InfoHub Logo

Din men memlekettiń túıiser jeri – eldiń tutastyǵy jáne qoǵamnyń aýyzbirshiligi men turaqtylyǵy. Sondyqtan, eki taraptyń ózara birigip áreket etetin keńistigin, onyń quqyqtyq tetikterin ýaqyt talabyna saı aıqyndap jáne jetildirip otyrýdyń mańyzy zor.

Jalpy din týraly, onyń ishinde ıslam dini týraly túsinigimiz jetkilikti dep aıta alamyz ba? Ókinishke oraı, qoǵamdaǵy keıingi kezeńde kórinis tapqan keleńsiz oqıǵalar kerisinshe jaýap berýge májbúrleıdi. Keıbir zertteýshilerdiń pikirinshe «qazaqtardyń dinshildigi «ústirt», «taıaz», ásirese jastar ıslam dininiń negizgi qaǵıdalaryn bilmeıdi». Shyndyǵynda, meshitke baryp namazǵa jyǵylyp nemese úıinde bes ýaqyt namaz oqyp, oraza ustaıtyndardyń kópshiligi óziniń ıslam dinimen baılanysyn ulttyq dástúrdiń qubylysy retinde qaraıtyndyǵy shyndyq. Qazirgi kezeńniń ereksheligi – dinge senem deýshilerdiń kópshiliginiń dinı bilimniń negizgi ustanymdary, qaǵıdalaryn, tarıhyn jete bilmeıtindiginde.

Din - adam tarıhynyń úlken taǵylym-tárbıesiniń biri jáne sarqylmas danalyq kózi. Egemen el bolyp qalyptasýymyz, memleketimizdiń ósip, órkendeýinde dinniń alatyn orny zor. Óıtkeni, din - ımandylyqtyń, ádildiktiń, sypaıylyqtyń, parasattylyqtyń, kópshildiktiń, tózimdiliktiń kepili. Dini, tili joq halyqtyń – bolashaǵy joq.

Sonymen qatar qoǵam ómirinde dinniń alar orny erekshe. Óıtkeni, din ádeptilik qaǵıdalary men qoǵam birligin, tárbıelik júıelerdi qalyptastyrýda eleýli ról atqarady. Adam dinge sengen soń, ózgelerge jábir kórsetýden, tártipsizdik jasaýdan, ishimdik, esirtki sekildi jaman ádetterden boıyn alys ustaıdy. Dinsiz qoǵamda tártipsizdik pen qylmys etek jaıatyndyǵy belgili.

Din – qoǵamnyń eń qajetti jáne negizgi tarmaǵy. Ózimiz ómir súrip otyrǵan ortadan dindi bólip qaraý áste múmkin emes. Óıtkeni, dinsiz, bir Allanyń bar ekenine senimsiz qoǵamda adam balasynyń boıynan qorqynysh sezimi joǵalady. Al júreginde qorqynyshy bolmaǵan adamdar – eń qorqynyshty orta, qorqynyshty qoǵam. Asyly tekti babamyzdyń «Qudaıdan qoryqpaǵannan qoryq» deýi de sondyqtan. Osy máteldiń astarynda úlken mán jatqanyn uǵynýymyz kerek.

Din – Alla Taǵalanyń pendesine bergen eń úlken nyǵmetteriniń biri. Dindi taný – bir Jaratýshynyń bar ekenin taný. Tanyǵan jaratýshymyz kim desek, ol – kúlli ǵalamnyń, barlyq jaratylystyń ıesi bolǵan Alla taǵala. Meıirimi sheksiz Jaratqan ıemiz adamzat balasyn mahabbatpen jaratty, basqa jan ıelerinen artyq etip aqyl berdi. Sondyqtan ıslam dini keıbir zamandastarymyzdyń sanasynda qalyptasqandaı dintanýshy-moldalardyń ǵana isi emes, Alla taǵalanyń pendesine bergen, aq pen qarany ajyratyp, aqıqattyń jolyna salatyn ǵajaıyp syıy. Qarahanıd dáýirinde qanatyn keńge jaıyp, qazaq dalasyna engen Islam dini salt-dástúr, tanym-túsinigimizben bite qaınasyp, bolmysymyzǵa etene jaqyn boldy. Sondyqtan keńinen nasıhattalyp, birden tarady. Osylaısha, keshegi on eki ǵasyrdan asa ýaqyt ishinde Islam musylmandyǵymyzdyń myzǵymas dińgegine aınaldy.

Din óziniń aqıqat bolmysymen jaqsylyq jónindegi shym- shytyryq túsinikterdi bir izge salyp, ony  birden-bir týra jolǵa aınaldyratyn kemel ilimge aınalsa, aqıqat  óziniń din retindegi kórinisimen adam janyna kir shaldyrmaı, ony úzdiksiz tazartyp otyratyn, onyń máńgilik tabıǵatyn jalǵandyq qospalardan arshyp, ony nurlandyratyn naqty amalǵa aınalady.

Din – adamzatpen birge jasasyp kele jatqan túrli tarıhı kezeńder men qoǵamda ózin ártúrli pishinde kórsetti. Adamzattyń rýhanı suranystarynyń túrliligine baılanysty dinder de ártúrli ataldy. Dúnıedegi halyqtar, memeleketter óz tarıhyn zerttegende dinı, rýhanı úderisterdi negizge alady. Adamzat balasyn ózge jaratylystan ajyratyp, óziniń osy jaratylǵan barsha jaratylystyń qojasy ekenin, biraq sol úshin osy álemniń ıesi aldynda jaýapty ekendigin sezindiretin nárse – din. Bul kez-kelgen halyqtyń tarıhı taǵdyrynda dinniń mańyzdy ról atqaratyndyǵyn, onyń rýhanı, mádenı órkendeýiniń kókjıekterin aıqyndaıtyn negizgi faktor ekendigin kórsetedi.

Biraq, bireýler qalasa da, qalamasa da din qoǵam ómirinen óz ornyn alatyn bolady. Óıtkeni, adamdarda júrek pen sana bar. Pendelik tirlikten qajyp, muńǵa batatyn júrek óziniń daýasyn izdese, ómirdiń mánin izdeýde pendelik qısynnan qanaǵat tappaıtyn sana ózine keń óristi qajet etedi.

Sol sebepti de kóptegen adamdar júrekke daýa, sanaǵa óris beretin dinniń máńgilik qundylyqtaryna júginýge májbúr bolady. Mine, osyndaı jandar adam ómirindegi, qoǵam ómirindegi dinniń ornyn túsinip, onyń máni men mańyzyn ashýǵa umtylady. Adamdy osyndaı bıik qulshynysqa, rýhanı jetilýge jeteleıtin qasıeti dinniń basty bir mańyzy bolyp tabylady.

Meırambaev Mıras, QazUÝ-niń,dintaný mamandyǵynyń 3 kýrs stýdenti Kýrator edvaızer, Phd aǵa oqýtyshy Muqan N

---