InfoHub Logo

Sabaqtyń taqyryby: Sándik qoldanbaly óner
Sabaqtyń maqsaty:
Oqýshylardy sándik qoldanbaly óner týyndylarymen tanystyrý. Ulttyq óner erekshelikteriniń seziný qabiletteriniń qalyptasýyna yqpal etý.
Kórnekiligi: Slaıdtar, qolóner buıymdarynyń fotosýretteri, jumys dápteri, sózjumbaqtar, qolóner buıymdary

Túri: Aralas sabaq, bilik daǵdy qalyptastyrý sabaǵy
Ádisi: Túsindirý, suraq - jaýap, óz betimen jumys. Sabaq barysy:
Uıymdastyrý kezeńi
Oqýshylardy túgendeý
Ótken taqyrypty qaıtalaý
Jańa taqyryp ótý
Qorytyndylaý
Oqýshylar úıge ne berildi?
Qandaı taqyryp óttińizder?
Músin óneri
Músindeý - kórkemónerdiń bir túri. Músindeýdiń grafıkamen keskindemeden aıyrmashylyǵy formanyń barlyq kólemin anyq kórsetýinde.

Suraqtar:
1 - Músinshiler músindi neden jasaıdy?
(Mármár tastan, granıtpen) aǵashtan, sazbalshyqtan nemese ermeksazdyń kólemin ulǵaıta otyryp jasaıdy.
2 - Músindeýdiń negizgi obektisi kim?
Músindeýdiń negizgi obektisi adam.
3 - Búst, músin, toptyq músin degenimiz ne?
Búst -(adamnyń keýdeden joǵary beınesi)
Músin -(Fıgýranyń tutas beınesi)
Toptyq músin -(Birneshe adamnyń beınesi)
Músindeý - Barlyq jaǵynan qaraýǵa bolatyn jumyr jáne relefti bolyp ekige bólinedi.
Relef - jazyqtyq betinde ornalasady.
Monýmenttik músindeý - bul uly adamdarǵa nemese tarıhı oqıǵalarǵa ornatylady. Turmysta shaǵyn pishindi músindeý keń taraǵan. Bul ár - túrli materıaldardan farfordan, aǵashtan, súıekten, plasmassadan jasalǵan shaǵyn kólemdi músinder. Qazaqstannyń ejelgi músin óneri tas dáýirinde paıda bolǵan. Ol kezde tas músin balbal tastardan jasalyp, sopaq tastar iriktelip alynǵan. Ondaı tastar Ortalyq Qazaqstan men Jetisý óńirinde kóp kezdesedi. Al bizdiń Mańǵystaý men Ústirtten tabylǵan tas músinderdiń basym kópshiligi áktastan oıylǵan. Sonymen balalar ótken «músin óneri» taqyrybymyzdy aıaqtaımyz.
Jańa taqyryp ótý.
Sándik qoldanbaly ónerinde kıiz úıdiń alatyn orny erekshe. Kıiz úı qazaqtyń shaǵyn murajaıy. Eń birinshi oqýshylar qazaqtyq ulttyq buıymdary degenimizde ulttyq aǵash úıimizge toqtalmaı ketý múmkin emes.
Ulttyq aǵash úıimizdi turǵyzý úshin, oqýshylardan olardyń qurylysyn suraımyn, jáne olarǵa túsinik berem. Kıiz úı - qazaq halqynyń shaǵyn murajaıy. «Aq úı», «aq orda», «aq boz úı» dep atalady. Kıiz úıdiń súıegin quraıtyn «úı aǵashty» alty aı nemese bir jyl buryn daıyndaıdy. Kıiz úı qurylymdyq negizine, ereksheligine baılanysty súıegi jáne jabýy dep bólinedi.
Kıiz úıdiń jabýy: týyrlyq, keregeniń irgesinen ýyqtyq orta shenine deıingi jerdi: úziktiń kerege basynan shańyraq sheńberine deıingi aralyqty: túndik shańyraqty: kıiz esik syqyrlaýyqty jaýyp turady. Kıiz esiktiń syrtqy kıiz arasy shı, astary jarǵaq teriden jasalady, túrip qoıýǵa yńǵaıly. Kıiz úıdiń keńeıýi onyń kerege sanynyń ósýine baılanysty. Bas arqan, belbeý, shasha ýyqtaryn qozǵalmaý úshin ári týyrlyqtyń kerege basyna úıkelmeýi úshin ýyqpen keregeniń túıisken jerin syrtynan bastyryp turatyn jalpaq qur. Biz taqyrybymyz túsinikti bolý úshin kıiz úı turǵyzamyz. Kıiz úıdi turǵyzý úshin tapsyrmalardy oryndaımyz.
1 - tapsyrma: ulttyq qolóner buıymdaryn atańyzdar:
Olarǵa (bilezik, mosy, samaýryn, kebeje, tostaǵan, taǵa, urshyq, tegene, torsyq, ton, kóseý, er - toqym) t. b jatady.
2 - tapsyrma: atalǵan buıymdardy jiktep terip jaz
1 - teriden jasalǵan buıymdardy jiktep jaz.
2 - aǵashtan jasalǵan
3 - temirden jasalǵan buıymdar
3 - tapsyrma: ulttyq tósenish túrlerin ata, bul tapsyrmany oryndaý úshin sózjumbaq sheshemiz.
JASTYQ
Q USTÓSEK
SYRMAQ
TEKEMET
SHI
KİLEM
KIİZ
Oqýshylar negizi aǵash ónerimen aınalysatyn sheberler 4 topqa bólinedi.
1 - Úıshi, 2 - baltashy(bular kıiz úı quraldaryn daıyndap, úı súıegin jasaıtyn adam.)
3 - Toqýshy(shı toqý), 4 - oımashy(syqyrlaýyqqa oıyp oıýlar salý.)
Balalar bul kıiz úıdiń suraqtaryna jaýap bere otyryp, ulttyq qolóner buıymy ojaýdyń sýretin salamyz. Birinshi ojaýdy kómekshi syzyqtar arqyly kórsetemiz. Ekinshi boıaý túsimen sýret salyp úırený. Oqýshylarǵa sýret salýǵa ýaqyt belgilep, salǵan sýretterin taqtaǵa ilip kórsetý. Ojaý qaıyńmen qaraǵaıdan jasalady. Oqýshylar sýretimizdi sala otyryp, sándik qoldanbaly ónerge toqtalamyz. Sándik qoldanbaly óner dep - tek qana praktıkalyq jaǵynan emes, estetıkalyq máni jaǵynan da mańyzdy daıyndalǵan jáne kórkem jasalǵan óndiristik nemese qolóner arqyly ómirge kelgen týyndy jasaýdy aıtady. Sándik qoldanbaly óner zattary kóbine ulttyq syzbalarmen kózge túsedi. Osy arqyly biz halqymyzdyń ereksheligin kóre alamyz. Qazaqtyń sándik qoldanbaly ónerine oıý - órnekterdiń qosatyn úlesi zor. Oıý - órnek degenimiz - qaıtalanatyn rıtmıkalyq elementterden turatyn naqysh.

Ulttyq oıý - órnek túrleri shyǵý tegine qaraı eki topqa bólinedi.
1 - Qazaq halqynyń ózine tán, erteden kele jatqan ulttyq oıýlary
2 - Basqa halyqtardan aýysqan jańa ınternasıonaldyq oıý - órnekter.
Qazaq oıý - órnegi damyp, ózgeriske ushyrady jáne jetildi. Qazir onyń 200 - den astan túri men ataýy bar. Oıý - órnek ataýlaryn maǵynasyna qaraı mynadaı toptarǵa bólýge bolady.
1. Kosmogonıalyq (Aı, Kún, juldyzdardy beıneleıtin órnekter)
2. Zoomorfty (Ań, mal, ataýlary men olardyń dene múshelerine baılanysty týǵan órnekter)
3. Ósimdik beıneli órnekter: «qyzǵaldaq gúli», «raıhan gúli», «jeti gúl» t. b
4. Geometrıalyq fıgýralarǵa uqsas órnekter: sharshy, romb, tórtburysh, úshburysh t. b
5. Qarý - jaraqtar men turmystyq kerek - jaraqtarǵa baılanysty týǵan órnekter: «balta», «túıme», «ojaý», «taraq», «baldaq», «qos tumarsha» t. b
Órnekterdiń tústeri men boıaýlary
Oıý - órnekterdiń ornalasýynyń zor máni bar. Árbir tús belgili bir tártippenen kezektesip otyrmasa, órnek álsiz nashar bolyp otyrady. Boıaý men tústi tańdap paıdalanýda qazaq halqynyń etnografıalyq tarıhymen logıkalyq uǵymy óte tereń.
Kók tús - aspannyń sımvoly
Qyzyl tús - ottyń, kún kóziniń sımvoly
Sary tús - aqyl parasattyń sımvoly
Qara tús - jerdiń sımvoly
Jasyl tús - jastyqtyń sımvoly
Halyq sheberleri ósimdikterdiń japyraqtarynan, qabyqtarynan jáne tamyrlarynan jasalǵan boıaýlardy kóp qoldanǵan. Qolónerde paıdalanylatyn boıaýlardyń túrleri negizinen 3 túri bar.
1 - Tabıǵatta daıar kúıinde kezdesetin boıaýlar. Bular topyraqtan, josadan, ár - túrli mıneraldarmen ósimdik jemisterinen, maldyń qanymen baýyrynan alynady.
2 - Osy zamanǵy hımıalyq ádistermen óndiriletin alýan tústi untaq pen artyq boıaýlar.
3 - Sheberler ózderi qoldan jasap alatyn boıaýlar. Bularǵa ár - túrli qospalar qosyp paıdalanady.
Áshekeılik zattar: Oıý - órnek áshekeı jasaý sheberligi beıneleý óneriniń bir túri. Zergerler áshekeıli bolý jaǵyna asa nazar aýdarady. Kompozısıalyq tuıyq órnekter degenimiz - sheńber ishinde túrli buryshtar ishinde ornalasady. Oıý - órnekter releftik jáne jazyqtyqqa salynǵan oıý - órnekter bolyp bólinedi.
Buıymdy oıýmen áshekeıleý barysynda tómendegi erejelerdi saqtaý kerek.
1 - Salynatyn órnek árqashan buıymnyń kólemimen onyń pishinine sáıkes kelýi tıis.
2 - Órnekti kompozısıa negizge buıymnyń tústik fonynyń órnekterine sáıkes kelýi, ıaǵnı bir - birimen jarasymdy bolý kerek.
3 - Órnekter bir - birimen tepe - teńdikte bolýy shart.
4 - Túrli túster arqyly órnekti kompozısıanyń ortasy, sheti, fony anyqtalady.
5 - Tuıyq kompozısıalyq órnekter sheńber, úshburysh nemese romb ishinde ornalasýy tıis.

Sabaqty qorytyndylaý:
1 - Ulttyq oıý - órnekter neshe topqa bólinedi?
2 - Aǵash úıdiń súıegi neshege bólinedi?
3 - Boıaýlardy qandaı ádistermen alamyz?
4 - İsmer degen kim?
5 - Zerger degen kim?
6 - Sheber degen kim?
7 - Usta degen kim?

Oqýshylardyń salǵan sýretterin qarap, baǵalaý.
Úıge tapsyrma berý:
Ulttyq buıymdardyń sýretin salý
«Sándik qoldanbaly óner»taqyrybyna esse jazý.