InfoHub Logo

Almaty  oblysy, Balqash  aýdany, Baqanas  aýyly,
Baqanas agrarly–ındýstrıaldyq kolejiniń óndiristik oqytý sheberi
Malybaev Sharhan Seıdahmetovıch

 

Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń «Qazaqstan joly – 2050: bir maqsat, bir múdde, bir bolashaq» atty Joldaýynda elimizdiń bolashaǵynyń baǵytyn túzegen, uly maqsattarǵa jetkizetin «Máńgilik El» ulttyq ıdeıasyn usynýy jarqyn keleshekke jasalǵan jaqsy ómirdiń tutas jıyntyǵy deýge ábden bolady.  Demek, ekonomıkany damytýda burynǵydaı taptaýyryn jolmen júre bermeı, jańa ınovasıalyq izdenisterge barý, jańa jetistikter men ozyq tehnologıalardy engizý qajettigine basa mán berdi. Sondyqtan elimiz ozyq ındýstrıaly elderdiń qatarynan ornyqty ornyn alýy úshin sońǵy serpin jasalmaq. Elbasymyz Joldaýynda elimizdiń keleshegi – jas urpaqtyń bilimi men tárbıesine erekshe nazar aýdarýy bizdiń kókeıimizdegi tolǵaqty saýaldardyń biri. Elbasymyz jastardyń, tehnıkalyq jáne kásiptik bilim alýynyń memleketpen kepildendirilgen júıesine kóshirýdi málim etti. Iaǵnı aldaǵy 2-3 jylda dýaldi tehnıkalyq kásibı bilim berýdegi ulttyq júıeniń ózegi qalyptastyrylmaq. Osy oraıda memleket azamattarynyń tárbıe, bilim jáne kásiptik damý salasyn, jastar saıasatyn damytýǵa qoıylatyn talaptarda joǵary bolmaq. Sondyqtan álemdik tájirıbe negizinde jáne ulttyq dástúrler men qundylyqtardy eskerý arqyly  bilim berý baǵdarlamalarynyń ǵylymı sıpaty men tereńdigin, ǵylymı-zertteý baǵyttarynyń jan-jaqtylyǵymen dýaldyq oqytý júıesin  jańǵyrtýdy aıqyndap otyr. Qazirgi zaman suranysyna oraı,  joǵarǵy oqý oryndardyń ulttyq jáne jalpy adamzattyq zerdelik pen qundylyqtarǵa baǵdarlanýy kúsheıdi. Bunyń barlyǵy kásiptik bilim berýde oqytýdyń  zamanaýı baǵdarlamalary men oqytý ádistemelerin jańǵyrtý ,  ıgerý jáne paıdalanýda basqarý qyzmetiniń mańyzdylyǵyna kóz jetkize túsedi.

Qazaqstandyq kásiptik bilim berý júıesinde qos baǵytty bilim berýdiń ǵylymı-teorıalyq negizderi jan-jaqty zerttelýde.  Shet eldik tájirıbelerge súıene otyryp, bilim berýdiń jańa býyn  memlekettik standarttaryn jasaýǵa jumys berýshiler qatystyrylyp, dýaldyq júıeni kásiptik bilim berý úderisine engizýdiń múmkindikteri men alǵysharttary qarastyrylýda.

Kásiptik bilim berýdiń memlekettik standarttarynyń jańa býyny quzyrettilik qatynasqa negizdelgen, soǵan sáıkes qazirgi zamanǵy maman  eńbek naryǵynda jáne kásibı salada áleýmettik qorǵalýdy, ıkemdilikti, beıimdelgishtikti, tabystylyqty qamtamasyz etetin áleýmettik jáne kásibı sapalardyń jıyntyǵyna ıe bolýy qajet. Standart talaptaryna sáıkes kásibı quzyretti maman daıarlaý mazmuny bilim, bilik, daǵdylardy qalyptastyrýǵa ǵana emes,  óndiris  qajettilikterine  sáıkes damyǵan kásibı is-áreket daǵdylaryn meńgertýge  baǵyttalǵan.

Qazirgi kezeńde  kásiptik bilim berý salasyndaǵy  áleýmettik seriktestik  naqty bilim berý mekemeleriniń  jumys berýshilermen, jergilikti atqarýshy úkimet, eńbekpen qamtý qyzmetterimen, qoǵamdyq uıymdarmen jastardyń kásibı qalyptasý, olardyń aımaqtyq eńbek naryǵyn ıgerý úderisine qatysýshy barlyq taraptardyń múddelerin júzege asyrýǵa baǵyttalǵan ózara árekettesýiniń erekshe túri bolyp tabylady.    Kásiptik bilim berý salasyndaǵy áleýmettik seriktestik qarym-qatynasqa qatysýshylar memleket, óndiris, kásiptik  jáne tehnıkalyq oqý orny  bolyp tabylady. Kásiptik bilim berýdiń álemdik tájirıbesinde   áleýmettik seriktestikti   júzege asyrýdyń tıimdi joly retinde Germanıanyń   qos baǵytty bilim berý – dýaldyq júıesi  keńinen qanat jaıýda.

Qazaqstan Respýblıkasynyń bilim berý júıesin álemde bolyp jatqan keleli jańalyqtarmen ushtastyrý maqsatyna baılanysty elimizdiń pedagogıkalyq qoǵamdastyǵynyń aldynda bilim berý salasyna sapalyq ózgerister engizý máseleleri tur. Olar «Qazaqstan Respýblıkasynyń 2015 jylǵa deıingi bilim berýdi damytý tujyrymdamasynda» da naqty kórsetilgen. Joǵary bilim júıesiniń qazirgi qoǵamdaǵy aqparattaný jaǵdaıynda oqýshylardyń jalpy-bilimdik jáne kásibı daıarlyq deńgeıin arttyrýda mańyzdy ról atqarady .

Qazaqstan Respýblıkasy bilim berý júıesiniń ózekti máseleleriniń biri - osy zaman talabyna saı bilimdi, bilikti jáne kompúterdi erkin túrde meńgere alatyn mamandardy daıyndaý.

 «Ozyq ındýstrıaly elderde – Germanıada, Anglıada, AQSH-ta, Ońtústik Koreıada – jumysshy kadrlardy daıarlaýdyń dýaldyq júıesi ózin jaqsy jaǵynan kórsetti. Osy júıe boıynsha kolej bilim alýshylary bir mezgilde óndiriste taǵylymger bolyp tabylady. Daıarlaýdyń osyndaı júıesin Qazaqstanda da keńinen engizý qajet. «Samuryq-Qazyna» qoryna arqaýlyq kásiporyndar tizimin belgilep, dýaldyq modeldi birte-birte engizýdiń josparyn ázirleýdi tapsyramyn.Bul bizdiń jańa ındýstrıalandyrý úshin kadrlardy daıarlaýdy jańǵyrtýymyzǵa jaǵdaı jasaıdy» – degen Elbasy Qazaqstan halqy Assambleıasynyń HİH sesıasynda aldymyzǵa birqatar jańa mindetter qoıdy.
Elimizde 600 myńnan astam adam tehnıkalyq jáne kásiptik bilim berýmen qamtylǵan. Kásiptik sheberlikti qamtamasyz etýdiń naqty joly - jas mamandardy oqytyp úıretý, jańa mamandyqqa beıimdeý bolyp tabylady. Bul másele jumyspen qamtýdyń jańa strategıasy arqyly óris alyp keledi.

QR Prezıdenti barlyq otandyq kompanıalardy dýaldy bilim berý júıesine atsalysýǵa shaqyrdy. «Búginde bul júıe 60 elde jumys isteýde. Men barlyq qazaqstandyq kompanıalardy osy júıemen shuǵyl aınalysýǵa, al Úkimetke ony qadaǵalaýdy tapsyramyn», - dedi Elbasy.

Bul rette Memleket basshysy atalǵan júıeni engizgen «Qazaqmys», «Kegok», «Samuryq-Qazyna» syndy kompanıalardy atap ótti.

«Onda bilim alýshy óndiristegi tálimger bolyp tabylady ári oǵan jalaqy taǵaıyndalyp, bilim alady», - degen QR Prezıdenti, sol jerden alǵan kásibiniń basqa mekemede jumys isteýi barysynda mol paıdasy tıetindigin basa aıtty .

 Dýaldyq oqytýdyń negizgi artyqshylyqtaryna eń aldymen, túlekterdiń jumysqa ornalasýynyń joǵary paıyzyn qamtamasyz etetinin jatqyzýǵa bolady, óıtkeni olar jumys berýshiniń talaptaryna tolyǵymen jaýap beredi. Oqytý óndiris qajettiligine barynsha jaqyn. Este qalatyny, dýaldyq oqytýdyń qatysýshysy eń kishi kompanıa bolýy múmkin. Ekinshiden, bilim alýdyń joǵary deńgeıine jetedi, bolashaq qyzmetkerdiń psıhologıasy qalyptasady.

Osy oraıda jasalynyp jatqan kolejderdiń eksperımenttik jumysy bazalyq mekemeler tarapynan oń baǵa alynyp, elimizde bul júıemen aınalysý qajettiligi men artyqshylyǵy dáleldenip, daıyndaý men engizý jumystary júrgizilip jatyr.

Búginde dýaldyq oqytý júıesin qoldaný tájirıbesi kelesi artyqshylyqtardy aıqyndaıdy:

-dýaldyq júıe oqytýdyń dástúrli túrleri men ádisteriniń negizgi kemshiligin – teorıa men tájirıbeniń arasyndaǵy alshaqtyqty joıady;

-dýaldyq júıeniń mehanızminde   mamannyń jeke  tulǵasyna áser etý, bolashaq mamannyń jańa psıhologıasyn jasaý jatyr.  Oqýshylarda bilim alý men daǵdyǵa ıe bolýǵa úlken motıvasıa týady, sebebi olar bilim sapasynyń jumys ornynda qyzmettik mindetterin oryndaýyna tikeleı baılanystylyǵyn sezinedi;

-jumys berýshimen  tyǵyz baılanysta jumys jasaýshy oqý orny  bolashaq mamandarǵa qoıylatyn talaptardy eskerip otyrady;

-jumys berýshiler ózderine mamandardy qamtamasyz etý máselesin sheshedi.

Dýaldyq  júıe boıynsha oqytý bilim alýshylardyń kásibı bilikter men  daǵdylardy, iskerlikterdi tikeleı jumys ornynda meńgerip,  jan-jaqty kásibı damýyna múmkindik berip,  túrli júıelerdiń – bilim, ǵylym, óndiristiń –  ózara baılanysy men áserin, engizilý tájirıbesin qamtamasyz etý arqyly kásiptik bilim berý júıesiniń sapasyn arttyrady.

Dýaldyq júıe, óz máninde, bilim berý mekemesi men óndiriste qatar bilim alýdy bildiredi. Bilim berý teorıa men tájirıbeniń baılanysy prınsıpine negizdeledi.  Dýaldyq júıede  taraptardyń qarym - qatynasy  tepe-teńdik jáne ádildik prınsıpteri negizinde qurylady. Áleýmettik seriktestikke qatysýshylar oqytý nátıjesine ǵana emes, sonymen qatar oqytýdyń mazmunyna, onyń uıymdastyrylýyna múddeli.  Bilim alýshylardyń áleýmettik kepildikke ıe bolýǵa jáne básekege qabiletti mamandyq alýǵa, memlekettiń kásibı mamandardy daıarlaýǵa tapsyrystyń qalyptasýyna jáne oryndalýyna, óndiristiń ómirge jáne jumysqa jaqsy daıyndalǵan bilimdi mamandardyń kelýine, oqý ornynyń bilim berý qyzmetine suranystyń artýyna  degen maqsattary oryndalady .

Bul úshin eń aldymen Elbasy Joldaýynda kór­se­tilgen alǵashqy eki baǵyt sońyna deıin qarastyrylýy qajet. Munyń birinshisi, el ishindegi jumys­syzdyqpen kúresý. Jumyssyzdyq máselesi elimizdiń, qoǵam­nyń ilgeri damýyna óziniń teris áserin tıgizbeı qalmaıdy. Búginde turaqty ju­my­sy, menshikti baspanasy jáne mamandyǵy joq úlken áleýmettik top paıda bola bastady. Ekinshi baǵyt óz tamyryn osy atalǵan birinshi baǵyttan tarta alady . Óıtkeni, baspanasy joq jannyń áleýmettik kóńil-kúıi de, memleket bolashaǵyna degen senimi de joǵary bola qoımaıdy.

Dýaldyq oqytý júıesine elimizdiń 100 koleji engiziledi. Qazirgi kezde qalalarda tehnıkalyq jáne kásiptik bilim berý mekemeleri, al jalpy alǵanda, elimizdiń 100-den astam kolejderinde aýyl sharýashylyǵy, kólik, metalýrgıa, mashına jasaý, munaı-gaz, hımıalyq jáne ken óndirisi salalaryndaǵy kadrlardy dýaldyq bilim berý júıesimen daıyndaý elementteri engizilý mindettelip otyr . Bıyl Astanadaǵy 10-nan astam kásiporynnyń bilikti kadrlar daıyndap shyǵarýǵa qatysýyna múmkindik beredi. Al respýblıka kóleminde 120-dan astam mamandyq boıynsha jańa kadrlardyń 70 paıyzdyq óndiristik tájirıbeden óte júrip bilim alýyna jol ashylady.

Osylaısha, óndiris oryndary tehnıkalyq jáne kásiptik bilim berý mekemelerimen birige otyryp, ózderiniń talaptary boıynsha bilim alyp shyqqan daıyn kadrlardy birden jumysqa alatyn bolady.

Dýaldyq júıe degenimiz, bilimger - túlekter bilim alýmen qatar, kásiporyndarda jumys isteýdi bastaıdy . Oqýdy bitirgende bul bilimgerler sol kásiporynnyń jumys erekshelikterimen jáne qondyrǵy-qurylǵylarymen tolyq tanysyp, sol kásiporynǵa ornalasýǵa múmkindik alady.

 

PAIDALANYLǴAN ÁDEBIETTER

1. Aqylbaev J.S., Ermaǵanbetov Q.T. Elektr jáne magnetızm: Oqý quraly. Qaraǵandy: KarMÝ. 2003

2. Maklakov S.V. BPWin ı ERWin. CASE -sredstva razrabotkı ınformasıonnyh sıstem. M.DIALOG-MIFI, 2000g

3. Petrov V. N. Informasıonnye sıstemy: Ýchebnık. – SPB.: Lenınızdat, 2002 – 688 s.

4. Kozyrov A.A. Iýdın A.P. Informasıonnye tehnologıı v ekonomıke.

5. Smırnova G.N.ı drýgıe. Proektırovanıe EIS: oqýlyq.M.Fınans jáne statısıka, 2001-512 bet

6. Avtomatızırovannye ınformasıonnye  tehnologıı v ekonomıke. M.IýNITI, 1998g.

7. Semenov I.I., Trýbılın I.T. Avtomatızırovannye ınformasıonnye tehnologıı v ekonomıke. Fınansy ı statısıka. M., 2000 g.

8. Ýotermen D. Rýkovodstvo po ekspertnym sıstemam M.: Mır, 1989. –388s.,ıl.

---