep shamalap edim, shamam-shama-aq eken,— dedi Sultan masattanyp, mańdaıdaǵy terin súrtip.

Erteńine sol aýylda jıylys bolǵanda, Sultan aldymen shyqty:

— Biz kolhozbyz. Biz — úkimettiń tiregimiz. Biz astyq josparyn aldymen oryndaýymyz kerek... Osy aýylda kolhoz josparynan tysqary egin salǵandar da bar. Solar alǵan astyǵyn túgelimen úkimetke tapsyrsyn! —dedi Sultan.

Meńetaı shal azyraq bógelip turdy da:

— Osy da jón-aý. İsherligimizdi kolhozdan aldyq, úkimetke bermeı ony qaıtpekshimiz? Kolhoz josparynan tysqary jarty deste salyp edim, 50 put astyq qorym da tur. Jazyńdar, sony túgelimen beremin, — dedi ol.

Astyǵy barlar ózderi aıtyp túgel jazdyryp shyqty...

Aýdanda otyrǵan Sultanǵa aýylynan hat keldi. Haty jazǵan — Bıǵansha. Hatty oqyp, Sultan sup-sur boldy. Bylaı dep jazypty Bıǵansha:

"Belsendi" saýdager Sultanǵa!

Baǵdynda aıtar sózim, sen buryn iri baıdyń tuqymy ediń. Kedeılengen soń saýda qyldyń. Saýdadan shyǵyp, belsendi atyn aldyń. Bul kúnde aýdanda iri qyzmette dep esitem. Aýdanda otyrǵan adam az nárse úshin aýylǵa kele qoımas dep sendim. Ári "belsendi emessiń" dep seniń ursa beretiniń esime tústi. Sosyn, álgi bir apanda jatatyn az ǵana astyq bar edi ǵoı (100 put), sony qyzyl kerýenmen qalaǵa jónelttim. Sodan beri kádimgideı belsendi bola bastadym. Uzamaı aýdanǵa da barsam kerek...

Bıǵanshanyń hatynan bir kún keıin aýdandyq sot Sultannyń materıalyn "aformıt" etip te úlgirdi.

---