«EKİ» degen baǵa úshin nege maqtaý kerek
«EKİ» degen baǵa úshin nege maqtaý kerek
Balańyz mektepten «eki» alyp keldi. Siz ne isteısiz?
Ótinip suraımyn, ony qanshalyqty sógip, urysqyńyz kelse de, sabyr saqtańyz. Munsyz da onyń jaǵdaıy máz emes. Qaıta balańyzǵa qoldaý kórsetińiz, tipti alǵan baǵasy úshin maqtap ta qoıyńyz. Sodan keıin birlese otyryp, bul sátsizdiktiń sebebin anyqtaýǵa tyrysyńyzdar. Balańyzǵa bul qıyndyqty jeńip shyǵýǵa járdemdesińiz, óıtkeni jeńiske qaraǵanda jeńilister bizdi shyńdaı túsedi. Eger mundaı tyǵyryqtan shyǵý jolyn birge tapsańyz, balanyń boıynda ózine degen senimdilik paıda bolyp, sizdiń artqan úmitińizdi aqtap shyǵady.
Mektepte alǵan baǵasy úshin únemi synǵa alynyp otyratyn balalardyń kóp uzamaı oqıtyn pánderge degen qyzyǵýshylyǵy tómendeıdi. Olar tipti mektepti jek kóre bastaıdy, múldem kóńili qalyp túńiledi. Destrýktıvti synshyldyq adamnyń ózine degen senimdiligin báseńdetedi de, ol ishteı quldyraýǵa ushyraıdy, sonyń saldarynan únemi qatelikke jol beretin bolady.
Eger balany jastaıynan synǵa alyp, sógetin bolsaq, kóp uzamaı ol ózin ózi synaıtyn bolady. Ondaı balalar ózderine degen qurmetin joǵaltyp, boıyndaǵy qabileti men qasıetterin baǵalamaıtyn bolady. Jeke tulǵanyń jetistikterin zerttegen tanymal ǵalymdar destrýktıvti synshyldyq jaıynda bylaı deıdi: «Kóptegen ata - analar óz balasyna jeke menshigi retinde qaraıdy. Olardyń túsiniginshe, ata - anasynyń tilin alǵan bala ǵana jaqsy. Eger bala olardyń aıtqanyn oryndamasa, ákesinen ne anasynan sógis estıdi. Osylaısha ata - ana ózi qalamasa da balasyna bergen mahabbaty men qamqorlyǵyn keri qaıtaryp alady. «Meni eshkim jaqsy kórmeıdi» degen oıǵa kelgen balanyń boıynda bolashaqta kezdesetin tulǵa problemalarynyń irgetasy qalanady.
Súıispenshilik kórmeı ósken bala ómir boıy óziniń jeke potensıalyn nyǵaıtýdyń ornyna sol mahabbat pen súıispenshilikti izdep ótedi.
Adamnyń jasaǵan árbir jaǵymsyz nemese qoǵamdyq túsinikke qarsy áreketi – bul onyń járdem suraýy, bala kezindegi syn - sógisterdiń saldarynan týyndaǵan kiná, yza, renish sezimderinen arylýǵa degen talpynysy.
Únemi urys - sógis estip, jazalanyp júrgen bala qorqaq, kúdikshil, eshkimge senbeıtin bolyp ósedi. Keleshek ómirinde onyń boıynda kóptegen tulǵalyq problemalar kezdesip, kóp nársege kedergi tıgizetin bolady.
Bala árqashan da ata - ananyń qamqorlyǵy men mahabbatyna muqtaj, keri jaǵdaıda ol ózin - ózi baǵalamaıtyn adam bolyp ósedi.
Bala kóńili tym názik, sondyqtan ol kez kelgen syndy tez qabyldaıdy da, ózin - ózi ishteı jeıdi. Sizdiń urysyp jazalaǵanyńyzǵa nazar aýdarmaǵan syńaı tanytsa da, ózine qymbat adamdardan estigen syny úshin jany qatty kúızeledi. Onyń ózine degen senimi men qurmeti joǵalyp, barlyq nárseden túńiledi.
Kóbine ata - ana balasyna jaqsy bolsyn dep urysady. Alaıda bul balanyń ózin - ózi baǵalaý sezimimen qatar, onyń jetistikterin de tómendetedi. Bir mezet oılanyńyzshy. Balańyzǵa aıtqan sógisińiz ben maqtaý sózderińizdi salystyryp kórińiz. Qaısysy kóp? Joq degende ol ekeýin teńestirińiz, al múmkin bolsa syn, sógis degen nárselerdi tipti umytyńyz». «Aıtylǵan sóz oqpen teń, sondyqtan ol balanyń boıynda ómir boıyna jazylmas jara qaldyryp júrmesin. Sóz tárbıeshiniń shyn júreginen shyǵyp, ol shynaıy, ótirik pen zulymdyqtan taza bolǵan jaǵdaıda ǵana jasóspirimniń janyn aıalap, qorǵashtaı alady».
Balamyz qandaı da bir qatelik jiberse ony jiberilgen qatelikterdiń durys nátıje shyǵarǵan jón jáne qaıta jigerlene túsip, maqsatqa jetýdiń jańasha joldaryn izdestirý kerek ekenin úıretý qajet.
Psıhologıa salasynyń mamandarynyń oıynsha, másele qatelikterge múlde jol bermeýde emes, másele – olardy qalaı qabyldaýda. Ǵalymnyń sózimen aıtsaq: «Balanyń jasaǵan árbir qateligi oǵan kóp nárseni úırenýge, sabaq alýǵa múmkindik beredi. Máselen, bir nárseni durys jasamaǵan úsh jasar balaǵa qarap kóreıik. Ol qate jasap qoıdym dep sezinbeıdi, qaıtadan áreketke umtylady. Tipti ol qatelik dep oılamaıdy da, qulap tússe, qaıtadan ornynan turady, qolynan túsirip alǵan zatty alamyn dep talpynady, t. b.
Al endi on jasar balany alaıyq. Bir nárseni durys jasamasa, onyń oıyna keletin birinshi másele – qatelikti túzetý emes, eshkim kórip qalmady ma, ózgeler men týraly ne oılaıdy degen qorqynysh. Ol qateligin barynsha jasyrady, jan - jaǵyna jaltaqtap úreımen qaraıdy. Buǵan ne sebep jáne kim sebep?
Munyń eń basty sebepshisi – ata - analar men muǵalimder. Óıtkeni bizdiń balamyz qandaı da bir qatelik jiberse ata - anasy nemese muǵalimi tarapynan sógis pen urysqa dýshar bolady. Álde bul ras emes pe? «Jaraıdy, sen qatelik jasadyń. Biraq bul seni nege úıretti» dep balasymen ashyq sóılesetinder kemde - kem.
Kóptegen adamdar óziniń jol bergen qatelikterine jaýapkershilikpen qaramaı, aınalasyndaǵylardyń barlyǵyna (ata - anasyna, jubaıyna, balasyna, úkimetke, zamanǵa, t. b.) kiná artady. Sóıtip ol qıyndyqtarǵa berilip, bárine qol silteıdi.
Al ózine senimdi adam qandaı qatelik jasasa da, óz maqsatyn joǵaltpaıdy. Sondyqtan da ol barlyq nárseden sabaq alýǵa qabiletti. Ol jiberilgen qatelikterdiń áserinen qaıta jigerlene túsedi, maqsatqa jetýdiń jańasha joldaryn izdestire bastaıdy: qatelesý – bul istiń aqyry emes, qatelik – bul tabysqa jetý jolyndaǵy bir baspaldaq qana.
Mysal - ańyz:
Bir kúni bir fermerdiń esegi tereń qudyqqa túsip ketedi. Ol qatty aqyryp, kómek suraıdy.
Fermer júgirip kelip: - Esekti ol jerden qalaı shyǵaryp alamyn? - dep qobaljıdy. Sonda ol mynadaı oıǵa keledi: «Meniń esegim qartaıǵan. Báribir jańa jas esek alaıyn dep júrmin. Al qudyq bolsa sýalyp ketken. Ony báribir kómip tastap, basqa jerden qudyq qazaıyn dep júrgen edim. Endeshe sol oıymdy dál qazir júzege asyrsam bolady. Esekti de kómip tastap, jaǵymsyz ıisten arylamyn».
Osy oımen ol kórshilerin kómekke shaqyrady. Adamdardyń barlyǵy birlese kúrek alyp, qudyqqa topyraq tastaı bastaıdy. Esek bul árekettiń mánisin birden túsinip, qatty aqyra bastaıdy. Biraq oǵan eshkim qulaq aspaıdy. Kenet esektiń úni shyqpaı qalady. Qudyqqa biraz topyraq tastaǵannan keıin fermer ne bolǵanyn kóreıin dep tómen qaraıdy. Sondaǵy onyń tańqalǵanyn kórseńiz. Esek óziniń ústine kelip túsken árbir kúrek topyraqty denesinen silkip tastap, aıaǵymen taptap turǵan. Osynyń nátıjesinde kóp uzamaı esek joǵary kóterilip, qudyqtan sekirip shyǵyp ketedi. Kópshilik eshnárse túsinbeı, ań - tań bolady.
... Ómirde sizge neshe túrli qıyndyq kezdesedi. Ózińe shashylǵan árbir topyraqty silkip tastap, aıaǵyńa tapta da, sonyń kómegimen joǵary órleı ber.
Týyndaǵan kez kelgen qıyndyq – maqsatqa jetýdiń bir baspaldaǵy. Eger oǵan moıymastan alǵa jyljysań mindetti túrde eń tereń degen qudyqtan da shyǵyp ketesiń. Jamandyqty silkip tasta da, joǵary kóteril.
Bul materıal «EKİ» degen baǵa úshin nege maqtaý kerek Nemese nátıjeli tárbıe berýdiń 10 altyn erejesi» atty kitaptan alynǵan.
Balańyz mektepten «eki» alyp keldi. Siz ne isteısiz?
Ótinip suraımyn, ony qanshalyqty sógip, urysqyńyz kelse de, sabyr saqtańyz. Munsyz da onyń jaǵdaıy máz emes. Qaıta balańyzǵa qoldaý kórsetińiz, tipti alǵan baǵasy úshin maqtap ta qoıyńyz. Sodan keıin birlese otyryp, bul sátsizdiktiń sebebin anyqtaýǵa tyrysyńyzdar. Balańyzǵa bul qıyndyqty jeńip shyǵýǵa járdemdesińiz, óıtkeni jeńiske qaraǵanda jeńilister bizdi shyńdaı túsedi. Eger mundaı tyǵyryqtan shyǵý jolyn birge tapsańyz, balanyń boıynda ózine degen senimdilik paıda bolyp, sizdiń artqan úmitińizdi aqtap shyǵady.
Mektepte alǵan baǵasy úshin únemi synǵa alynyp otyratyn balalardyń kóp uzamaı oqıtyn pánderge degen qyzyǵýshylyǵy tómendeıdi. Olar tipti mektepti jek kóre bastaıdy, múldem kóńili qalyp túńiledi. Destrýktıvti synshyldyq adamnyń ózine degen senimdiligin báseńdetedi de, ol ishteı quldyraýǵa ushyraıdy, sonyń saldarynan únemi qatelikke jol beretin bolady.
Eger balany jastaıynan synǵa alyp, sógetin bolsaq, kóp uzamaı ol ózin ózi synaıtyn bolady. Ondaı balalar ózderine degen qurmetin joǵaltyp, boıyndaǵy qabileti men qasıetterin baǵalamaıtyn bolady. Jeke tulǵanyń jetistikterin zerttegen tanymal ǵalymdar destrýktıvti synshyldyq jaıynda bylaı deıdi: «Kóptegen ata - analar óz balasyna jeke menshigi retinde qaraıdy. Olardyń túsiniginshe, ata - anasynyń tilin alǵan bala ǵana jaqsy. Eger bala olardyń aıtqanyn oryndamasa, ákesinen ne anasynan sógis estıdi. Osylaısha ata - ana ózi qalamasa da balasyna bergen mahabbaty men qamqorlyǵyn keri qaıtaryp alady. «Meni eshkim jaqsy kórmeıdi» degen oıǵa kelgen balanyń boıynda bolashaqta kezdesetin tulǵa problemalarynyń irgetasy qalanady.
Súıispenshilik kórmeı ósken bala ómir boıy óziniń jeke potensıalyn nyǵaıtýdyń ornyna sol mahabbat pen súıispenshilikti izdep ótedi.
Adamnyń jasaǵan árbir jaǵymsyz nemese qoǵamdyq túsinikke qarsy áreketi – bul onyń járdem suraýy, bala kezindegi syn - sógisterdiń saldarynan týyndaǵan kiná, yza, renish sezimderinen arylýǵa degen talpynysy.
Únemi urys - sógis estip, jazalanyp júrgen bala qorqaq, kúdikshil, eshkimge senbeıtin bolyp ósedi. Keleshek ómirinde onyń boıynda kóptegen tulǵalyq problemalar kezdesip, kóp nársege kedergi tıgizetin bolady.
Bala árqashan da ata - ananyń qamqorlyǵy men mahabbatyna muqtaj, keri jaǵdaıda ol ózin - ózi baǵalamaıtyn adam bolyp ósedi.
Bala kóńili tym názik, sondyqtan ol kez kelgen syndy tez qabyldaıdy da, ózin - ózi ishteı jeıdi. Sizdiń urysyp jazalaǵanyńyzǵa nazar aýdarmaǵan syńaı tanytsa da, ózine qymbat adamdardan estigen syny úshin jany qatty kúızeledi. Onyń ózine degen senimi men qurmeti joǵalyp, barlyq nárseden túńiledi.
Kóbine ata - ana balasyna jaqsy bolsyn dep urysady. Alaıda bul balanyń ózin - ózi baǵalaý sezimimen qatar, onyń jetistikterin de tómendetedi. Bir mezet oılanyńyzshy. Balańyzǵa aıtqan sógisińiz ben maqtaý sózderińizdi salystyryp kórińiz. Qaısysy kóp? Joq degende ol ekeýin teńestirińiz, al múmkin bolsa syn, sógis degen nárselerdi tipti umytyńyz». «Aıtylǵan sóz oqpen teń, sondyqtan ol balanyń boıynda ómir boıyna jazylmas jara qaldyryp júrmesin. Sóz tárbıeshiniń shyn júreginen shyǵyp, ol shynaıy, ótirik pen zulymdyqtan taza bolǵan jaǵdaıda ǵana jasóspirimniń janyn aıalap, qorǵashtaı alady».
Balamyz qandaı da bir qatelik jiberse ony jiberilgen qatelikterdiń durys nátıje shyǵarǵan jón jáne qaıta jigerlene túsip, maqsatqa jetýdiń jańasha joldaryn izdestirý kerek ekenin úıretý qajet.
Psıhologıa salasynyń mamandarynyń oıynsha, másele qatelikterge múlde jol bermeýde emes, másele – olardy qalaı qabyldaýda. Ǵalymnyń sózimen aıtsaq: «Balanyń jasaǵan árbir qateligi oǵan kóp nárseni úırenýge, sabaq alýǵa múmkindik beredi. Máselen, bir nárseni durys jasamaǵan úsh jasar balaǵa qarap kóreıik. Ol qate jasap qoıdym dep sezinbeıdi, qaıtadan áreketke umtylady. Tipti ol qatelik dep oılamaıdy da, qulap tússe, qaıtadan ornynan turady, qolynan túsirip alǵan zatty alamyn dep talpynady, t. b.
Al endi on jasar balany alaıyq. Bir nárseni durys jasamasa, onyń oıyna keletin birinshi másele – qatelikti túzetý emes, eshkim kórip qalmady ma, ózgeler men týraly ne oılaıdy degen qorqynysh. Ol qateligin barynsha jasyrady, jan - jaǵyna jaltaqtap úreımen qaraıdy. Buǵan ne sebep jáne kim sebep?
Munyń eń basty sebepshisi – ata - analar men muǵalimder. Óıtkeni bizdiń balamyz qandaı da bir qatelik jiberse ata - anasy nemese muǵalimi tarapynan sógis pen urysqa dýshar bolady. Álde bul ras emes pe? «Jaraıdy, sen qatelik jasadyń. Biraq bul seni nege úıretti» dep balasymen ashyq sóılesetinder kemde - kem.
Kóptegen adamdar óziniń jol bergen qatelikterine jaýapkershilikpen qaramaı, aınalasyndaǵylardyń barlyǵyna (ata - anasyna, jubaıyna, balasyna, úkimetke, zamanǵa, t. b.) kiná artady. Sóıtip ol qıyndyqtarǵa berilip, bárine qol silteıdi.
Al ózine senimdi adam qandaı qatelik jasasa da, óz maqsatyn joǵaltpaıdy. Sondyqtan da ol barlyq nárseden sabaq alýǵa qabiletti. Ol jiberilgen qatelikterdiń áserinen qaıta jigerlene túsedi, maqsatqa jetýdiń jańasha joldaryn izdestire bastaıdy: qatelesý – bul istiń aqyry emes, qatelik – bul tabysqa jetý jolyndaǵy bir baspaldaq qana.
Mysal - ańyz:
Bir kúni bir fermerdiń esegi tereń qudyqqa túsip ketedi. Ol qatty aqyryp, kómek suraıdy.
Fermer júgirip kelip: - Esekti ol jerden qalaı shyǵaryp alamyn? - dep qobaljıdy. Sonda ol mynadaı oıǵa keledi: «Meniń esegim qartaıǵan. Báribir jańa jas esek alaıyn dep júrmin. Al qudyq bolsa sýalyp ketken. Ony báribir kómip tastap, basqa jerden qudyq qazaıyn dep júrgen edim. Endeshe sol oıymdy dál qazir júzege asyrsam bolady. Esekti de kómip tastap, jaǵymsyz ıisten arylamyn».
Osy oımen ol kórshilerin kómekke shaqyrady. Adamdardyń barlyǵy birlese kúrek alyp, qudyqqa topyraq tastaı bastaıdy. Esek bul árekettiń mánisin birden túsinip, qatty aqyra bastaıdy. Biraq oǵan eshkim qulaq aspaıdy. Kenet esektiń úni shyqpaı qalady. Qudyqqa biraz topyraq tastaǵannan keıin fermer ne bolǵanyn kóreıin dep tómen qaraıdy. Sondaǵy onyń tańqalǵanyn kórseńiz. Esek óziniń ústine kelip túsken árbir kúrek topyraqty denesinen silkip tastap, aıaǵymen taptap turǵan. Osynyń nátıjesinde kóp uzamaı esek joǵary kóterilip, qudyqtan sekirip shyǵyp ketedi. Kópshilik eshnárse túsinbeı, ań - tań bolady.
... Ómirde sizge neshe túrli qıyndyq kezdesedi. Ózińe shashylǵan árbir topyraqty silkip tastap, aıaǵyńa tapta da, sonyń kómegimen joǵary órleı ber.
Týyndaǵan kez kelgen qıyndyq – maqsatqa jetýdiń bir baspaldaǵy. Eger oǵan moıymastan alǵa jyljysań mindetti túrde eń tereń degen qudyqtan da shyǵyp ketesiń. Jamandyqty silkip tasta da, joǵary kóteril.
Bul materıal «EKİ» degen baǵa úshin nege maqtaý kerek Nemese nátıjeli tárbıe berýdiń 10 altyn erejesi» atty kitaptan alynǵan.
You Might Also Like
