InfoHub Logo

Basy: Dofamın, neırobıologıa jáne neıromarketıng: nege qalaý sezimin baqytpen shatastyramyz

Ekinshi bólimi: Suranys boıynsha bólinetin dofamın

Úshinshi bólimi: Sizdiń dofamınergıalyq neırondaryńyz neden bólinedi?

Tórtinshi bólimi: Dofamınniń áserindegi mıyńyz: neıromarketıng serpilisi

Stýdentterge neıromarketıng pen satýshylardyń qýlyqtary jóninde aıtqanymda, olardyń bar shyndyqty bilgisi kelip otyrady. Olar qarapaıym ómirde tózimderiniń dofamındi tuzaqtarǵa jıi túsetinin baıqaı bastaıdy. Stýdentter bir aptadan soń súıikti dúkenderiniń: aspazdyq bólimindegi hosh ıisti shyraqtar nemese bıletteri satyp alýshylarǵa saýda ortalyqtarynda taratylatyn jeńildikterge degen lotereıalarmen ózderin qalaı arbaıtyny týraly áńgimelerin aıtyp keledi. Endi olar dúken qabyrǵalaryna jartylaı jalańash modelderdiń sýretteriniń nege ilinetinin jáne bássaýdada saýdanyń nege tıimdi baǵadan bastalatynyn túsinedi. Muqıat qarasańyz, sizge, dofamınergıalyq neırondaryńyzǵa jáne aqshańyzǵa qol jetkizý úshin oılastyrylǵan kóptegen tuzaqtardy mindetti túrde baıqaısyz.

Stýdentter bul oıyn ózderin ylǵı shabyttandyratynyn aıtady. Olarǵa tuzaqtardy izdeý unaıdy. Oıyn sondaı-aq, qandaı da bir qupıalardy, máselen, dúkendegi ádemi bolyp kóringen nárseniń úıde nege kóńilińdi qaldyratynyn — óıtkeni, dofamın sanańdy ýlaýyn qoıady ǵoı — túsinýge kómektesedi. Bir áıel aqyrynda, nege ishi pysqanda jeńsik astar dúkenine — taǵam alýǵa emes, jaı ǵana kórýge baratynyn túsindi.

Mıy ony senimdi dofamın qaınar kózine jiberedi. Stýdent qyz jýrnaldardyń dofamındi arttyratynyn: jarqyraǵan ár paraqshanyń tek kompanıa ónimin satyp alǵanda ǵana oryndalýy múmkin tilekti týdyratynyn baıqaǵan kezde, bul katalogtarǵa tirkelýden bas tartqan. Stýdenttiń Las-Vegastaǵy kásibı konferensıaǵa barǵanda, kóbirek aqshasyn saqtap qalýynyń sáti túsken, óıtkeni ol endi oıynhananyń jartylaı jalańash bıshiler, «qalaǵanyńsha, je» ashanalary, jarqyraǵan ottar men árbir utystan belgi beretin shamdar arqyly dofamınergıalyq neırondardy qalaı yntalandyratynyn anyq kórgen.                                                               

Qalaý sezimimizdi májbúrlep oıatatyn álemde ómir súrip jatqanymyzǵa qaramastan, jaı ǵana muqıat bola otyryp, bul úndeýlerdiń áserine boı aldyrmaýymyzǵa bolady. Báriniń baıybyna barý qalaýymyzdy azaıtpaıdy, biraq bul «Maǵan kerek emes» degen kúshińizdi qoldanýyńyzǵa múmkindik beredi.

Ózegine qaraǵanda: dofamınergıalyq neırondaryńyzdy kim basqarady?

Satýshylardyń sizdi syıdan dámelendirýge qalaı tartatynyn ańdap kórińiz. Azyq-túlik dúkenine barǵanda nemese jarnamany kórgende ózińizben osy oıyndy oınap kórińiz. Aınalańyzda qandaı ıister bar? Ne kórip tursyz? Ne estip tursyz? Eliktirý tásilin bilgen soń, taýardy shyn keıpinde kórip, arbalýdan saqtana alasyz.

Dofamındi iske qosqanda

Aýdıtorıada neıromarketıngti talqylap turǵanymda, qandaı da bir stýdent mindetti túrde jarnamanyń jekelegen túrlerine jáne saýdadaǵy jasyryn manıpýlásıaǵa tyıym salýdy usynady. Bul nıetti túsinýge bolady, alaıda oryndaý múmkin emes. «Qaýipsiz» ortany qurý úshin tyıym salýǵa týra keletin nárselerdiń shegi tym artyq qana emes, sonymen birge, ol kóptegen adamdardyń qarsylyǵyn týdyrady. Bizdiń óz qalaýlarymyzdy sezingimiz keledi jáne jaqsy-jamany belgisiz, ózimizge únemi qalaýymyzdy sezdirip otyratyn, ári armandaýǵa jol beretin álemge qýanamyz.

Sondyqtan adamdar vıtrınalarǵa qarap, sándi jýrnaldardy paraqtaǵandy jáne satýǵa qoıylǵan úılerdi kórip qaıtqandy jaqsy kóredi. Dofamınergıalyq neırondarymyzdy arbamaıtyn ómirdi kózimizge elestetý qıyn. Tipti bizdi dofamındi túrtkilerimizden «qorǵaǵan» bolsa da, ózimiz-aq olardy izdeýge attanar edik.

Syıdan dámetýimizge zańmen tyıym salýymyz neǵaıbyl bolǵandyqtan, ony paıdaǵa asyrýdy oılaýymyz kerek. Neıromarketıngten úırenip, eń unamsyz sabaqtarymyzdy «dofamındeýge» tyrysýymyzǵa bolady. Ózimizge unamaıtyn úı sharýalary úshin syı taǵaıyndalsa, buǵan qýanar edik. Al eger is-áreketterimizdiń marapaty odan keıinirek ýaqyttarǵa qaldyrylsa, eńbegimizdiń kópten kútken jemisin (lotereıanyń jarnamasyndaǵy sıaqty) jegen kezimizdi armandap, neırondarǵa dofamındi kóbirek óndirtýge bolady.

Keıbir ekonomıser dofamınmen tipti zeınetaqy jarnalary men salyqtardy ýaqtyly tóleý tárizdi «ishpystyrarlyq» sabaqtardy da pysyqtaýdy usyndy. Mysaly, sizdiń jınaq shotyńyz bar, aqshańyz qorǵalǵan jáne ony qalaǵan kezińizde sheship alýyńyzǵa bolady delik, biraq siz kepildi tómen paıyzdy paıdany kútýdiń ornyna, iri somadaǵy lotereıaǵa qolma-qol aqshamen qatysasyz. Lotereıa bıletterin satyp alyp, bankte bir tıynyn da qaldyrmaıtyn adamdar ár salymdary olarǵa artyq 100 000 dollardy utyp alýǵa múmkindik berse, aqsha jınaýǵa kóbirek umtylar edi. Nemese salyqty ýaqtyly tólep, kirister men shyǵystardyń bárin dál kórsetseńiz, bir jylǵa tólegen somańyzdy qaıtaryp alý múmkindigine ıe bolatynyńyzdy oılap kórińizshi. Ýaqytynda úlgerý jaqsy ma eken? Múmkin, salyq salý qyzmeti muny jaqyn arada aınalymǵa engizbes, al komersıalyq kompanıalarǵa qarjylyq eseptiń ýaqtyly berilýi úshin, jańa yntalandyrýdy engizý ońaı.

Syıdan dámetý táýeldilikti jeńýge kómektesedi. Maskúnemdik pen nashaqorlyqtan emdeýdiń eń sátti ádisteriniń biri «Jerebe» dep atalady. Alkogól men esirtki synaqtarynan jaqsy ótken emdelýshiler qoraptan jerebeni sýyrý múmkindigine ıe bolady. Utys múmkindigi — 50 paıyz, júldeler 1-den 20 dollarǵa deıin. İri júlde tek bireý ǵana — 100 dollar. Qalǵan jaǵdaılarda qaǵazdarda tek «Alǵan betińnen qaıtpa» degen jazý bolady. Bul degenimiz, qolyńyzdy qorapqa salǵanda, dollardy nemese jaqsy sózdi ǵana utyp alýǵa múmkindigińiz bar. Asa tartpaıtyn sıaqty, biraq áseri bar.. Zertteý nátıjeleri boıynsha, osy jattyǵý berilgen emdelýshilerdiń 83 paıyzy qalǵan 20 paıyz syı usynylmaǵan standartty emdeýdegi emdelýshilermen salystyrǵanda, emdelýde nebári 12 aptaǵa qalǵan. Jerebe tartqan 80 paıyz emdelýshi barlyq medısınalyq synaqtardan sátti ótken. Standartty emdeýde bul tek 40 paıyz boldy. Emdeý kýrsy aıaqtalǵan soń, jerebe tartqan top, endi syı usynylmaǵanyna qaramastan, standartty jaǵdaılardaǵy emdelýshilerge qaraǵanda kúızelisterge azyraq ushyraǵan.

Tańqalarlyq, degenmen, oıynda emdelýshilerdiń esirtkiden sátti ótýdiń tıimdi tóleminen góri azyraq aqsha alatynyna qaramastan, jerebe ádisiniń áseri kúshtirek. Kútpegen marapattyń kúshi degen osy. Nyǵaıtý júıemiz kepili bar shaǵyn syıaqydan góri iri utysta áldeqaıda qattyraq qozady jáne jeńý úshin bárine daıyn bolamyz. Sondyqtan da, adamdar salym boıynsha paıdanyń kepildi eki paıyzyn tabýdy emes, lotereıa oınaýdy jón kóredi, sol sebepti kompanıadaǵy eń tómengi qyzmetkerdiń ózin bir kúni bas dırektor bolatynyna sendirý kerek. 

Materıaldy jaqsylap qorytyp alyńyzdar, jalǵasy bar...

Kelesi bólim: Tájirıbe: dofamındi «Meniń qalaýym» degen kúshińizdi synaýǵa baǵyttańyz

---