Temperatýra. Temperatýrany ólsheý ádisteri
Sabaqtyń taqyryby: Temperatýra. Temperatýrany ólsheý ádisteri. 8 klass
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdilik maqsaty: deneniń jylýlyq kúıin sıpattaıtyn negizgi fızıkalyq shama retinde temperatýrany engizý, temperatýrany ólsheý ádisterimen tanystyrý, Selsıı jáne Kelvın shkalasyn engizý; oqýshylardyń tanym belsendilikterin arttyrý;
2. Damytýshylyq maqsaty: Oqýshylardyń bilim deńgeıin jáne bilim mazmunynyń turaqtylyǵy men ony ıgerýdegi iskerlik pen daǵdyny baqylaý.
3. Tárbıelik maqsaty: Adamgershilikke, uqyptylyqqa, alǵyrlyqqa, otansúıgishtikke, tabıǵatty aıalaýǵa, syılastyq pen ádeptilikke baýlý.
Sabaqtyń túri: jańa bilimdi qalyptastyrý, jalpylaý
Sabaqtyń ádis - tásilderi: Áńgime, leksıa, dıskýssıa, kitappen jumys.
Sabaqtyń kórnekilikteri: plakattar, sýretter,
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi:
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý, qaıtalaý.
İİİ. Jańa materıaldy qabyldaýǵa ázirlik, maqsat qoıý.
1) Jylýlyq qozǵalys degenimiz ne? Onyń mehanıkalyq qozǵalystan aıyrmashylyǵy nede? Nege jylýlyq dep atalady?
2) Broýndyq qozǵalys dep neni aıtady? Onyń sebebi nede?
3) Dıfýzıa degenimiz ne? Qatty deneler, suıyqtar jáne gazdarda dıfýzıa qalaı júredi?
4) Dıfýzıanyń jyldamdyǵy deneniń temperatýrasyna, tyǵyzdyǵyna qalaı táýeldi?
İV. Jańa materıaldy meńgertý:
Bizdi qorshaǵan ortadaǵy jylýlyq qubylystar - temperatýranyń ózgerýine baılanysty qubylystar. Salqyn jáne jyly deneler. Temperatýra - deneniń jylýlyq kúıin sıpattaıtyn fızıkalyq shama. Temperatýra dene bólshekteriniń ortasha kınetıkalyq energıasynyń ólsheýishi. Temperatýra skalár shama. Jylý almasý - eki dene janasqanda, jylý berilý jolymen energıanyń qatty qyzdyrylǵan deneden azyraq qyzdyrylǵan denege ótý prosesi.
Jylýlyq tepe teńdik.
Jylý almasý deneler arasynda jylýlyq tepe - teńdik ornaǵanǵa deıin júredi.
Deneniń temperatýrasyn ólsheýge arnalǵan qural - termometr. Onyń jumys isteýi denelerdiń jylýlyq ulǵaıýyna negizdelgen.
Termometr - temperatýrasy ólshenetin denemen jylýlyq baılanysta bolatyn dene.
Termometrlerdiń túrleri. I. Suıyq termometrler.
a) synapty, ólsheý shegi - 38°S - tan 260 °S - ka deıin;
b) spırtti termometr, ólsheý shegi
v) termopara (- 269 °S - tan 2300 °S - qa deıin)
g) termıstorlar kedergisi temperatýranyń ózgerýine negizdelgen quraldar.
2. Gazdy termometrler.
Selsıı shkalasy - negizgi eki núktesi retinde muzdyń erý (0°S) jáne sýdyń qaınaý (100°S) temperatýralary alynǵan shkala.
Absolút nól temperatýra - tabıǵattaǵy eń tómengi shekti temperatýra ol - 273, 15 0°S - qa teń.
Kelvın shkalasy - halyqaralyq birlikter júıesi boıynsha qabyldanǵan temperatýranyń absolúttik termodınamıkalyq shkalasy. Bul shkala boıynsha esepteý - 273 0S - qa teń absolút nólden bastalady.
1 Kelvın - Selsıı shkalasy boıynsha temperatýra birligine, ıaǵnı 1 gradýsqa teń:
1 K =1 °S.
Selsıı shkalasy boıynsha temperatýra 1°(S) men absolúttik temperatýranyń T(K) arasyndaǵy baılanys:
T = (t+273) K nemese t = (T - 273) °S.
Remúr, Farangeıt shkalalary.
Temperatýrany ólsheý ádisteri (tájirıbe kórsetý)
Termometrdi qolda ustap turyp, ondaǵy synap (spırt) baǵanasynyń kóterilýin baqylaý. Synap (spırt) baǵanasynyń kóterilý sebebin aıqyndaý. Synap (spırt) baǵanasy kóterilýin qashan toqtatady? Termometr neni ólsheıdi? Termometrdi temperatýrasy ólshenetin ortadan alyp qaraýǵa bola ma? Nelikten? Tútikshe boıymen kóterilgen kezde synap (spırt) molekýlalarynyń ortasha kınetıkalyq energıasy jóninde ne aıtýǵa bolady?
V. Oqytylyp otyrǵan oqý materıalyn qabyldaýdaǵy oqýshy túsinigin tekserý.
§2 suraqtaryn taldaý.
1) Molekýlalyq teorıa negizinde jyly sý men salqyn sýdyń aıyrmashylyǵy nede ekenin túsindirińder.
2) Abaı bolmaǵan jaǵdaıda medısınalyq termometrdi syndyryp alýǵa bolady. Nelikten bul jaǵdaıda tógilip qalǵan synapty bir túıir tamshysy qalmastaı jınap alý qajet?
Qandaı da bir ýaqyt mezetinde aýadaǵy otteginiń bir molekýlasy 900m/s jyldamdyqpen, al ekinshi molekýla 1200 m/s jyldamdyqpen qozǵalady. Ekinshi molekýlanyń temperatýrasy joǵary degen uıǵarym durys bola ma?
Vİ. Oqytylyp otyrǵan oqý materıalyn bekitý nemese daǵdylandyrý jumystaryn júrgizý.
VIİ. Baǵalaý. Úı tapsyrmasyn berý: §2, 1 - jattyǵý, №1úıde oryndalatyn eksperımenttik tapsyrma.
Aqtóbe oblysy, Oıyl aýdany
Oıyl qazaq orta mektebiniń fızıka páni muǵalimi
Sýkasheva Álıa Aıseevna
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdilik maqsaty: deneniń jylýlyq kúıin sıpattaıtyn negizgi fızıkalyq shama retinde temperatýrany engizý, temperatýrany ólsheý ádisterimen tanystyrý, Selsıı jáne Kelvın shkalasyn engizý; oqýshylardyń tanym belsendilikterin arttyrý;
2. Damytýshylyq maqsaty: Oqýshylardyń bilim deńgeıin jáne bilim mazmunynyń turaqtylyǵy men ony ıgerýdegi iskerlik pen daǵdyny baqylaý.
3. Tárbıelik maqsaty: Adamgershilikke, uqyptylyqqa, alǵyrlyqqa, otansúıgishtikke, tabıǵatty aıalaýǵa, syılastyq pen ádeptilikke baýlý.
Sabaqtyń túri: jańa bilimdi qalyptastyrý, jalpylaý
Sabaqtyń ádis - tásilderi: Áńgime, leksıa, dıskýssıa, kitappen jumys.
Sabaqtyń kórnekilikteri: plakattar, sýretter,
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi:
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý, qaıtalaý.
İİİ. Jańa materıaldy qabyldaýǵa ázirlik, maqsat qoıý.
1) Jylýlyq qozǵalys degenimiz ne? Onyń mehanıkalyq qozǵalystan aıyrmashylyǵy nede? Nege jylýlyq dep atalady?
2) Broýndyq qozǵalys dep neni aıtady? Onyń sebebi nede?
3) Dıfýzıa degenimiz ne? Qatty deneler, suıyqtar jáne gazdarda dıfýzıa qalaı júredi?
4) Dıfýzıanyń jyldamdyǵy deneniń temperatýrasyna, tyǵyzdyǵyna qalaı táýeldi?
İV. Jańa materıaldy meńgertý:
Bizdi qorshaǵan ortadaǵy jylýlyq qubylystar - temperatýranyń ózgerýine baılanysty qubylystar. Salqyn jáne jyly deneler. Temperatýra - deneniń jylýlyq kúıin sıpattaıtyn fızıkalyq shama. Temperatýra dene bólshekteriniń ortasha kınetıkalyq energıasynyń ólsheýishi. Temperatýra skalár shama. Jylý almasý - eki dene janasqanda, jylý berilý jolymen energıanyń qatty qyzdyrylǵan deneden azyraq qyzdyrylǵan denege ótý prosesi.
Jylýlyq tepe teńdik.
Jylý almasý deneler arasynda jylýlyq tepe - teńdik ornaǵanǵa deıin júredi.
Deneniń temperatýrasyn ólsheýge arnalǵan qural - termometr. Onyń jumys isteýi denelerdiń jylýlyq ulǵaıýyna negizdelgen.
Termometr - temperatýrasy ólshenetin denemen jylýlyq baılanysta bolatyn dene.
Termometrlerdiń túrleri. I. Suıyq termometrler.
a) synapty, ólsheý shegi - 38°S - tan 260 °S - ka deıin;
b) spırtti termometr, ólsheý shegi
v) termopara (- 269 °S - tan 2300 °S - qa deıin)
g) termıstorlar kedergisi temperatýranyń ózgerýine negizdelgen quraldar.
2. Gazdy termometrler.
Selsıı shkalasy - negizgi eki núktesi retinde muzdyń erý (0°S) jáne sýdyń qaınaý (100°S) temperatýralary alynǵan shkala.
Absolút nól temperatýra - tabıǵattaǵy eń tómengi shekti temperatýra ol - 273, 15 0°S - qa teń.
Kelvın shkalasy - halyqaralyq birlikter júıesi boıynsha qabyldanǵan temperatýranyń absolúttik termodınamıkalyq shkalasy. Bul shkala boıynsha esepteý - 273 0S - qa teń absolút nólden bastalady.
1 Kelvın - Selsıı shkalasy boıynsha temperatýra birligine, ıaǵnı 1 gradýsqa teń:
1 K =1 °S.
Selsıı shkalasy boıynsha temperatýra 1°(S) men absolúttik temperatýranyń T(K) arasyndaǵy baılanys:
T = (t+273) K nemese t = (T - 273) °S.
Remúr, Farangeıt shkalalary.
Temperatýrany ólsheý ádisteri (tájirıbe kórsetý)
Termometrdi qolda ustap turyp, ondaǵy synap (spırt) baǵanasynyń kóterilýin baqylaý. Synap (spırt) baǵanasynyń kóterilý sebebin aıqyndaý. Synap (spırt) baǵanasy kóterilýin qashan toqtatady? Termometr neni ólsheıdi? Termometrdi temperatýrasy ólshenetin ortadan alyp qaraýǵa bola ma? Nelikten? Tútikshe boıymen kóterilgen kezde synap (spırt) molekýlalarynyń ortasha kınetıkalyq energıasy jóninde ne aıtýǵa bolady?
V. Oqytylyp otyrǵan oqý materıalyn qabyldaýdaǵy oqýshy túsinigin tekserý.
§2 suraqtaryn taldaý.
1) Molekýlalyq teorıa negizinde jyly sý men salqyn sýdyń aıyrmashylyǵy nede ekenin túsindirińder.
2) Abaı bolmaǵan jaǵdaıda medısınalyq termometrdi syndyryp alýǵa bolady. Nelikten bul jaǵdaıda tógilip qalǵan synapty bir túıir tamshysy qalmastaı jınap alý qajet?
Qandaı da bir ýaqyt mezetinde aýadaǵy otteginiń bir molekýlasy 900m/s jyldamdyqpen, al ekinshi molekýla 1200 m/s jyldamdyqpen qozǵalady. Ekinshi molekýlanyń temperatýrasy joǵary degen uıǵarym durys bola ma?
Vİ. Oqytylyp otyrǵan oqý materıalyn bekitý nemese daǵdylandyrý jumystaryn júrgizý.
VIİ. Baǵalaý. Úı tapsyrmasyn berý: §2, 1 - jattyǵý, №1úıde oryndalatyn eksperımenttik tapsyrma.
Aqtóbe oblysy, Oıyl aýdany
Oıyl qazaq orta mektebiniń fızıka páni muǵalimi
Sýkasheva Álıa Aıseevna
You Might Also Like
-
Maqsaty: Tilashar merekesiniń mánin ashý. Álippeden alǵan bilimderin tıanaqtaý.
