InfoHub Logo

Oqýshyǵa bilim berýmen qatar, ony jaqsy adam etip shyǵarý otbasy men ustazyna baılanysty. Osy oraıda adamgershilik, senimdilik, birlik, tatýlyq uǵymdaryn qalyptastyrý maqsatyndaǵy "Dostyq - birlik pen yntymaq negizi" taqyrybyndaǵy tárbıe saǵatyn usynyp otyrmyn.

«Dostyq - birlik pen yntymaq negizi» (prezentasıa)
I. Sabaqtyń maqsaty: adamdar arasyndaǵy dostyq pen ózara túsinistikti baǵalaı bilýge úıretý.
Mindetteri:
- senimdi jáne adal dos bolýǵa umtylysyn damytý;
- adamnyń ómirinde dostyqtyń alatyn
orny týraly uǵymyn keńeıtý;
- adamnyń aınalasyndaǵy adamdarmen jemisti ózara árekettestik daǵdylaryn qalyptastyrý

Top jetekshisi: Sálemetsizder me qurmetti áriptester jáne oqýshylar! Búgingi bizdiń oqýshylardyń «Dostyq - birlik pen yntymaq negizi» atty ashyq tárbıe saǵatyna qosh keldińizder!
Dos týraly oılar óte kóp. Dostyq jaıly aıtpaǵan uly adamdar joq dese de bolady. Mysaly: uly ǵulama ǵalym Arıstotel «Dostyq - ómir úshin eń qajetti nárse, óıtkeni eshkim eshqashanda barlyq basqa ıgilikke túgel ıe bola tursa da, dos - jaransyz ómirdi qalamaq emes» dep aıtsa,
«Qyl ótpesteı tatýlyqty bir ashýǵa satpaıyq» dep Muhtar Áýezov te dostyq týraly óz oıyn aıtyp ketken. Qane kim dos týraly óleń, ne qara sóz biledi?
O. Súleımenovtiń «Naǵyz dos» óleńin Nursultannyń oryndaýynda usynamyz:

Maǵan dosyń kóppe dese?
Kóp der em!
Kóp degenim bir sen ǵana,
Aqberen!
Sen batyrsyń,
Sen batylsyń,
Senimen
Ómir jolyn oınap júrip ótkerem.
Myqtylardyń ózi mendeı bolsyn dep,
Bola almasa,
İshi kúıip ólsin dep,-
Bóskenimde,
Keńes berdiń:
«Er bolsań,
Eń aldymen ózińdi óziń mensinbe!»
Jek kóretin jigitimniń sengeni
Talqan bolyp,
Rýhanı ólgenin
Kórip turyp kúlgenimde,
Sóıletpeı,

Qyp - qyzyl ǵyp soıyp saldyń sen meni
Kóńilimnen shyǵarmaıtyn bir eli,
Ǵumyr boıy bola alatyn tiregim
Maǵan shyn dos izdeýden hám tabýdan
Tanbaısyń - aý, talmaısyń - aý júregim.
Al endi topty úshke bóleıik. «Birlik», «Bereke», «Yntymaq» toptaryna bólemiz. Endi tobymyzdyń dostyq jaıly ózderiniń oı - tolǵamdaryn tyńdap kóreıik, qane kimniń dostyq jaıly qandaı pikirde ekenin bileıik? Qaı toptyń oıy ushqyr eken?.

II. Pikir talas suraqtary:
1. Dosy kópti jaý almaıdy degendi qalaı túsinesizder?
2. Sizdiń ómirińizde shyn dostyqty dáleldeıtin qandaı jaǵdaılar boldy?
3. Uly Abaıdyń «Dosy kóppen syılas, dosy joqpen syrlas» degen sóziniń
aqıqattyǵyna mysal keltire alasyń ba?
4. Naǵyz dostyq, shynaıy mahabbat kezdese bermeıdi degen pikir bar. Osy
pikirge sizdiń oıyńyz qalaı?
5. Áıel men erdiń arasynda dostyq bolýy múmkin be?
6. Dosym úshin bárin qurban etýge daıynmyn. Dosyńnyń kim ekenin aıt, men
seniń kim ekenińdi aıtamyn degen sóz árqashan da ádil, durys dep sanaısyz
ba?

III. Sıtýasıalyq suraqtar:
1. Bir kúni kópten beri kezdespegen dosyńmen jolyǵyp kezdesip qaldyńdar. Áńgime – dúken quryp dámhanada otyrǵanda kenet anańnyń “tez qaıt”- dep buıyrǵany esińe túse ketti. Sen osy kezde ne ister ediń?
2. Dostaryńmen tabıǵat aıasynda demalyp otyr ediń, qasyńda endi ǵana tanysa bastaǵan ádemi qyz (jigit) otyr. Kenet seniń 10 jyl birge oqyǵan synyptas dosyń kórshi eldi - mekenge baryp kelý kerektigin senen ótinip surap telefon shaldy. Seniń osy kezdegi áreketiń qandaı bolar edi?
3. Poezd júrip keledi. Sen alyp ushyp, saǵynyp týǵan aýylyńa 7 - 8 jyldan keıin kele jatyrsyń. Kópten beri kórmegen synyptastar men dos - jarandaryńdy bolashaq jaryńa maqtan etip kele jatqanyńda aldaryńa bir qaıyr suraǵan músápir keıpindegi usqynsyz bir adam kele qaldy. Bul senimen birge oqyǵan, birge oınaǵan, bir nandy bólisip jegen ajyramastaı bolamyz dep kishkene kúnderińde bir – birińe ýáde bergen qımas dosyń bolyp shyqty. Seniń ony kórgennen keıingi áreketiń qandaı bolady dep oılaısyń?
 
IV. Top jetekshisi: Al endi balalar sál ǵana sergitý jattyǵýyn jasap jibereıik.
1 tapsyrma «Dos izdeımin»
1 kezeń. Top jetekshisi: Kez - kelgen adamnyń ózine laıyqty dosy bolǵanyn armandaıtyny belgili. Sizdiń keıbireýińizdiń, múmkin osyndaı shynaıy dosyńyz bar shyǵar. Al qaısibireýińizdiń kóptegen tanystaryńyz, jaqyndaryńyz bolsa da, olardyń arasynan ózińizdiń naǵyz dosyńyzdy taba almaı júrgen bolarsyzdar? Al úshinshińiz, múmkin, ózińizdiń tuıyq, uıalshaq minezińizden ózińizdi jalǵyz sanap, dosyńyzdyń bolmaǵyna qynjylatyn bolarsyz. Kez - kelgen jaǵdaıda da naǵyz dos eshkimge kedergi keltirmeıdi. Endeshe ózimizge qandaı dos qajet ekendigin beıneleıtin gazet shyǵaryp, bir sát oıynǵa aralasaıyq. Osy sátten bastap men tegin habarlandyrýlar jarıalaıtyn erekshe gazettiń redaktory rólin atqaramyn. Gazet «Dos izdeımin» dep atalady.

Sizderdiń árqaısyńyz bul gazetke dos izdeıtinińiz jóninde habarlandyrý bere alasyz. Bul habarlandyrýda sózderdiń sany men áripterdiń ólshemderine eshqandaı shek qoıylmaıdy. Habarlandyrý ár túrli formada bolýy múmkin. Siz mysaly úmitker dosyńyzdyń qandaı qasıetteriniń bolǵanyn qalaısyz, tipti onyń sýretin salsańyz da bolady. Ózińiz týraly aıtsańyz da bolady. Bir sózben aıtqanda habarlandyrýdy qandaı túrde beremin deseńiz de óz erkińizde. Tek ustanatyn nárse – dos izdegen habarlandyrý óte kóp bolady, sondyqtan siz ózińizdiń habarlandyrýyńyzdyń kórkem bezendirilip, basqalardyń nazaryn birden aýdaratyn jaǵyn oılastyrǵanyńyz jón.

Qoldaryńyzǵa qaǵaz, flomaster alyńyz da iske kirisińiz. Bes mınýt ýaqyt beriledi.
2 kezeń. Berilgen ýaqyt bitkennen keıin habarlandyrýlar taqtaǵa ilinýi kerek. Top músheleri habarlandyrýlarmen únsiz júrip tanysady. Árbir oqýshy óziniń nazaryn aýdarǵan habarlandyrýǵa qyzyl tústi dóńgelek salýy kerek jáne ol habarlandyrý bergen adammen baılanysýǵa daıyn. Tańdaýdyń sanyn úshke deıin shekteýge bolady.
Endi habarlandyrý jazylǵan qaǵazdardy alsa bolady. Qarańyzdar, sizdiń habarlandyrýyńyzdy qansha adam tańdaǵan eken? Sheńber boıynsha árkim qansha dóńgelekke ıe bolǵanyn aıtsyn.
3 kezeń. Oıynnyń nátıjesin shyǵaryp, top aldynda aıtý.

V. Sergitý jattyǵýy:
Tórt stoldy qatarlap qoıyp, bes oqýshy shyǵaramyz. Bir - birińe dostyq sezimderińdi tekserip kóreıik. Mýzyka bitkende barlyǵy da otyrýy tıis, árıne barlyǵy da. Dosyn syıdyra ma eken? Kóreıik. Stólder sany birte - birte azaıa beredi. Oıynnyń sharty: sońǵy qalǵan bir stólge bes oqýshy da syıysyp otyrýy tıis.
Oıyn oınatylyp jatqanda úsh top bir - birine dostyqqa baılanysty suraqtar qoıyp, jaýap alysady.

VI. Birinshi dostyq úıin qalaý.
Top jetekshisi: balalar endi dostyqqa baılanysty ulaǵatty sózderge baılanysty tapsyrmalardy oryndaımyz.
• Aqylsyz dostan, aqyldy dushpan artyq.
• Dushpanǵa da dos kerek, palýanǵa da kúsh kerek.
• Dostyń orny - tór, dushpannyń orny – kór
• Dosy kóppen syılas, dosy azben syrlas.
• Aırylmastaı dosyńa, qaırylmastaı sóz aıtpa.
• Jaman dostan, jaý artyq
2. tapsyrma. Balalar dostaryń qanshalyqty kóp bolsa, dostyq jaıly maqal - mátel, naqyl sózderdi de sonshalyqty kóp bilesińder dep oılaımyn. Bul tapsyrmamyz boıynsha dostyq týraly maqal - máteldiń jartysyn aıtamyn da, jartysyn jasyramyn. Qalǵanyn taýyp sol tabylǵan sózderdi asha otyryp, dostyq úıin qalap shyǵamyz. Aldymen úıdiń nómirin tańdap alyńdar.

VII. Ekinshi dostyq úıin qalaý.
• Myń dosyń bolsa da, bireýiniń orny artyq
• Dos kóterer kóńildi, mal kóterer ónimdi.
• Dosyńdy jamandama, dossyz qalarsyń
• Shyn dos basyńa yrza, keı dos asyńa yrza
• Dos egiz, dushpan segiz.
• Jaqsy dos paıdasyn tıgizbese, zıanyn tıgizbeıdi,
• Jaman dos aldyńdy orap júrgizbeıdi

VIII. Úshinshi dostyq úıin qalaý.
• Dosy kóptiń jany semiredi, asy kóptiń táni semiredi
• Jaman dos, jaýyńmen birge shabar.
• Aǵash tamyrmen, adam dosymen myqty
• Qımas dosyń surasa, qımasyńdy beresiń.
• Qasyń men dosyńdy, qas, qabaǵy tanytar
• Myń joldas jaqsy, myń joldastan bir dos jaqsy

IX. Dostyq - ómir úshin eń qajetti nárse, óıtkeni eshkim eshqashan da barlyq
basqa ıgilikke túgel ıe bola tursa da, dos - jaransyz ómirdi qalamaq emes.
Arıstotel

X. 3 tapsyrma. Dostyqqa minezdeme berip ketińder.

Sonymen balalar búgingi sabaq óz maqsatyna jetti dep oılaımyn. Búgingi sabaqta dos jaıly, dostyq jaıly pikirler men oılaryńdy ortaǵa saldyńdar. Kelgen qonaqtarǵa da, senderge de kóp rahmet! Dostar týraly ánmen sabaǵymyzdy qorytyndylap jabaıyq.

Dostyq sózine baılanysty maǵynalas sózderdi
Myna pishinderdiń ishine kez - kelgen oqýshy
ushqyrlyqtaryna qaraı jazyp shyǵady

XI. Top jetekshisi:
Sonymen balalar búgingi sabaq óz maqsatyna jetti dep oılaımyn. Búgingi sabaqta dos jaıly, dostyq jaıly pikirler men oılaryńdy ortaǵa saldyńdar. Kelgen qonaqtarǵa da, senderge de kóp rahmet! Dostar týraly ánmen sabaǵymyzdy qorytyndylap jabaıyq.
Dostar áni
1. Birge toılap, birge ótkizgen,
Jalyndaǵan jas shaǵym
Talaı qyzyq kúndi ótkizgen,
Qaıdasyńdar dostarym
Qaıyrmasy:
Dostar, dostar júrsiń qaıda,
Birge edi ǵoı janymyz.
Eske alysyp osyndaıda,
Kel, shyrqaıyq bárimiz
2. Júrsek daǵy qıyr shette
Dosty umytqym kelmeıdi
Dostyq jalyn bar júrekter
Sýymaıdy, sónbeıdi
Qoryta kele búgingi alǵan áserlerińdi bir aýyz sózben túıindep ótemiz.

XII. Nazarlaryńyzǵa rahmet!