InfoHub Logo

Bul bir mamyrajaı orman edi. Jan-janýarlar men qus bitken kúndelikti óz tirshilikterimen aınalysyp, beıbit ómir súretin. Tań aldynda bulbuldar saırap, ormandaǵy tirshilik ataýlyny tátti uıqydan oıatady. Ózderine tanys ári sondaı ystyq bulbul úninen oıanǵan jan janýarlar men ósimdik bitken masaırap, bir-birine bas ıisip, «qaıyrly tań» aıtysyp, shat-shadyman bolady. Árbir jańa kúndi qarsy alý — olar úshin zor qýanysh. Sol sebepti qart Orman da óz bulbuldaryn jaqsy biletin. Olardy tipti daýystarynan-aq aıyra alýshy edi.

«Mine, bul — uıqysy sergek bizdiń Áýez ǵoı. Qandaı keremet ún, jan dúnıeńdi birden baýrap, uıqyńdy shaıdaı ashyp jiberedi áp-sátte, ­ — dep rıza bolady kún saıyn uıqydan kóńildi oıanatyn Orman ata. — Áne, onyń áýezdi ánin Naz áriptesi ilip áketti. Naz dese, Naz, kúlli álemdi erkelete áldılep, shattyqqa bóleı jóneldi. Onyń úninde ne joq deısiń: bulaqtyń nazǵa toly syldyraǵan kúlkisi de, samal jelmen terbelgen japyraqtyń sybyr-kúbiri de, eń aıaǵy Kún shýaǵynyń raıhan gúlin «úp» dep, úlbirete ópkenine deıin — bári bar». Nazdan keıingi kezek — Sazdiki. Onyń sazdy ánimen shabyttanǵan tirshilik ıeleri birden is-qımylǵa kóship, úırenshikti tirlikterine kirisedi.

Orman ata búgin de kúndegi ádet boıynsha Áýez bulbuldyń ásem ánimen oıanǵan. Kerilip-sozyla, aınalasyna meıirlene kóz tastap qoıyp, ádemi únge eltı bergeni sol edi, áldeqandaı bir dókir daýys jan lázzatyn byt-shyt qylǵany.

— Sen kimsiń? Meniń ánimdi nege qaıtalaısyń?!. — dep tepsinedi.

— Bulbulmyn, Áýez degen. Án… álimsaqtan ózimdiki.

— Bulbul — myna menmin! Jáne jaı ǵana bulbul emes, Dúldúl-Bulbulmyn. Áli kúnge deıin estimep pe ediń ondaıdy?!. Bul ormanda án salýǵa meniń ǵana quqym bar.

Orman ata tań-tamasha. «Munysy kim taǵy?!. Bulbuldarda mun­daı qylyq, ıaǵnı baqtalastyq degen atymen bolmaýshy edi ǵoı?..» degen oımen Áýez bulbul meken etetin májnún tal shoǵyry jaqqa zer saldy.

E-e, bul taıaýda ǵana paıda bolǵan áne bir qus qoı. «Bulbulmyn» deıdi. Jaratylysy jumbaqtaý bul qus jaıly Saýysqan jet­kizgen málimetke qaraǵanda, túbinde bir shıkilik bar. «Qansha jer­den bulbul bolýǵa tyrysqanymen, báribir tegi basqa ekendigi syr berip qalady», — degen edi-aý.

Sóıtkenshe bolmaı qanaty sýsyldap orman habarshysy — Saýys­qannyń ózi de jetti:

— Aıttym emes pe, Oreke, túbi shıki dep. Mine, ásem ándi búl­dirdi. Ándi ǵana emes, kúlli tirshiligimizdiń shyrqyn buzdy. Bul ne sumdyq! Masqara!..

Orman oılanyp qaldy. Rasynda, bul bulbulsymaqtyń ortalaryna qosylǵanyna kóp bolmaǵan. Jaqyn mańdaǵy toǵaılar­dyń birinen aýyp kelipti. Ormanda jer jetedi ǵoı, júre bersin degen. Ol da tez jersinip ketken sıaqty. Aınalasyndaǵy Toty qustar ánin tyńdap, rıza bolysyp, jer-kókke syıǵyzbaı maqtap ta júrýshi edi. Sol madaq sózderdiń jeli bolsa kerek, ol keıingi kezderi óz múıisinen uzańqyrap shyǵyp, erkinsı bastapty degendi de Orman ataǵa osy Saýysqan jetkizgen. Bul ormanda barlyǵyna erkindik berilgen. Kim qalaı qydyrady, qalaı júrip-turady — bári óz erkinde. Tek ózgelerge qıanat, kesir-kesepatyn tıgizbese bolǵany. Bulbulsymaq ta sol múmkindik ıeleriniń biri.

Aldymen jaılap, aınalasyndaǵylardy elitip, óz jaǵyna shy­ǵaryp alǵan soń, «nege endi aýmaǵymdy keńeıtip, ataǵymdy shy­ǵaryp, birtin-birtin kópshilikke tanylý sheńberimdi ulǵaıta túspeske» degen oı kelgen oǵan. Sóıtip, birer jylda jarty ormandy, odan keıin tutastaı bútkil toǵaı bitkendi bılep-tóstep alsa, taqıasyna tar keler me? Kózdegeni tek osy edi. «İzdegen­ge — suraǵan». Kóp keshikpeı aınalasyndaǵylardyń qolpashymen onyń aty da ózgerdi. Endi ol jaı bulbul emes, «Dúldúl-bulbul» atandy. Obaly ne kerek, bul iste oǵan Kókek anasynyń kómegi kóp tıdi.

Burynǵy Bulbul anasyn umytqaly qashan. Ózinen kórsin. «Olaı etpe, bylaı bolmaıdy. Bizdiń tekte ondaı joq. Muny sen qaı­dan taptyń?» degen sıaqty eskertýleri kóbeıip bara jatqan soń, osy Kókek anasynyń aqylymen bir túnde osy jaqqa qashyp ketken. Shyntýaıtynda, Bulbul anasy muny qatty qınaıtyn. Daýsyn jattyqtyryp, únin myń qubylta shyrqaýdy úıretýi bul úshin qıamettiń isimen teń edi. Qatty sharshaıtyn. Tamaǵy bi­tip, qıqyldap-shıqyldap qalǵansha azaptaı júrip, ol anasy muny kóp nársege baýlydy. «Jetti. Endi onyń kómeginsiz de kún kóre alasyń!» degen Kókek kókesiniń keńesimen osylaısha jańa ómirin bastap ketken-di. Ázirge jaman emes. Bári de ózderi kesip-pishken­deı ret­-retimen kele jatyr. Aıtpaqshy, qazirgi anasyn bul Kókek emes, Kóke dep ataıdy qazir. Myna jaqtaǵylarǵa syr aldyrmas úshin, árıne. Áıtpese, anaý timiskilenip qalǵan Saýysqan degen jansyzdary bir jerden shı shyǵaryp júrýi múmkin. «Saqtyqta qorlyq joq». Aınala toly birin-biri ańdyǵan baqtalastar. Bári — bulbul. Túrlerine qaramaı bári Orman atalarynyń súıkimdisi men súıiktisi bolyp alǵan.

Osylaısha kún ótken saıyn shıryǵyp júrgen «Dúldúldi» keshe keshkisin Jarǵanat pen Japalaq bastaǵan bir top súıermenderi tóbesin kókke jetkize maqtaı otyryp, qaıraı túsken.

— Bizdegi áýen jaǵyn óziń qolǵa alatyn ýaqyt jetti! — dedi kújireıgen Kúshigen.

— Aıtpa! Áýez degen kim seniń qasyńda?! «Soqyr kórgeninen jazbas» dep, Orman ata qaıdan bilsin, — dep ony Japalaq qostap berdi.

— Iá, kópshilik durys aıtady. Erteńnen bastap, Áýezdiń orny — seniki. Biz kóp bolyp, qaýym bolyp, solaı sheshtik, ­ — dep pá­týa­lasqan-dy.

Mine, búgin tań eleń-alańnan kelip, Áýez bulbulǵa qyr kórsetýi sonyń býy edi.

Áliptiń artyn baqqan Orman ata ázirge ishten tynýda. Oıy — ózgelerdiń de pikirin tyńdap, bezbendeý. Asyǵystyq jasamaý.

Osy sát kelesi bir tustan quıqyljı jónelgen Naz bulbuldyń úni yzaqor «Dúldúldiń» sózin bólip ketken. Ashýǵa mingen ol Áýezdi jaıyna qaldyryp, endi solaı qaraı dalbaqtaı ushsyn. Orman bitkendi baýrap, uıyta bastaǵan onyń úni de ishin órtep barady.

— Áı, sen kimsiń?!. — dedi oǵan jeter-jetpesten daýsy býlyǵa shy­ǵyp.

— Men — Nazbyn. Al óziń kim bolasyń? Kel tanys bolaıyq, — dedi ásem ánin orta tustan buzǵan buǵan tańdana qaraǵan ol.

— Men — «Dúldúl-Bulbulmyn!» Bir ormanda turyp estimep pe ediń?.. — deýi sol eken, aınalasy shıqyldaǵan, qıqyldaǵan kúlkige tolyp ketti.

— Hı-hı-hı, ha-ha-ha… Myna sen be Bulbul, Dúldúl?!. — Sy­qylyqtaı kúlip, shıqyldap, ishterin basqan tıinder dál tóbesinen tóne túsip, ormandy jańǵyryqtyrýda.

— Qane, bulbulsha saırashy! Tyńdap kóreıik.

Álginde asyǵyp júrip, Kókek kókesi taýyp bergen jasandy kómekeıin uıasynda qaldyryp ketipti. Qap, endi qaıtti?! Táýekel­ge bel býýǵa týra keldi. Biraq qansha kúshengenmen eshteńe shy­ǵara almaǵanyn ózi de sezip tur. Taǵy da kúlkige qaldy. Shıq-shıq, qarq-qarq...

— Ásem ánniń shyrqyn buzǵansha, óz jónińdi tappaısyń ba, baıǵusym? — dep, qanaty sýsyldaǵan qyrǵı da jetti bir jaqtan. Túri sondaı susty. Urlyǵy ashylǵan bulbulsymaq záre-quty qalmaı, tura qashty.

— Shyq-shyq, bul ormannan shyq-shyq! — dep shyqylyqtaǵan saýys­qandar da tus-tustan antalap, qalar emes. Jasyl jelek bitken: «Sýdyr­-sýdyr, Sýdyr Ahmet», — dep jarysa mazaq qy­lýda. Sasqalaqtaǵan bulbulsymaq ózi jaılaǵan úırenshikti múıi­sine asyqqan. Ókinishke oraı, mundaǵy jaqtastarynyń bári jym-jylas. Birde-biriniń qarasy kórinbeıdi. Uıasyna kelse, ja­sandy kómekeıi de joq. İzim-ǵaıym. Masqara! Keshe ózin jer-kók­ke syıǵyzbaı maqtaǵan Japalaqtyń ornynda qabaǵy qatýly Qar­shyǵa otyr.

— «Esiń barda elińdi tap» degen. Qarańdy batyr bul aradan! Ja­nyńnyń barynda, tez! — dep shańq etti.

Esi shyǵyp, ebi qashqan bulbulsymaq baıaǵy kelgen jaǵyn tus­paldap qasha jóneldi. Ony orman syrtynda kútip turǵan Kókek anasy: «Qap! Áttegen-aı, Bulbul bolýǵa az-aq qalǵanda, myna bir qyrsyqtyń shalýyn qarashy!..» — dep, óz josparynyń kúl-talqan bolǵanyna qatty ókinýli edi.

Kóp keshikpeı orman ishi Saz bulbuldyń ádemi ániniń áýenine elitip, kúndelikti mamyrajaı tirligine kóshti. Óz turǵyndary­nyń aýyzbirshiligine dán rıza bolǵan Orman ata da bulbul áýezimen múlgip sala bergen.

Tek Saýysqan ǵana balapanyn dańqty ánshi qylýdy kózdeý­men jumyrtqasyn Bulbuldyń uıasyna salyp, soǵan ósirtken Kókek­tiń urlyǵy áshkere bolǵandyǵyn jalpaq jurtqa jarıalaı, súıinshi surap shapqylaýdan jalyǵar emes. «Urlyq túbi — qor­lyq», «Álin bilmegen — álek» degen maqaldar osydan qalsa kerek.

---