InfoHub Logo

Jazdyq demalystan keıin mekteppen qaýyshýǵa daıyndyq kóbine qıynǵa soǵady. Ásirese 1-synypqa baratyn balalar úshin áldeqaıda qıynyraq. Ómirdiń jańa qadamyna aıaq basýǵa, synyptastaryna jáne de sabaqtaǵy partalastaryna úırenisýge týra keledi.

Bilim-all.kz jazǵy demalystan keıin oqýshylardy mektepke daıyndaýǵa kómekshi qural retindegi utymdy tásilderdi usynady.

1. Balańyzdy tek baǵa úshin oqýǵa úıretpeńiz

Ata‑analar balalaryn: mektepke barǵanda tek bestik baǵamen oqýyń kerek dep aıtýmen qatelik jasaıdy. Qaǵaz júzindegi baǵa mektepke nelikten barý qajettiligin kórsetetin aıǵaq emes. Ár nárseni bilgisi keletin izdenimpaz aqyl ıesi úshin bilimniń mańyzdylyǵy neǵurlym qyzyqtyraq. Balaǵa onyń qanshalyqty náreselerdi biletinin aıtyp berińiz. Jańalyqtarmen bólisińiz, joramaldar quryńyz, balańyzdyń álemniń qalaı qurylǵany jónindegi dúnıetanymyna degen boljamyn qurmetpen qabyldańyz. Ony mazalaıtyn árbir suraqtyń jaýabyn mektep pánderinen taba alatyndyǵyn aıtyńyz.

«Adam qandaı da bir qatelik jasamaıynsha nemese ózi qalaǵan nátıjege qol jetkizýde óziniń áreketin ózgertpeıinshe odan sabaq almaıdy. Qatelik jasaı bilgen adam, kóbirek sabaq alyp úırenedi. Qateliktiń baǵasyn moıyndamaý, kóp nárseni bilýge kedergi keltiredi. Eger jiberilgen qatelikterińizge durys mán berseńiz, ol sizdiń jetistikke jetýińizge kómektesedi».

Danıele Novara, psıholog.

2. Jeńil bolady dep kútpeńiz, qıyndyqtarǵa jol bermeńiz

Oqýshylardy alda kóptegen qyzyqtar kútip turady, degenmen oqý úderisi kóbirek kúsh jumsaýdy talap etedi. Óz ózin jınaqtaı bilý, basqa nársege kóńilin aýdarmaı, turaqty keıip tanytý, qatań tártipke boıusyný, beıtanys balalarmen baılanysyn túzeý – osynyń bári balaǵa onyń jańa qol sómkesimen berilmeıtin dúnıe. Balaǵa osynyń bárin úırenip ketýine ýaqyt qajet ekendigine túsinistik tanytyńyz.

Sabaq ústinde oıyn oınaý balanyń tezirek beıimdelýine kómektesedi. Balanyń kúndelikti qajetti nárselerimen, mysaly oqý, qıý, jumys dápterine tapsyrmalardy oryndaý sıaqty birqatar basqa da nárselerdi zeıin qoıyp aınalysýyn erejege aınaldyryńyz. Eń abzaly, siz balańyzben onyń oqý barysynda janynda birge otyryp, óz jumystaryńyzben aınalyssańyz, balańyz sizden úlgi alyp úırenedi.

3. Mektepke birge daıyndalyńyz

Balańyz sizdiń quptaýyńyzben qajetti zattardy, ıaǵnı dápterin, qalamsaýytyn, sómkesin óz qalaýynsha tańdaǵany jón. Balańyz kúndelikti sabaq oqıtyn ornyn ózi jaıǵastyryp, jınaqy ustaǵany durys. Mektepke daıyndyq úderisine qatysa otyryp, balańyz daıyndyqtyń asa mańyzdylyǵyn ári bul nárseler tikeleı ózine qatysty ekenin uǵyna túsedi.

«Qarapaıym ereje: siz aldymen balańyzben qandaı da bir nársemen birge otyryp aınalysasyz da, keıin bul nárselermen ol óz betimen aınalysatyn bolady, al siz oǵan senim arta otyryp, yntalandyryp, ári qajetti jaǵdaılarda ǵana kómektesesiz. Osylaısha, aqyrynda munyń bárimen ol óz betimen aınalysady da, al siz ony maqtan tutatyn bolasyz».

Anna Bykova, balalar jáne otbasy psıhologi.

4. Óz oıyn bildire alýǵa múmkindik berińiz

Birsaryndy oqý kúnderi, biryńǵaı mektep formasy, jalpy sabaqtardyń ishinde toptyń bir bólshegi retinde áreket etýshi bala úshin jańa tártipke beıimdelý ońaı emes. Osy jaǵdaıda: túrli tústi qaryndashtar, balyq tárizdes qalamsaýyt, keks pishindi óshirgish, muqabasynda mysyqtyń sýreti beınelengen qoıyn dápteri sıaqty balanyń kóńilin aýdaratyn usaq-túıek zattar kómekke keledi. Mektep quraldarynyń arasynda dál sizdiń balańyzǵa arnalǵan erekshe quraldar mindetti túrde tabylady. Onyń erekshelikteri jalpy qalyptasqan shekteýlerden shyǵyp, berilgen tapsyrmaǵa erekshe mán berip qaraýy, mektepte kezdesetin birqatar máselelerdi jeńýine kómektesedi.

«Bir bala ózine mynadaı oıyn oılap tapty: «Men esepti shyǵarý kezinde sandardy – sarbazdar dep elestetemin. Al men bolsam – qolbasshymyn. Al onyń jaýaptary – men jaýlap alýym kerek bolǵan qamal. Eger men qıyndyqqa tap bolsam, qaıtadan qıraǵan áskerdi jınaqtap, kúrestiń jańa josparyn quramyn da, shabýyl jasaýǵa kirisemin. Men jatqa aıtýym kerek bolǵan óleń joldary ol – aeroplandar. Eger men óleńdi qatesiz jattaıtyn bolsam, onda men 3 km bıiktikti baǵyndyramyn. Men jazý jazatyn kezde – júrgizýshimin, kóshirip jazylǵan áripter men sózder – júrilgen jol».

Ianýsh Korchak, pedagog, tárbıeshi, balalar psıhologıasy kitabynyń avtory.

5. Sabaq oqıtyn oryndy yńǵaılańyz

Úıde balanyń yńǵaıly ústeli men oryndyǵy, qoljetimdi kitap sóresi jáne de qajetti zattardy salýǵa arnalǵan shkafy bolýy tıis. Sabaq oqıtyn oryn jaryq ári jınaqy bolǵany jón: qabyrǵalardy ádemi posterlermen árleýmen qatar mektep quraldary jıyntyǵyńyzdy birge tańdańyzdar, súıikti kitaptaryn neǵurlym kózge ońaı kórinetin jerge jaıǵastyryńyz. Sondaı‑aq, balańyzdyń ol jerde sabaǵyn oqýmen ǵana aınalysyp qoımaı, óziniń súıikti isimen shuǵyldanýyna da kóńil bólińiz.

6. Balańyzdy mekteppen aldyn ala tanystyryńyz

Búginde kóptegen balalar mektepke barardyń aldynda bolashaq ustazdary júrgizetin arnaıy daıyndyq kýrstarynda beıimdeledi. Biraq siz mundaı kýrstarǵa qatyspasańyz da, balańyzdy mektepke aparyńyz. Jańa oryndarmen tanysyp, mekteptiń kıim ilgish bólmesi men ashanasyn izdep, synyp bólmelerin aralap, partada otyryńyzdar. Keleshektegi ózgeristerge, ıaǵnı balańyzdyń qalaı eresek ári óz betimen jumys jasaı alatyn tulǵa bolyp qalyptasatynyna jarqyn qýana bilýdi umytpańyz.

«Erekshe oryndarda uldar men qyzdarda baǵdar alý strategıasynyń aırmashylyǵy bilinedi. Ul balalar kóbine shydamsyz bolyp keledi jáne de álemniń shetsizdigin sezinýmen ómir súredi. Belgisizdik olarǵa asa qorqynyshty emes, kerisinshe oń jumyldyrýǵa jeteleıdi. Al, qyz balalar bolsa, óz aınalasynda bolyp jatqan nárselerdi túgelimen esinde jaqsy saqtaıdy, degenmen olardyń jadynda obektıvti emes sýretter, ıaǵnı qalaı jáne qandaı áser alǵandyǵy saqtalady».

Olga Mahovskaıa, balalar psıhology.

7. Balańyzdyń kómekshisi ári dosy bola bilińiz

Balańyzdy mektepke daıyndaý barysynda oǵan baǵa berý jumysymen aınalyspańyz, oǵan muǵaliminiń beretin baǵasy jetkilikti. Onymen birge bolyńyz, aldaǵy ýaqytta kútiletin nárselermen bólisińiz, qorqynyshtan aryltyńyz jáne osy jaǵdaılarǵa qajetinshe at salysyńyz. Oǵan ózińizdiń de bir kezderi mektepte oqyǵanyńyzdy kórsetińiz, sezimimen bólisińiz, kez kelgen jaǵdaıda bolmasyn oǵan qol ushyn sozýǵa daıyn ekenińizdi bildirińiz. Psıholog mamandardyń keńesin basshylyqqa alyńyz, biraq óz balańyzǵa ne qajet ekendigińizdi umytpańyz. Balańyzǵa jaqsylap kóńil aýdarýyńyz da jetkilikti.

Derekkóz: mel.fm

---