InfoHub Logo

Árbir ata-ana dúnıege shyr etip kelgen balasyn osy jaryq dúnıeniń esigin ashyp, sol jaryq dúnıeniń qyzyǵy men qýanyshyn kórsin, urpaǵymdy jalǵasyryp, artymda óz izimdi qaldyrsam dep  aldyna maqsat qoıady. Alaıda, shyr etip dúnıege kelgennen, kózin ashpaı jatyp taǵdyrdyń tálkeginde qalyp jatqan  baýyrlarymyz qanshama. Al sol balany ómir súrýge qushtar etip tárbıe berý árbir ata-ana men pedagog qyzmetkerlerdiń mindeti. Ol úshin bizder birinshiden múmkindigi shekteýli balalardyń ata-anasyna kúsh-qýat berip, qoldaý kórsetýimiz qajet. Sebebi, ata-ananyń armandap kútken balalary oılaryndaǵydaı bolmaǵan soń, ata-anaǵa qaıǵy men mazasyzdyq jaǵdaıyn ákeledi. Mundaı ata-analardyń boıynda úreı paıda bolyp, otbasynda balalaryn balalar úıine ótkizip jatqandary qanshama. Sondyqtan qazirgi tańda elimizde ınklúzıvti bilim berý engizilýde. Osy bilim berýdiń barysynda múmkindigi shekteýli balalardyń boıynan tabıǵı talantyn ashý úshin bizder ata-analarǵa koldaý kórsetýimiz qajet. Ol úshin mektepke deıingi mekemelerde, ata-ana men múmkindigi shekteýli balalar arasynda ómirge degen qyzyǵýshylyq, qushtarlyqtaryn oıatatyn arnaıy jumystar júrgizilip, memleket sol mekemelerge qoldaý kórsetsetip, olarǵa óz-ózine senimdilik uıalata bilse, balanyń ómirge degen jańasha kózqarasy paıda bolar edi. Osyndaı jumystardyń nátıjesinde balanyń boıynda jasyryn jatqan tabıǵı talanty ashylar edi. Al ol úshin pedagogter qaýymy der kezinde jumys jasap, ata-ana, muǵalim, múmkindigi shekteýli oqýshy  arasynda úshtik odaǵyn qurǵanymyz jón.

Inklúzıvtik bilim berý degenimiz – jalpy bilim beretin mektepterde múmkindigi shekteýli bala men basqa da áleýmettik qorǵalatyn toptarǵa jatatyn oqýshylarǵa ózgelermen teńdeı bilim berý, soǵan jaǵdaı jasaý, áleýmettik ortadan oqshaýlamaý.

Inklúzıvti bilim berý júıesiniń Qazaqstanda  alǵash damýy 90-shy jyldardyń ortasynda júzege asyryla bastady. Qazirgi tańda bizdiń memleketimizde ınklúzıvtik bilim berý  úderisin júzege asyrýǵa qarasty  zańdar qarastyrylǵan. Múmkindikteri shekteýli balalardy áleýmettik beıimdelýin jetildirý maqsatynda halyqaralyq quqyqtyq aktiler qabyldandy jáne ratıfıkasıalandy, olar “Bala quqyqtary týraly Konvensıa” (1989),  “Bilim berý” jáne “Múgedekterdiń quqyqtarynyń tepe-teńdigin qamtamasyz etý týraly erejeler” (1993),  bilim alýda  erekshe qajettilikteri bar balalarǵa arnaıy bilim berý jáne jaǵdaıyn retteý  úshin “Salamandyq deklarasıa” (1994) [1].

Memleketimiz memlekettik bilim berýdi damytýdyń 2010-2020 jyldarǵa arnalǵan baǵdarlamasynda birinshi ret ınklúzıvti bilim berý máseleleri talqylandy. Bul joba qazirgi tańda birtindep qolǵa alynyp kele jatyr.  Osy joba aıasynda elimizdegi keıbir mektepterde eksperımenttik túrde  2011 jyly Almaty qalasynyń «Dybys» qoǵamdyq birlestigindegi 2 mektepke engizgen.

Qoǵamda múmkindigi shekteýli balalardyń dárejesine qarap oqytý, ıaǵnı nashar qabyldaıtyn balalardy óz deńgeıine qaraı oqytý ár deńgeıdi bólip oqytý qarastyrylǵan. Bilim berýdiń bul túrinde múmkindigi shekteýli balalardyń óz-ózine senimi artady, ol qorshaǵan ortadaǵy adamdar tarapynan ózine qoldaý bar ekenin sezinedi, bul balanyń ózi baǵalaı bilýine, qorshaǵan ortasyna súıispenshilikpen qaraýyna, ózin qoǵamnyń tolyqqandy múshesi retinde sezinýine jol ashady [3].

Qoryta kelgende sońǵy kezderi Qazaqstanda damýynda aqyl oıy jáne dene aýytqýlary bar balalardy jalpy bilim beretin mekemelerge oqytý tájirıbesi qalyptasý jolynda. Jalpy bilim beretin baǵdarlama boıynsha mektepterde oqytylatyn múmkindigi shekteýli balalar arnaıy pedagog, psıholog, áleýmettik pedagogtiń qoldaýynsyz bilim alýda.  Jalpy  mektepterdiń psıhologtary men muǵalimderi múmkindikteri shekteýli balalardyń olardyń bilim alý qajettilikterine bilikti kómek kórsete almaıdy. Nátıjesinde balalar oqytýdyń birinshi satysynan aq qıynshylyqtarǵa tap bolady.

Inklúzıvti bilim berý júıesin engizý úshin eń birinshi mektep pen otbasynyń, mektep pen balanyń qarym-qatynasyn jaqsartý maqsatynda arnaıy baǵdarlamalar júrgizilýi qajet.  Demek, múmkindigi shekteýli balanyń jáne jasóspirimderdiń bilim berý jáne  áleýmettik qajettilikterin baǵalaý, balanyń múmkindik deńgeıine sáıkes mektep qajetti qural-jabdyqtarymen qamtamasyz etýge mindetti. Sonymen qatar arnaıy psıhologtyń qalypty deńgeıdegi jáne múmkindigi shekteýli balanyń ata-analarymen tikeleı jumys atqarý qajet.
 

Paıdalanylǵan ádebıetter

1- Halıtova İ.R «Áleýmettik pedagogıka» Almaty 2006j
2- http://baq.kz/regional_media/post/
3- «Álemettik pedagogıka jáne ózin-ózi taný» jýrnal №1 2014 j
4- http://www.open-school.kz/glavstr/inclusiv_obraz/

Tasjanova Nazıra Altynbekovna bastaýysh synyp muǵalimi
№ 56 orta mektep Qyzylorda oblysy,
Jańaqorǵan aýdany

---