InfoHub Logo

Dástúrli qazaq qoǵamyndaǵy áıel mártebesiniń bıiktigi eń aldymen áıelderdiń qurmettelýinen, ekinshiden – quqyq berilýinen, úshinshiden qorǵalýynan tanylady. Anaǵa qurmet, jarǵa janashyrlyq, qyzǵa qamqorlyq ultymyzdyń basty ustanymdarynyń biri boldy. Óz bolmysyna danalyq minez ben izgi qasıetterdi jıa bilýi qazaq áıelin qurmetti etti. Ol qurmetke laıyq boldy jáne qurmetteldi de. Qazaq áıeli azamat áıel boldy. Óıtkeni naǵyz azamatty sol tárbıeledi. Bir qolymen besikti, ekinshi qolymen álemdi terbetetinin sezinip, ana sútimen perzentine sińire bildi. El bolyp eńse kótergeli ultyna úlgi ǵana emes, uran bolǵan analar legi azaıǵan joq. Sondyqtan da ult bolyp uıysqany úshin qazaq uldaryna qandaı qaryzdar bolsa, qyzdaryna da sondaı qaryzdar. Keshegi qazaq jurtynyń qalyptasqan qundylyqtary qyz balanyń, áıel-ananyń eshbir jaǵdaıda qorǵansyz qalmaýyn qamtamasyz etti. Týystyq qatynastar tereń damyǵan halqymyzda áıel balasy jalǵyz qalyp kórgen joq. «Qyz aǵasyz, ton jaǵasyz bolmaıdy», «Qalyńsyz qyz bolsa da, kádesiz qyz bolmaıdy» degen maqaldardyń ózi qyz balanyń qashanda qorǵansyz, joqtaý-suraýsyz bolyp kórmegenin bildiredi. Al asyraýshysy joq otbasyna kelsek, «Jesir erden ketse de elden ketpeıdi», «Jetim kórseń, jebeı júr», «Aǵa ólse, inige mura», «Elde bolsa, eringe tıedi» dep maqaldap, árbir adamgershilik, týystyq qatynasty óz ornyna qoıǵan keshegi qazaq qoǵamy jetim men jesirdi qorǵansyz qaldyrmaýdyń qamyn oılap, tutas bir qamqorlyq ınstıtýtyn qalyptastyrǵan bolatyn. Astan – sybaǵa, maldan – soıys, eginnen keýsen berip, kez kelgen jaǵdaıda asyraýshysy joq otbasyna kómek kórsetý bir rýly el úshin aınymas dástúr bolǵan. Dástúrli qazaq qoǵamynda áıelderge qatysty qalyptasqan qurmetteý, quqyq berý jáne qorǵaý sekildi tuǵyrly ustanymdar búgingi tańda zaıyrly qoǵam qundylyqtaryna sáıkes jańǵyrtylýy tıis.

Sonymen qatar, dástúrli qazaq qoǵamyndaǵy qyzdardyń rólin ózgertý prosesi árdaıym birkelki jáne kedergisiz júre bermeıtinin atap ótken jón. Jahandanýdyń, kóshi-qonnyń jáne mádenı áserdiń aralasýynyń áseri dástúrli qundylyqtar men áıelderdiń róli týraly jańa túsinikter arasynda qaıshylyqtar týdyrýy múmkin.

Genderlik teńdikti ilgeriletýge jáne áıelderdi qoǵamdyq ómirdiń túrli salalaryna qosýǵa qaramastan, qazaq qoǵamyndaǵy qyzdardyń áleýetin tolyq iske asyrý jolynda áli de qıyndyqtar men kedergiler bar. Jalaqy teńsizdigi, bilim men kásiptik múmkindikterge qol jetkizýdegi shekteýler jáne genderlik zorlyq-zombylyq belsendi sheshýdi qajet etetin máseleler bolyp qala beredi.

Bul turǵyda qazaq qoǵamyndaǵy áıelderdi azat etýge járdemdesý jónindegi jumysty jalǵastyrý mańyzdy. Qyzdarǵa bilim, mansap, Neke jáne ana bolý týraly óz tańdaýyn jasaýǵa múmkindik beretin jaǵdaılar jasaý qajet. Genderlik teńdikti ilgeriletý qoǵamnyń barlyq deńgeılerinde, sonyń ishinde zańnamada, saıasatta jáne mádenıette basymdyqqa aınalýy kerek.

 

 

Oryndaǵan: Alımhan A.B.

Jetekshisi: Jarkımbaeva D.B.

---