Ejelgi Úndistan
Synyby : 6 «B» - synyp. Ejelgi dúnıe tarıhy
Sabaqtyń taqyryby: § 18 . Ejelgi Úndistan
Sabaqtyń maqsaty:
Ejelgi Úndistan týraly túsinik berý. Sharýashylyǵynyń damýy týraly jáne tórt áleýmettik
topqa bólinýi jaıly baıandap, tapsyrmalar berý arqyly oqýshylardyń oı-órisin jetildirý.
Sabaqtyń túri: aralas
Ádisi: baıandaý
Sabaqtyń kórnekiligi: Kitap, dápter, karta, reprodýksıa t.b.
Sabaq barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi
İİ. Oqýshylar bilimin tekserý, jetildirý, bekitý (suraq, praktıkalyq tapsyrmalar berý).
İİİ. Jańa bilimdi habarlaý, oqýshylardyń izdený áreketin uıymdastyrý (problemalyq suraqtar, tapsyrmalar arqyly).
Úndistannyń soltústik pen ońtústik aımaqtarynyń klımattyq jaǵdaıy týraly, alǵash ósimdik túrleriniń ósirilip, janýarlardyń qolǵa úıretile bastaýy týraly aıtamyn. Sýarmaly eginshiliktiń damýyn túsindiremin.
Eń ejelgi qalalary, mádenıeti, sýdy, qoımalardy paıdalanýy týraly áserli túrde sýrettep jetkizemin. Oqýlyqtaǵy arheologıalyq qazba negizindegi sýret pen qalpyna keltirilgen ejelgi úndilik qalalardyń sýretterin salystyra otyryp, oqýshylarǵa suraq qoıý arqyly túsindiremin. Gang ózeniniń boıynda iri memlekettiń paıda bolýy týraly baıandaımyn.
Aleksandr Makedonskııdiń Parsy memleketin jaýlap alǵannan keıin Úndi jerin basyp almaq bolýy jaıly, Úndistannyń kóptegen aımaqtaryn baǵyndyryp, qosyp alǵany, Maýrıa áýleti jaıly áńgimeleımin.
Sharýashylyǵy-eginshilik keń túrde damı bastady. Qolóner buıymdary jetildirile tústi. Basqa memlekettermen saýda baılanysy damydy. Paıdaly qazbalar molaıdy. Memleket irilendirile bastaǵanda qyzmetshiler sany kóbeıdi. Ár túrli salyqtar jınaldy. Úndistannyń áleýmettik jiktelýinde basqa elderge qaraǵanda kóptegen ózgeshelikter boldy. Olar tórt topqa bólindi (brahmandar, jaýyngerler, eginshi –sharýalar, shýdralar). Árbir topqa sıpattama bergen kezde oqýlyqtaǵy Maný zańdarynan keltirilgen derektik málimetterdi oqýshylarǵa oqytýǵa nemese ózim oqı otyryp, taldaý jasaý negizinde túsindiremin. Bul oqýshylardyń úıde synyptan tys oqýǵa arnalǵan málimettermen jumys jasaýǵa úırenýine tıimdi yqpal etedi.
Brahmandar dep dindi taratatyn abyzdardy atady. Brahmandar qudaı men adamdar arasyn baılanystyrýshylar dep eseptelindi. Brahmandar basqa adamdardan erekshe, qasıetti bolyp esepteldi.
Jaýyngerler eldi qorǵap, tártipti rettedi. Ony óltirgen adam aıyp tóledi. Ata-baba isin jalǵastyratyn da solar dep esepteldi.
Úshinshi topqa eginshiler, qolónershiler, malshylar, saýdagerler jatty. Olar tek óz jumystarymen ǵana aınalysýǵa tıis boldy.Shýdralar eń tómengi, nashar, aýyr, qıyn jumystardy atqardy. Olardyń quldyqqa satylyp ketýi de múmkin edi.
IV. Oqýshylardyń alǵan bilimderin bekitý. (aýyzsha, jazbasha jattyǵýlar, tapsyrmalar).
Sonymen búkil Úndi qoǵamy 4 topqa bólindi. Ár toptyń dárejesi shekteýli boldy. Ony ǵylymı tilde varna nemese kasta dep atady.
Tapsyrmalar:
1. Úndistan túbegi qaıda ornalasqan (kartadan kórsetý)? Onda qandaı ózender bar? Olar túbektiń qaı jaqtaryn alyp jatyr?
2. Eń ejelgi úndi qalalary qaı ózenniń boıynan tabyldy? Qala qurylysynyń erekshelikteri nede? Tabylǵan zattar úndi sharýashylyǵy men mádenıeti týraly qandaı málimetter beredi?
3. Magadhanyń órleýi týraly ne bilesiń?
4. Chandragýpta degen kim? Ol qandaı áýletti negizdedi? Ol ómir súrgen kezde qandaı ózgerister boldy?
5. Eginshiliktiń damýyna ne áser etti? Qolóner men saýdanyń órkendeýine patsha nelikten baqylaý ornatty? Alym-salyq júıesi týraly aıt.
6. Brahmandar men jaýyngerler kimder? Erikti eginshiler men shýdralar kimder? Nege olar tuıyq toptar dep ataldy?
V. Synyptan tys oqý.
Bir balanyń ómirinen. Mánerlep oqý jáne túsinigin áńgimeleý.
Maný zańdaryndaǵy Varna men kasta týraly málimetterdi oqyp, maǵynasyn taldaý.
Sózdikpen jumys.
Brahma-úndi qudaıynyń aty.
Kshatrıı- jaýyngerler toby.
Vaıshıı- eginshiler toby
Varna-óz dárejesi boıynsha ǵana ómir súrýge tıisti tuıyq top. Olardy keıde kasta dep ataıdy.
VI. Oqýshylardyń bilimin baǵalaý, qorytý
1. Bir balanyń ómiri týraly mátindi oqytý. Balanyń tapqyrlyǵy, iskerligi senderge unaı ma? Ózderiń qandaı tapqyrlyqtar jasadyńdar?
2. Áleýmettik qatynastar, varna, kasta týraly taqyrypshalardy oqı otyryp, mynadaı suraqtarǵa jaýap izdeıik:
• Brahmandardyń artyqshylyqtary nede?
• Kshatrııler men jaýyngerlerdiń brahmandar atqaratyn qandaı jumystardy isteýge quqy bolmady?
• Eginshilerge nege sonsha kóp mindetter júktelgen?
VII. Úı tapsyrmasy:§18
Sabaqtyń taqyryby: § 18 . Ejelgi Úndistan
Sabaqtyń maqsaty:
Ejelgi Úndistan týraly túsinik berý. Sharýashylyǵynyń damýy týraly jáne tórt áleýmettik
topqa bólinýi jaıly baıandap, tapsyrmalar berý arqyly oqýshylardyń oı-órisin jetildirý.
Sabaqtyń túri: aralas
Ádisi: baıandaý
Sabaqtyń kórnekiligi: Kitap, dápter, karta, reprodýksıa t.b.
Sabaq barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi
İİ. Oqýshylar bilimin tekserý, jetildirý, bekitý (suraq, praktıkalyq tapsyrmalar berý).
İİİ. Jańa bilimdi habarlaý, oqýshylardyń izdený áreketin uıymdastyrý (problemalyq suraqtar, tapsyrmalar arqyly).
Úndistannyń soltústik pen ońtústik aımaqtarynyń klımattyq jaǵdaıy týraly, alǵash ósimdik túrleriniń ósirilip, janýarlardyń qolǵa úıretile bastaýy týraly aıtamyn. Sýarmaly eginshiliktiń damýyn túsindiremin.
Eń ejelgi qalalary, mádenıeti, sýdy, qoımalardy paıdalanýy týraly áserli túrde sýrettep jetkizemin. Oqýlyqtaǵy arheologıalyq qazba negizindegi sýret pen qalpyna keltirilgen ejelgi úndilik qalalardyń sýretterin salystyra otyryp, oqýshylarǵa suraq qoıý arqyly túsindiremin. Gang ózeniniń boıynda iri memlekettiń paıda bolýy týraly baıandaımyn.
Aleksandr Makedonskııdiń Parsy memleketin jaýlap alǵannan keıin Úndi jerin basyp almaq bolýy jaıly, Úndistannyń kóptegen aımaqtaryn baǵyndyryp, qosyp alǵany, Maýrıa áýleti jaıly áńgimeleımin.
Sharýashylyǵy-eginshilik keń túrde damı bastady. Qolóner buıymdary jetildirile tústi. Basqa memlekettermen saýda baılanysy damydy. Paıdaly qazbalar molaıdy. Memleket irilendirile bastaǵanda qyzmetshiler sany kóbeıdi. Ár túrli salyqtar jınaldy. Úndistannyń áleýmettik jiktelýinde basqa elderge qaraǵanda kóptegen ózgeshelikter boldy. Olar tórt topqa bólindi (brahmandar, jaýyngerler, eginshi –sharýalar, shýdralar). Árbir topqa sıpattama bergen kezde oqýlyqtaǵy Maný zańdarynan keltirilgen derektik málimetterdi oqýshylarǵa oqytýǵa nemese ózim oqı otyryp, taldaý jasaý negizinde túsindiremin. Bul oqýshylardyń úıde synyptan tys oqýǵa arnalǵan málimettermen jumys jasaýǵa úırenýine tıimdi yqpal etedi.
Brahmandar dep dindi taratatyn abyzdardy atady. Brahmandar qudaı men adamdar arasyn baılanystyrýshylar dep eseptelindi. Brahmandar basqa adamdardan erekshe, qasıetti bolyp esepteldi.
Jaýyngerler eldi qorǵap, tártipti rettedi. Ony óltirgen adam aıyp tóledi. Ata-baba isin jalǵastyratyn da solar dep esepteldi.
Úshinshi topqa eginshiler, qolónershiler, malshylar, saýdagerler jatty. Olar tek óz jumystarymen ǵana aınalysýǵa tıis boldy.Shýdralar eń tómengi, nashar, aýyr, qıyn jumystardy atqardy. Olardyń quldyqqa satylyp ketýi de múmkin edi.
IV. Oqýshylardyń alǵan bilimderin bekitý. (aýyzsha, jazbasha jattyǵýlar, tapsyrmalar).
Sonymen búkil Úndi qoǵamy 4 topqa bólindi. Ár toptyń dárejesi shekteýli boldy. Ony ǵylymı tilde varna nemese kasta dep atady.
Tapsyrmalar:
1. Úndistan túbegi qaıda ornalasqan (kartadan kórsetý)? Onda qandaı ózender bar? Olar túbektiń qaı jaqtaryn alyp jatyr?
2. Eń ejelgi úndi qalalary qaı ózenniń boıynan tabyldy? Qala qurylysynyń erekshelikteri nede? Tabylǵan zattar úndi sharýashylyǵy men mádenıeti týraly qandaı málimetter beredi?
3. Magadhanyń órleýi týraly ne bilesiń?
4. Chandragýpta degen kim? Ol qandaı áýletti negizdedi? Ol ómir súrgen kezde qandaı ózgerister boldy?
5. Eginshiliktiń damýyna ne áser etti? Qolóner men saýdanyń órkendeýine patsha nelikten baqylaý ornatty? Alym-salyq júıesi týraly aıt.
6. Brahmandar men jaýyngerler kimder? Erikti eginshiler men shýdralar kimder? Nege olar tuıyq toptar dep ataldy?
V. Synyptan tys oqý.
Bir balanyń ómirinen. Mánerlep oqý jáne túsinigin áńgimeleý.
Maný zańdaryndaǵy Varna men kasta týraly málimetterdi oqyp, maǵynasyn taldaý.
Sózdikpen jumys.
Brahma-úndi qudaıynyń aty.
Kshatrıı- jaýyngerler toby.
Vaıshıı- eginshiler toby
Varna-óz dárejesi boıynsha ǵana ómir súrýge tıisti tuıyq top. Olardy keıde kasta dep ataıdy.
VI. Oqýshylardyń bilimin baǵalaý, qorytý
1. Bir balanyń ómiri týraly mátindi oqytý. Balanyń tapqyrlyǵy, iskerligi senderge unaı ma? Ózderiń qandaı tapqyrlyqtar jasadyńdar?
2. Áleýmettik qatynastar, varna, kasta týraly taqyrypshalardy oqı otyryp, mynadaı suraqtarǵa jaýap izdeıik:
• Brahmandardyń artyqshylyqtary nede?
• Kshatrııler men jaýyngerlerdiń brahmandar atqaratyn qandaı jumystardy isteýge quqy bolmady?
• Eginshilerge nege sonsha kóp mindetter júktelgen?
VII. Úı tapsyrmasy:§18
You Might Also Like
