Damyta oqytý arqyly stýdentterdi oılaý qabiletin jetildirý
Damyta oqytý arqyly stýdentterdi oılaý qabiletin jetildirý
Egemendi elimizdiń eńsesin tik ustap, el mereıin ústem etip, ony damýshy eldermen terezesi teń dárejede damytatyn búgingi oqýshy – erteńgi mamanǵa senim artatyndyqtan, sapaly bilimdi, sanaly maman tárbıeleý isi bilim berý mekemesiniń enshisinde.
Elbasymyz Nursyltan Nazarbaevtyń Qazaqstan halqyna arnalǵan joldaýynda «HHI ǵasyrda bilimin damyta almaǵan eldiń tyǵyryqqa tireletini anyq» degen pikiri aıtylǵan. Búgingi bilim isiniń maqsaty – tek bilim, bilik daǵdylaryn meńgerý ǵana emes, ózin - ózi damytýǵa umtylatyn, aqyldy, alǵyr, oı - órisi keń, aqparat kózderin óz betimen qoldana alatyn, qabiletti de talantty jańa ǵasyr urpaqtaryn tárbıeleý.
Pedagog ǵalym V. Bespalko óziniń « Slagaemoe pedagogıcheskoe tehnologıa» atty eńbeginde bylaı deıdi: «Pedagogıkalyq júıe – bir - birimen baılanysty ádister pedagogıkalyq prosester jeke tulǵa qalyptastyrýǵa áser etetin naqty maqsatty, baǵytty pedagogıkalyq áser» (M. Pedagogıka 1993j 192 bet).
Únemi damyp ózgerip otyratyn oqýshynyń ishki bolmysy men tabıǵatyn qalyptastyrýda oqytýshynyń yqpaly erekshe.
Ulttyq tarıhqa mádenıetke degen rýhanı suranystarǵa oraı tarıh pánin oqytý da jańa baǵyt izdeý ústinde, ol bilim berý júıesindegi basty pánderdiń biri. Sebebi oqýshylardy damyta oqytý arqyly óz betterimen oılandyrýǵa, oqıǵany tereń paıymdap, berilgen tarıhı derekterdi shyǵarmashylyqpen qabyldaı bilý, izgi murattarǵa ǵana umtylystaryn qalyptastyrý – osy pánniń negizgi mindeti. Sondyqtan onyń aldyna qoıatyn maqsaty da pánge qoıylatyn talaptar deńgeıine saı bolý kerek.
Qoǵam ilgeri damyǵan saıyn bilimniń de atqarar júgi aýyrlaı túseri sózsiz. Sondyqtan bilim berý sapasy ózgerip, bilim mazmunynda jańa kózqarastar qalyptasady, soljańalyqtarǵa saı pedagogıkalyq tehnologıalardyń ómirge kelýi de zańdy qubylys. Degenmen, ol oqytýdyń múldem jańasha joldaryn ákeldi dep túsinbegen jón sıaqty, ol burynǵy oqytýdaǵy pedagogıkalyq júıeniń jetildirilgeni dep qabyldaǵan durys bolar.
Dıalektıka zańy boıynsha kez kelgen qubylys óziniń jetken dárejesine qanaǵattanyp turyp qalmaı, olardy teriske shyǵarý arqyly jańa sapaǵa kóshedi.
«Damý» uǵymynyń psıhologıalyq anyqtamasy jańarý prosesi, jańanyń ómirge kelip, eskiniń joıylýy degen maǵynany beredi.
Damyta oqytý pedagogıkalyq jurtshylyqtyń sanasyna sińgenin jáne búkil bilim berý júıesine áserin tıgizip jatqanyn bilemiz.
Barlyq isterimizdi L. S. Vygotskıı, L. V. Zankov, V. V. Davydov, D. B. Elkonın oılaryna negizdeý. Oılaýǵa úıretetin barlyq pánderdiń sabaqtaryn damyta oqytý sabaqtary dep bilemiz.
- Damyta oqytýdy uıymdastyrý oqýshyǵa aqyl - oı áreketin meńgertýge jaǵdaı jasaý dep qarastyrý kerek.
- Damyta oqytý sabaqtary erekshe aqýal, muǵalim men oqýshy arasyndaǵy erekshe qarym - qatynas.
Oqytýshy bul jaǵdaıda daıyn bilimdi túsindirip qoıýshy, baqylaýshy, baǵalaýshy emes, tanymdyq is - áreketti uıymdastyratyn ujymdyq isterdiń uıytqysy.
Oqýshy oıynyń bilmeýden - bilýge, shala bilýden dál bilýge kóshý prosesin damytady. Tek osyndaı oqytý ǵana oqýshynyń ıntellektisiniń kózin ashyp shyǵarmashylyǵyn damytady.
Damyta oqytý uly nemis pedagogy A. Dıstervıgtiń áıgili «Nemis muǵalimderiniń bilim berý isine basshylyq» atty eńbeginiń de negizi bolyp tabylady. Damyta oqytý dep ol balanyń bilim alýǵa áreket etýin uıymdastyratyn oqytýdy ataǵan. «Jaman muǵalim aqıqatty ózi aıtyp beredi, al jaqsy muǵalim oqýshynyń ózin izdenýge jeteleıdi» - degen.
Ol úshin, aldyn ala sabaq júıeli túrde josparlaný qajet.
Árbir pán muǵalimderi óz sabaqtarynda oqýshylar oıyn damytý úshin izdený suraqtaryn bere otyryp, oı qozǵap sabaqtaǵy ótiletin taqyrypty oqýshylarmen birge taldaýdy qajet dep oılaımyn.
Damyta oqytý júıesindegi qoıylatyn suraqtar problemaly, oılaýdy, paıymdaýdy qajet etetindeı etip beriledi. Oqýshy da ondaı suraqqa óz oıyn, óz pikirin bildire jaýap berýge daǵdylanady.
Taldaý – birlesken izdenis. İzdenis barysynda muǵalim ár oqýshynyń kóńil - kúıin baqylaýǵa, oı - pikirin baıqaýǵa múmkindik alady.
Tehnologıa eldi, ultty tańdamaıdy, ol barlyq elge, pedagogıkalyq júıege, ár túrli pánge ortaq, degenmen ár eldiń bilim áleminde ózindik izdenisi, joly bolýy – zańdy da, qajetti nárse.
Búgingi tańda jas urpaqqa pándi tıimdi uǵyndyrýdyń biri jańa tehnologıa negizderi bolyp tabylady. Óskeleń urpaq onymen birge aqparat quraldarymen jumys isteı bilýi tıis.
Ǵalym pedagog K. Júnisova ǵalymdar V. Davydov pen Elkonınniń teorıalaryn saraptaı kele 4 qyrly damyta oqytý ıdeıasyn bilim negizine saldy.
«Damyta oqytý arqyly oqýshylardyń oılaý qabiletin jetildirý»
Tórt qyrly damyta oqytý
Tolyq nusqasyn júkteý
Egemendi elimizdiń eńsesin tik ustap, el mereıin ústem etip, ony damýshy eldermen terezesi teń dárejede damytatyn búgingi oqýshy – erteńgi mamanǵa senim artatyndyqtan, sapaly bilimdi, sanaly maman tárbıeleý isi bilim berý mekemesiniń enshisinde.
Elbasymyz Nursyltan Nazarbaevtyń Qazaqstan halqyna arnalǵan joldaýynda «HHI ǵasyrda bilimin damyta almaǵan eldiń tyǵyryqqa tireletini anyq» degen pikiri aıtylǵan. Búgingi bilim isiniń maqsaty – tek bilim, bilik daǵdylaryn meńgerý ǵana emes, ózin - ózi damytýǵa umtylatyn, aqyldy, alǵyr, oı - órisi keń, aqparat kózderin óz betimen qoldana alatyn, qabiletti de talantty jańa ǵasyr urpaqtaryn tárbıeleý.
Pedagog ǵalym V. Bespalko óziniń « Slagaemoe pedagogıcheskoe tehnologıa» atty eńbeginde bylaı deıdi: «Pedagogıkalyq júıe – bir - birimen baılanysty ádister pedagogıkalyq prosester jeke tulǵa qalyptastyrýǵa áser etetin naqty maqsatty, baǵytty pedagogıkalyq áser» (M. Pedagogıka 1993j 192 bet).
Únemi damyp ózgerip otyratyn oqýshynyń ishki bolmysy men tabıǵatyn qalyptastyrýda oqytýshynyń yqpaly erekshe.
Ulttyq tarıhqa mádenıetke degen rýhanı suranystarǵa oraı tarıh pánin oqytý da jańa baǵyt izdeý ústinde, ol bilim berý júıesindegi basty pánderdiń biri. Sebebi oqýshylardy damyta oqytý arqyly óz betterimen oılandyrýǵa, oqıǵany tereń paıymdap, berilgen tarıhı derekterdi shyǵarmashylyqpen qabyldaı bilý, izgi murattarǵa ǵana umtylystaryn qalyptastyrý – osy pánniń negizgi mindeti. Sondyqtan onyń aldyna qoıatyn maqsaty da pánge qoıylatyn talaptar deńgeıine saı bolý kerek.
Qoǵam ilgeri damyǵan saıyn bilimniń de atqarar júgi aýyrlaı túseri sózsiz. Sondyqtan bilim berý sapasy ózgerip, bilim mazmunynda jańa kózqarastar qalyptasady, soljańalyqtarǵa saı pedagogıkalyq tehnologıalardyń ómirge kelýi de zańdy qubylys. Degenmen, ol oqytýdyń múldem jańasha joldaryn ákeldi dep túsinbegen jón sıaqty, ol burynǵy oqytýdaǵy pedagogıkalyq júıeniń jetildirilgeni dep qabyldaǵan durys bolar.
Dıalektıka zańy boıynsha kez kelgen qubylys óziniń jetken dárejesine qanaǵattanyp turyp qalmaı, olardy teriske shyǵarý arqyly jańa sapaǵa kóshedi.
«Damý» uǵymynyń psıhologıalyq anyqtamasy jańarý prosesi, jańanyń ómirge kelip, eskiniń joıylýy degen maǵynany beredi.
Damyta oqytý pedagogıkalyq jurtshylyqtyń sanasyna sińgenin jáne búkil bilim berý júıesine áserin tıgizip jatqanyn bilemiz.
Barlyq isterimizdi L. S. Vygotskıı, L. V. Zankov, V. V. Davydov, D. B. Elkonın oılaryna negizdeý. Oılaýǵa úıretetin barlyq pánderdiń sabaqtaryn damyta oqytý sabaqtary dep bilemiz.
- Damyta oqytýdy uıymdastyrý oqýshyǵa aqyl - oı áreketin meńgertýge jaǵdaı jasaý dep qarastyrý kerek.
- Damyta oqytý sabaqtary erekshe aqýal, muǵalim men oqýshy arasyndaǵy erekshe qarym - qatynas.
Oqytýshy bul jaǵdaıda daıyn bilimdi túsindirip qoıýshy, baqylaýshy, baǵalaýshy emes, tanymdyq is - áreketti uıymdastyratyn ujymdyq isterdiń uıytqysy.
Oqýshy oıynyń bilmeýden - bilýge, shala bilýden dál bilýge kóshý prosesin damytady. Tek osyndaı oqytý ǵana oqýshynyń ıntellektisiniń kózin ashyp shyǵarmashylyǵyn damytady.
Damyta oqytý uly nemis pedagogy A. Dıstervıgtiń áıgili «Nemis muǵalimderiniń bilim berý isine basshylyq» atty eńbeginiń de negizi bolyp tabylady. Damyta oqytý dep ol balanyń bilim alýǵa áreket etýin uıymdastyratyn oqytýdy ataǵan. «Jaman muǵalim aqıqatty ózi aıtyp beredi, al jaqsy muǵalim oqýshynyń ózin izdenýge jeteleıdi» - degen.
Ol úshin, aldyn ala sabaq júıeli túrde josparlaný qajet.
Árbir pán muǵalimderi óz sabaqtarynda oqýshylar oıyn damytý úshin izdený suraqtaryn bere otyryp, oı qozǵap sabaqtaǵy ótiletin taqyrypty oqýshylarmen birge taldaýdy qajet dep oılaımyn.
Damyta oqytý júıesindegi qoıylatyn suraqtar problemaly, oılaýdy, paıymdaýdy qajet etetindeı etip beriledi. Oqýshy da ondaı suraqqa óz oıyn, óz pikirin bildire jaýap berýge daǵdylanady.
Taldaý – birlesken izdenis. İzdenis barysynda muǵalim ár oqýshynyń kóńil - kúıin baqylaýǵa, oı - pikirin baıqaýǵa múmkindik alady.
Tehnologıa eldi, ultty tańdamaıdy, ol barlyq elge, pedagogıkalyq júıege, ár túrli pánge ortaq, degenmen ár eldiń bilim áleminde ózindik izdenisi, joly bolýy – zańdy da, qajetti nárse.
Búgingi tańda jas urpaqqa pándi tıimdi uǵyndyrýdyń biri jańa tehnologıa negizderi bolyp tabylady. Óskeleń urpaq onymen birge aqparat quraldarymen jumys isteı bilýi tıis.
Ǵalym pedagog K. Júnisova ǵalymdar V. Davydov pen Elkonınniń teorıalaryn saraptaı kele 4 qyrly damyta oqytý ıdeıasyn bilim negizine saldy.
«Damyta oqytý arqyly oqýshylardyń oılaý qabiletin jetildirý»
Tórt qyrly damyta oqytý
Tolyq nusqasyn júkteý
You Might Also Like
-
Jambyl oblysy, Merki aýdany,
