InfoHub Logo

Bıologıa pánin oqytýda dıalogtik oqytýdyń mańyzy

Ǵylymı zertteý nátıjeleri sabaqta dıalogtiń mańyzdy ról atqaratynyn kórsetti. Dıalogtik oqytý kezinde Merser men Lıtltonnyń paıymdaýynsha oqýshynyń pánge degen qyzyǵýshylyǵy artady, onyń bilim deńgeıiniń ósýine áser etedi, berilgen taqyrypty tereńirek túsinýge múmkindik beredi. [1. 38b]Merserdiń zertteýine sáıkes, áńgimelesý oqýshylardyń oqýyna ajyramas bólshegi bolyp tabylady jáne áńgimelesýdiń úsh túrin sıpattaǵan. Osy oqýda qoldanylatyn áńgimeleý túrleri: áńgime - debat, toptyq áńgime, zertteýshilik áńgime. Oqýshylar synyptastarymen, qurdastarymen dıalog júrgizgen kezde synı turǵydan oılap zertteý júrgizýge qabiletti bolady. [1. 40b] Bilim berýde dıalogtyń mańyzy zor, muǵalim oqýshylarmen tikeleı baılanys jasaıdy, oı tastaıdy, ár túrli deńgeıdegi suraqtar qoıady. Dıalog - sabaq barysynda oqýshy men muǵalim arasyndaǵy, oqýshy men oqýshynyń arasyndaǵy júrgiziletin qarym - qatynas. Merser men Lıtlton(2007) óz eńbekterinde dıalog sabaqta oqýshylardyń qyzyǵýshylyǵyn arttyrýmen qatar, ınteraktıvti qarym - qatynas pen dostarymen birigip júrgizilgen jumystyń balalardyń oqýyna jáne kognıtıvti damýyna áser etetindigi aıtylǵan. Vygotskıı kishi jastaǵy balalardy kognıtıvti damý áreketteri áleýmettik qarym - qatynas úderisinde, ıaǵnı, anaǵurlym qabiletti oqýshylarmen aralasý jáne mádenıet, qorshaǵan ortamen ózara qarym - qatynas jasaý arqyly oqýshylardy eresektershe oılaý ádisin qalyptastyrady. Klasta oqýshylarǵa suraq qoıý úlgisi «bastama - jaýap - keıingi áreket» boıynsha júzege asady. Merserdiń (1995) bul model áńgime synypta bastama jasaıtyn jáne ony baqylap otyratyn adam muǵalim bolatynyn kórsetedi. Suraq qoıý mańyzdy daǵdylardyń biri bolyp tabylady. Oqýshylarǵa durys qoıylǵan jaǵdaıdaǵy suraq, sabaq berýdiń tıimdi quralyna aınalady jáne onyń oqýshylardyń oqýyna qoldaý kórsetip, ony jaqsarta, keńeıte alady. Oqýshylardyń taqyrypty túsinýine qol jetkizý úshin, muǵalimder qoldanatyn suraqtardyń eki túri bolady. Tómen dárejeli jáne joǵary dárejeli suraqtar. Tómen dárejeli suraqtar naqty bir jaýap arqyly qaıtarylady, al joǵary dárejedegi suraqtar oqýshylardyń bilim alýyna túrtki bolý úshin ár túrli tehnıkalardy paıdalana bilýine, synaqtan ótkizý jáne qaıta baǵyttaý sıaqty paıdalanýǵa bolady. Túrtki bolý suraqtary oqýshynyń jaýabyn alý úshin jáne oqýshy jaýabyn túzetýge kómektesý úshin qoldanylady. Synaqtan ótkizý suraqtary oqýshylardyń óz oılaryn anyq bildirýge, ıdeıalaryn damytýǵa kómektesetindeı etip qurylýy qajetti. Men tájirıbemmen teorıany ushtastyrý maqsatynda Merserdiń siltemesine súıene otyryp, oqýshylarǵa tómen deńgeıdegi suraq qoıýdan góri joǵary deńgeıdegi suraq qoıýdyń ereksheligin baıqadym. 9 - synyppen júrgizilgen «Jasýsha qurylymdary: plazmalyq membrana, sıtoplazma, EPT, goldjı jıyntyǵy, lızosoma» taqyrybynda «Men saǵan, sen maǵan», «JIGSO», «Jýan jáne jińishke suraqtar»; «Blým taksonomıasy» men «Venn dıagramsyn» ádisterin qoldandym. Bul ádisterdi qoldanǵan kezde oqýshylarǵa mynadaı suraqtar qoıyldy: búgingi taqyrypty qalaı áńgimeler ediń? Sabaqqa sizder qandaı áreket jasaısyńdar? Búgingi taqyrypty qalaı salystyrar ediń? Osy suraqtar arqyly oqýshylardyń boıyna izdený, tereń oılaýǵa umtylys jasaýdy kózdedim jáne osy suraqtardy jeke, juptyq jáne toptyq jumystar jasaý arqyly kiriktirdim. Osy ádis - tásilderdi paıdalanǵanda oqýshylar syndarly sóıleı bilýge yntalandy, synyptastaryna suraqtar qoıyp, túsinik berdi, tyńdaı bilýdi úırendi.

Aqtóbe oblysy, Oıyl aýdany
Saǵa mektep – bala baqshasynyń bıologıa páni muǵalimi
Jaqsybaı A. E.

Bıologıa pánin oqytýda dıalogtik oqytýdyń mańyzy. júkteý