InfoHub Logo

Fızıka 9 synyp
Sabaqtyń taqyryby: Dene ımpúlsi. Impúlstiń saqtalý zańy

Sabaqtyń maqsaty: Oqýshylarǵa jańa fızıkalyq shama ımpúls uǵymy men onyń
túrleri, vektorlyq shama ekenin túsindirmeli ıllústratıvti turǵydan túsindirý, tereń maǵlumat berý. Kórnekili quraldar qoldaný arqyly jańa sabaqty túsindirý, Elektrondy oqýlyqtar qoldaný.

1 Bilimdilik maqsaty: Oqýshy bilimin, iskerligin, daǵdy deńgeıin baqylaý, baǵalaý. Dene ımpúlsimen ımpúlstiń saqtalý zańymen tanystyryp solar jaıly túsinik qalyptastyrý.
2 Damytýshylyq maqsaty: Oqýshylardyń bilim deńgeıin jáne bilim mazmunynyń turaqtylyǵy men ony ıgerýdegi iskerlik pen daǵdyny baqylaý.
3 Tárbıelik maqsaty: Adamgershilikke, uqyptylyqqa, alǵyrlyqqa, otansúıgishtikke, tabıǵatty aıalaýǵa, syılastyq pen ádeptilikke baýlý.
Sabaqtyń túri: jańa bilimdi qalyptastyrý, jalpylaý
Sabaqtyń ádis - tásilderi: Áńgime, dıskýssıa, kitappen jumys, demonstrasıa kórsetý..
Sabaqtyń kórnekilikteri: plakattar, sýretter, elektrondy oqýlyq, júgi bar arbashalar
rezeńke sharlar.
Pánaralyq baılanys: ádebıet, matematıka, eńbek, dene tárbıesi

Sabaqtyń barysy:
İ. DK. Uıymdastyrý kezeńi:
1. Sálemdesý;
2. Oqýshylardy túgendeý;
3. Synyp bólmesiniń tazalyǵyn tekserý;
4. Oqýshylardyń sabaqqa daıyndyǵyn tekserý (jumys orny, otyrystary, syrtqy túrleri);
5. Oqýshylardyń nazaryn sabaqqa aýdarý.

İİ. DK. Úı tapsyrmasyn tekserý, qaıtalaý.
A) teorıalyq bilimderin tekserý.
Á) praktıkalyq tapsyrmalaryn tekserý.

İİİ. DK Bilimdi jan - jaqty tekserý..
1. Deneniń salmaǵy degenimiz ne?
2. Deneniń salmaǵy men denege áreket etetin aýyrlyq kúshiniń arasyndaǵy aıyrmashylyq nede?
3. Joǵary qaraı údemeı qozǵalǵan deneniń salmaǵy qalaı ózgeredi?
Qandaı jaǵdaıda dene salmaqsyzdyq kúıin keshedi?

İV. DK. Jańa materıaldy qabyldaýǵa ázirlik, maqsat qoıý.
Tómpeshikten jyldam syrǵanap kele jatqan jeńil arbasha adam qolymen ońaı toqtata alamyz, al avtomobıldi toqtatý ońaı emes Sebebi qozǵalystaǵy deneni onyń massasyna, jyldamdyǵyna baılanysty bolatyn shamany zerttep kórelik
Eki denelerdiń ózara áserlesý nátıjesinde bolǵan qubylysty ımpúls dep ataımyz
Deneniń massasy men onyń qozǵalys jyldamdyǵynyń kóbeıtindisine teń bolatyn fızıkalyq shama dene ımpúlsi dep ataıdy.
Impúlsti R árpimen belgileımiz.
R = mυ

Sİ júıesinde ımpúls birligine retinde dene ımpýlsi (kg*m/s) alynǵan
Endi qandaı dene bastapqy jyldamdyqpen υ qozǵalyp kelip Belgili
t ýaqyt ishinde qozǵalys baǵytynda túsirilgen kýsh áreketinen jyldamdyǵy υ ózgeredi.
F = ma, a=υ – υ/t. F = mυ – υ /t.
F t = mυ – mυ.

Kúsh ımpúlsi ( N*s) birligi retinde alynǵan
V. DK. Jańa materıaldy meńgertý:
Búgingi negizgi maqsatymyz oqýlyq boıynsha dene ımpúlsimen ımpúlstiń saqtalý zańymen tanysamyz.
1. Saqtalý qasıeti bar fızıkalyq shamalar.
2. Dene ımpúlsi, ony formýla arqyly órnekteý, fızıkalyq maǵynasy, baǵyty, ólshem birligi.
3. Kúsh ımpúlsi, ony formýla arqyly órnekteý, fızıkalyq maǵynasy, baǵyty, ólshem birligi.
4. Kúsh ımpúlsi men dene ımpúlsiniń arasyndaǵy baılanys.
5. Nútonnyń ekinshi zańyn ımpúlstik túsinik turǵysynan órnekteý.
6. Tuıyq júıe týraly túsinik.
7. Impúlstiń saqtalý zańy.

Vİ. DK. Oqytylyp otyrǵan oqý materıalyn qabyldaýdaǵy oqýshy túsinigin tekserý.
§19, 20 daıyndyq suraqtaryn taldaý.
1. Dene ımpúlsi degenimiz ne?
2. Kúsh ımpúlsi degenimiz ne?
3. Dene ımpúlsiniń ózgerýi qandaı shamaǵa táýeldi?
4. Kúsh ımpúlsi men dene ımpúlsiniń arasynda qandaı baılanys bar?
5. Tuıyq júıe dep qandaı júıeni aıtamyz?
6. Impúlstiń saqtalý zańyn tujyrymdańdar.

Vİİ. DK. Oqytylyp otyrǵan oqý materıalyn bekitý nemese daǵdylandyrý jumystaryn júrgizý.
1. 17 - jattyǵý 1, 2
2. 1, 5 m/s jyldamdyqpen qozǵalyp kele jatqan massasy 20 t temir jol vagony massasy 10 t qozǵalmaı turǵan vagonǵa tirkeledi. Vagondardyń tirkelgennen keıingi jyldamdyǵy qandaı? (1 m/s)
VIİI. DK. Baǵalaý.
Úı tapsyrmasyn berý