Dintaný pániniń tárbıelik mańyzy
«Dintaný» pániniń tárbıelik mańyzy»
Qazaqstan Respýblıkasy Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń 2011jylǵy №511 buıryǵyna sáıkes, oqýshylardyń din týraly saıası - mádenı bilimderin qalyptastyrý maqsatynda mektepterdiń 9 synybyna, Ǵarıfolla Esimniń avtorlyq ujymymen jazylǵan «Dintaný negizderi» kýrsy júrgiziledi.
Pánniń mindetteri:
1. oqýshylardy álemdik jáne dástúrli dinderdiń jáne konfesıalardyń tarıhymen, olardyń qazirgi qoǵamdaǵy rólimen tanystyrý.
2. dinniń tanymdyq - dúnıetanymdyq psıhologıalyq - pedogogıkalyq aspektilerin ashý.
3. álemdik jáne dástúrli dinder iliminiń negizgi gýmanısik jaǵdaıyn jáne negizin túsindirý.
4. destrýktıvtik dinı kúlttardyń, dinı jáne ekstremıstik uıymdardyń ıdeologıalaryn qabyldamaý ustanymdaryn qalyptastyrý.
5. oqýshylardyń belsendi azamattyq kózqarastaryn qalyptastyrý.
Degenmen pánniń tanymdyq mánimen qosa, onyń tárbıelik mánine basa kóńil aýdarýdyń mańyzy zor. Oqýshylarǵa eń aldymen dinniń anyqtamalaryna mán berýden bastaǵan durys. Mysalǵa aıtatyn bolsaq «Din adamdy týralyq pen ádemilikke jeteleıtin jol», «Din adamnyń ómirin tártipke keltiretin júıe», «Din adamdy shyndyqqa jetkizetin jaryq», ıslam ǵalymdary Quran mátinine súıene otyryp « Din degenimiz aqyldy adamdardy óz qalaýlary boıynsha izgilikke bastaıtyn qudaılyq zańnama», «Din adamdardy tek ıgilikke, jaqsylyqqa baǵyttaıtyn zańnama retindegi is áreketter jıyntyǵy. Sonymen birge din qoǵamnyń tártipti, baqytty bolýyna áser etedi. Din adamnyń júris turysyn, minez qulqyn, ishki jan dúnıesin retteıdi.
Taqyryptardy zerdeleý barysynda túrli kezderde paıda bolǵan ejelgi Rım, Grek, Iran, Konfýsıı ilimi, Hrıstıan dini, daosızm, sıntoızm, ilimderiniń barlyǵynda adamdardy baýyrmaldyqqa, meırimdilikke, qaıyrymdylyqqa, adaldyqqa shaqyratyn ortaq qundylyqtar bar ekendigine oqýshylardyń kózi jetedi. Atalǵan qasıetterdiń barlyǵy ár adamnyń boıynda bar ekendigin túsindirýmen qatar, sol qasıetterdi árkimniń óz boıynda jetildire bilýine basty nazar aýdarylady. Alla taǵala óziniń bir aıatynda «Men senderdi bir birińdi taný úshin bir erkek bir áıel qylyp jarattym jáne ultqa bóldim» degen eken. Eger osy sózdi aqylǵa salatyn bolsaq bir erkek bir áıel zańdylyq, al ultqa bóldim degen sózden ár ulttyń salt sanasyna qaraı tanym túsinik qalyptasatynyn kórýge bolady. Bizdiń ata babalarymyz dindi tereńinen zerttep mol taǵylymyn óziniń salt sanasyna, dástúrine sińire bilip óziniń urpaqtaryna ana sútimen, tálimi mol isterimen daryta bilgen. Qazaq halqynyń salt sanasy, dástúri, quran ilimin tereń meńgergen ǵulama, danyshpandarymyzdyń naqyl sózderiniń, halyq danalyǵynyń barlyǵy adamdy baýyrmaldyqqa, meırimdilikke, ınabattylyqqa, kishipeıildilikke t. b. jaqsy qasıetterge úıretedi.
Mysaly: «Ata ananyń qadirin bilmegen halyq qadirin bilmes», «Ary joqtyń aqyly joq», «Aqyl, qaırat júrekti birdeı usta
Sonda tolyq bolasyń elden erek» - deıdi Abaı atamyz.
B. z. b. Qytaı ǵulamasy Konfýsıı «Óziń unatpaǵany ózgege isteme» dese Paıǵambarymyz hadısinde: « Ózińe ne tileseń, áýeli ony basqalar úshin qyl», al qazaq atamyz «Ózi túgil dushpanyna jamandyq tilemeýdi» urpaǵyna amanat etken. Abaı atamyz «Allanyń adam balasyna dindi túsirýdegi maqsaty – quldarynyń joldan adaspaýy úshin, bir birimen izgilikte, tatýlyqta ómir súrýleri úshin boldy» deıdi.
Shákárim Qudaıberdiuly:
Álemdegi dinderdiń túp maqsuty,
Úsh nársede buljymaı qushaqtasar:
Qudaı bar, ujdan durys, qıamet shyn,
Esh dinniń maqsuty joq munan asar.
Din adamdy bir baýyr qylmaq edi,
Ony bólip, dushpandyq qarý jasar.
İnjil, Quran bári aıtyp tursa daǵy,
Maǵynasyna adasyp qara basar.
Sóıtip buzyp, búldirip esil dindi,
Din dese bilimdiler tura qashar.
Eshbir din óıtip duspan bol demeıdi
Qanekı bul sózime kim talasar? Dep tujyrym jasaıdy.
Qazaqta mynandaı sóz bar «Taza aqylmen tappaǵan din, shyn din emes, jyndylyq» - degen.
Abaı atamyz:
Mahabbatpen jaratqan adamzatty,
Sende súı ol Allany jannan tátti.
Adamzattyń bárin súı baýyrym dep
Jáne osy haq joly dep ádiletti.
Osy úsh súıý bolady ımanı gúl.
Imannyń asyly úsh dep sen tahıq bil! deıdi.
Osyndaı dana sózderdiń maǵynasyn asha otyryp, túsindire otyryp dinniń túp maqsatyn ashýǵa tyrysamyn. Alǵashqy Dintaný sabaqtary bastalǵan kezde oqýshylardan dinniń ne kerektigin suraǵanymda «Jumaqqa barý, o dúnıede jaqsy ómir súrý, kúnádan arylý, myna ómir jalǵan» degen sózderdi estidim. Qazirgi kezde oqýshylar ol oıdan arylyp ózin ózi tárbıeleý kerektigin túsingendikteri qýantady. Sonymen qosa alǵashqy kezde elimizge túrli sektalardyń ótirik qaıyrymdylyq perdesin jamylyp dendep kirip alyp, qazirgi tańda óz jumystaryn jastar arasynda belsendi júrgizip otyrǵandyǵy kóńil kónshitpeıdi. Osyǵan baılanysty ár sabaqta osynyń aldyn alý maqsatynda únemi adamgershilik, meıirim, adaldyq, otandy súı sıaqty negizgi qaǵıdalardy basshylyqqa ala otyryp túsindirme jumystary, pikir alysýlar ótkizip, ózimizdiń ulttyq dástúrimizdi, dinimizdi saqtaýdy aıtyp otyramyn. San ǵasyr sýsyndaǵan, talaı elimizdiń qıyn qystaý kezinde qalqan bolǵan, 1000 jyldan beri jasap kele jatqan dinimizdi, dástúrimizdi 1 jyl qalada nemese 5 jyl jyraqta oqyǵan bireý kelip biz adasyp júrippiz dep nasıhat júrgizýi aqylǵa qonymsyz, qazaq ultyna tóngen qaýip dep bilemin. Oqýshylar arasynda ımanǵa bet burdyq dep keıingi kezde sabaq ústinde juma namazǵa suranyp júrgender de kezdesti. Paıǵambarymyz: «Bir saǵat bilim úırený, bir kúngi qulshylyq etýden jaqsy» degen eken. Bilimniń mańyzdylyǵyn túsine bilip soǵan júrekpen boısunǵan adam - aqyldy der edim.
Sóz qorytyndysynda aıtarym Paıǵambarymyz: « Alla taǵala sizdiń nıetińizdiń durystyǵyna qaraıdy» degen eken. Nıetimiz durys bolsyn aǵaıyn.
Qazaqstan Respýblıkasy Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń 2011jylǵy №511 buıryǵyna sáıkes, oqýshylardyń din týraly saıası - mádenı bilimderin qalyptastyrý maqsatynda mektepterdiń 9 synybyna, Ǵarıfolla Esimniń avtorlyq ujymymen jazylǵan «Dintaný negizderi» kýrsy júrgiziledi.
Pánniń mindetteri:
1. oqýshylardy álemdik jáne dástúrli dinderdiń jáne konfesıalardyń tarıhymen, olardyń qazirgi qoǵamdaǵy rólimen tanystyrý.
2. dinniń tanymdyq - dúnıetanymdyq psıhologıalyq - pedogogıkalyq aspektilerin ashý.
3. álemdik jáne dástúrli dinder iliminiń negizgi gýmanısik jaǵdaıyn jáne negizin túsindirý.
4. destrýktıvtik dinı kúlttardyń, dinı jáne ekstremıstik uıymdardyń ıdeologıalaryn qabyldamaý ustanymdaryn qalyptastyrý.
5. oqýshylardyń belsendi azamattyq kózqarastaryn qalyptastyrý.
Degenmen pánniń tanymdyq mánimen qosa, onyń tárbıelik mánine basa kóńil aýdarýdyń mańyzy zor. Oqýshylarǵa eń aldymen dinniń anyqtamalaryna mán berýden bastaǵan durys. Mysalǵa aıtatyn bolsaq «Din adamdy týralyq pen ádemilikke jeteleıtin jol», «Din adamnyń ómirin tártipke keltiretin júıe», «Din adamdy shyndyqqa jetkizetin jaryq», ıslam ǵalymdary Quran mátinine súıene otyryp « Din degenimiz aqyldy adamdardy óz qalaýlary boıynsha izgilikke bastaıtyn qudaılyq zańnama», «Din adamdardy tek ıgilikke, jaqsylyqqa baǵyttaıtyn zańnama retindegi is áreketter jıyntyǵy. Sonymen birge din qoǵamnyń tártipti, baqytty bolýyna áser etedi. Din adamnyń júris turysyn, minez qulqyn, ishki jan dúnıesin retteıdi.
Taqyryptardy zerdeleý barysynda túrli kezderde paıda bolǵan ejelgi Rım, Grek, Iran, Konfýsıı ilimi, Hrıstıan dini, daosızm, sıntoızm, ilimderiniń barlyǵynda adamdardy baýyrmaldyqqa, meırimdilikke, qaıyrymdylyqqa, adaldyqqa shaqyratyn ortaq qundylyqtar bar ekendigine oqýshylardyń kózi jetedi. Atalǵan qasıetterdiń barlyǵy ár adamnyń boıynda bar ekendigin túsindirýmen qatar, sol qasıetterdi árkimniń óz boıynda jetildire bilýine basty nazar aýdarylady. Alla taǵala óziniń bir aıatynda «Men senderdi bir birińdi taný úshin bir erkek bir áıel qylyp jarattym jáne ultqa bóldim» degen eken. Eger osy sózdi aqylǵa salatyn bolsaq bir erkek bir áıel zańdylyq, al ultqa bóldim degen sózden ár ulttyń salt sanasyna qaraı tanym túsinik qalyptasatynyn kórýge bolady. Bizdiń ata babalarymyz dindi tereńinen zerttep mol taǵylymyn óziniń salt sanasyna, dástúrine sińire bilip óziniń urpaqtaryna ana sútimen, tálimi mol isterimen daryta bilgen. Qazaq halqynyń salt sanasy, dástúri, quran ilimin tereń meńgergen ǵulama, danyshpandarymyzdyń naqyl sózderiniń, halyq danalyǵynyń barlyǵy adamdy baýyrmaldyqqa, meırimdilikke, ınabattylyqqa, kishipeıildilikke t. b. jaqsy qasıetterge úıretedi.
Mysaly: «Ata ananyń qadirin bilmegen halyq qadirin bilmes», «Ary joqtyń aqyly joq», «Aqyl, qaırat júrekti birdeı usta
Sonda tolyq bolasyń elden erek» - deıdi Abaı atamyz.
B. z. b. Qytaı ǵulamasy Konfýsıı «Óziń unatpaǵany ózgege isteme» dese Paıǵambarymyz hadısinde: « Ózińe ne tileseń, áýeli ony basqalar úshin qyl», al qazaq atamyz «Ózi túgil dushpanyna jamandyq tilemeýdi» urpaǵyna amanat etken. Abaı atamyz «Allanyń adam balasyna dindi túsirýdegi maqsaty – quldarynyń joldan adaspaýy úshin, bir birimen izgilikte, tatýlyqta ómir súrýleri úshin boldy» deıdi.
Shákárim Qudaıberdiuly:
Álemdegi dinderdiń túp maqsuty,
Úsh nársede buljymaı qushaqtasar:
Qudaı bar, ujdan durys, qıamet shyn,
Esh dinniń maqsuty joq munan asar.
Din adamdy bir baýyr qylmaq edi,
Ony bólip, dushpandyq qarý jasar.
İnjil, Quran bári aıtyp tursa daǵy,
Maǵynasyna adasyp qara basar.
Sóıtip buzyp, búldirip esil dindi,
Din dese bilimdiler tura qashar.
Eshbir din óıtip duspan bol demeıdi
Qanekı bul sózime kim talasar? Dep tujyrym jasaıdy.
Qazaqta mynandaı sóz bar «Taza aqylmen tappaǵan din, shyn din emes, jyndylyq» - degen.
Abaı atamyz:
Mahabbatpen jaratqan adamzatty,
Sende súı ol Allany jannan tátti.
Adamzattyń bárin súı baýyrym dep
Jáne osy haq joly dep ádiletti.
Osy úsh súıý bolady ımanı gúl.
Imannyń asyly úsh dep sen tahıq bil! deıdi.
Osyndaı dana sózderdiń maǵynasyn asha otyryp, túsindire otyryp dinniń túp maqsatyn ashýǵa tyrysamyn. Alǵashqy Dintaný sabaqtary bastalǵan kezde oqýshylardan dinniń ne kerektigin suraǵanymda «Jumaqqa barý, o dúnıede jaqsy ómir súrý, kúnádan arylý, myna ómir jalǵan» degen sózderdi estidim. Qazirgi kezde oqýshylar ol oıdan arylyp ózin ózi tárbıeleý kerektigin túsingendikteri qýantady. Sonymen qosa alǵashqy kezde elimizge túrli sektalardyń ótirik qaıyrymdylyq perdesin jamylyp dendep kirip alyp, qazirgi tańda óz jumystaryn jastar arasynda belsendi júrgizip otyrǵandyǵy kóńil kónshitpeıdi. Osyǵan baılanysty ár sabaqta osynyń aldyn alý maqsatynda únemi adamgershilik, meıirim, adaldyq, otandy súı sıaqty negizgi qaǵıdalardy basshylyqqa ala otyryp túsindirme jumystary, pikir alysýlar ótkizip, ózimizdiń ulttyq dástúrimizdi, dinimizdi saqtaýdy aıtyp otyramyn. San ǵasyr sýsyndaǵan, talaı elimizdiń qıyn qystaý kezinde qalqan bolǵan, 1000 jyldan beri jasap kele jatqan dinimizdi, dástúrimizdi 1 jyl qalada nemese 5 jyl jyraqta oqyǵan bireý kelip biz adasyp júrippiz dep nasıhat júrgizýi aqylǵa qonymsyz, qazaq ultyna tóngen qaýip dep bilemin. Oqýshylar arasynda ımanǵa bet burdyq dep keıingi kezde sabaq ústinde juma namazǵa suranyp júrgender de kezdesti. Paıǵambarymyz: «Bir saǵat bilim úırený, bir kúngi qulshylyq etýden jaqsy» degen eken. Bilimniń mańyzdylyǵyn túsine bilip soǵan júrekpen boısunǵan adam - aqyldy der edim.
Sóz qorytyndysynda aıtarym Paıǵambarymyz: « Alla taǵala sizdiń nıetińizdiń durystyǵyna qaraıdy» degen eken. Nıetimiz durys bolsyn aǵaıyn.
You Might Also Like
-
Sabaqtyń taqyryby: Elektr zarády. Zarádtiń saqtalý zańy. Kýlon zańy. Elektr órisi. 10 klass
