InfoHub Logo

Ertegi jáne tanys ádebı shyǵarmalardan úzindilerdi sahnalaýda balalardyń roldi somdaý sheberligin damytý.

Ataqty pedagog Sýhomolınskıı: «Bala kezde úsh jastan on eki jasqa deıingi aralyqta ár adam óziniń rýhanı damýyna qajetti nárseniń bárin de ertegiden alady. Erteginiń rýhanı tárbıelik máni zor. Ol balaǵa rýhanı lázzat berip, qıalǵa qanat qaǵyp bitiretin, jas balanyń rýhynyń ósip jetilýine qajetti nárseniń mol qory bar rýhanı azyq.»- dep atap kórsetken.
Sahnalyq qoıylym ár balaǵa qýanysh, umytylmas áser syılaıdy, onyń kórkemdik talǵamyn, elikteýi men qıalyn damytady.
Kezinde orystyń uly aqyny sahnany «sıqyrly ólke» dep ataǵan. Qazaq óner juldyzdarynyń biri Sh. Aımanov «Teatr - adamdardy týystaryn shyǵarmashylyq otbasy, sahna óneri - til jetpes qudiretti ómir shyndyǵyn bilý, ıaǵnı adamnyń sahnany súımeýi múmkin emes»- degen senimde bolǵan.
Ónerdiń osy bir ǵajaıyp túrimen júzdesken úlkender de balalar da, uly aqynnyń, teńdesi joq rejıserdiń aıtqan osy dana sózderiniń maǵynasy men mánin óz sezimderimen teńdeı bólisedi. Teatrda bolyp, merekeni seziný adamǵa esh nársemen teńdesi joq qýanysh syılaıdy, kúndelikti ómirdi qanyq áserlerge bóleıdi, sondaı - aq ony jańa sezimdermen, oılarmen tolyqtyrady.
Óziniń kórermenimen árbir jańa júzdesýinde sahnalyq óner qaıta jańarǵandaı bolady esh nársemen teńdesi joq birge kúızelý sezimin syılaıdy.
Mektepke deıingi jasóspirim balany tárbıeleýmen damytý isine baılanysty maqsattardy sheshýde sahna erekshe ról atqarady.
Sahnalandyrylǵan oıyndar jelili róldik oıyndardan tek jelisi ǵana emes, sondaı - aq oınaý is - áreketiniń sıpatymen erekshelenetini aıqyndalǵan. Sahnalandyrylǵan oıyndar oıyn qoıylymdary bolyp sanalady, óıtkeni olar ádebı shyǵarmalar túrinde belgili bir mazmunǵa ıe, sondyqtan balalar keıipkerlerdi onda naǵyz teatr ónerindegideı aıshyqty quraldar kómegimen daýys yrǵaǵy. Kórkemdik oqý ádisi, keıipker beınesin somdaýy, sóıleý máneri, bet álpetiniń ózgerýi, qol qımyldary, dene bitiminiń jaǵdaıy men júris turysy arqyly naqty beıneler qalyptasady.
Mektepke deıingi balalardyń ózi teatr oıyndaryn óz betinshe oınamaıdy. Olardyń qyzyǵýshylyǵyn, tárbıeshiniń usynysy boıynsha jáne basqarýymen bolatyn sahnalaý oıyndary arttyrady. Eger de birinshi sábıler tobynan bastap, balalar tárbıeshiniń kómegimen halyq ánderi men kishigirim taqpaqtardy, jubatý óleńderi kishi sahna kórinisterin oınasa, ekinshi sábıler tobynda teatrdyń oıynshyqtaryn paıdalana otyryp, muny odan ári jalǵastyrsa, onda eresek ter tobynda teatr is - áreket óz betinshe bolýy da múmkin.
Balalar beske qaraǵan jasynda, teatr is - áreketi úrdisinde, kólderdi oryndaý barysynda ózindik jumys erekshelikti engizýge belsendi umtylady. Mektepke deıingi eresekter jasynda balalardy kórkemdik - beınelik aımaqtyń amaldaryna arnaıy úıretý múmkindigi týady.
Osy jasta sahnanyń ár túrin paıdalana otyryp, is - áreketiniń úzindilerin balalardy áńgimeleýge úıretý sabaqtary júıesin kirgizýge bolady.
Qarapaıym shyǵarmalardan keremetteı sahnalyq kórinis jasaýǵa bolady. Sahnada júrý, turý, sóıleý, keıipker beınesin somdaýdy, ózin - ózi bilý, syılaý mádenıetine úırenedi, ózi jaman nárseni qaıtalamaýǵa tyrysady. Osylaısha jan - jaqty tárbıelengen bala bar jattaǵan, estigen bilgenderin ómirde kezdesetin túrli jaǵdaıda da oryndy qoldana bilýge tyrysady. Naǵyz teatrdyń ózinen kórgen, sondaı - aq ózderi qoıǵan sahnalyq oıyndar qoıylymdar balalardyń oı - órisin keńeıtedi, balalardyń áńgimege aralasýyna, ertegi qoıylymdary týraly, spektákl týraly ata analaryna, joldastaryna áńgimelep berýge ıtermeleıdi. Bunyń bári sóıleý qabiletiniń damýyna, dıalog túrinde sóıleýge, ózi alǵan áserin monolog túrinde sóılep jetkizýge sebebin tıgizedi. Balalar teatrynyń birneshe túrleri bar. Eń kóp taraǵan túri - oıynshyq teatry.
Qysqa taqpaqtardy jattap, ózine tán oryndaý kezinen bastap - aq kishkene kólemdi spektáklder oınala bastaıtyny belgili. Ondaǵy adamdar rólin oıynshyqtar, qýyrshaqtar oryndaıdy.
Balalarǵa arnalǵan kórkem shyǵarmany oqytý neǵurlym durys uıymdastyrylsa, mektep jasyna deıingi balalardyń estetıkalyq talǵamyn damytý soǵurlym tabysty bolady. Tipti kishkentaılar tobynan bastap - aq taqpaq pen qysqa óleńderdi aıtqyzǵanda kórkem sózder áserli estilý úshin stol ústindegi teatrdy, qysqa sahnaly qoıylymdar kórsetýdi qoldana bergen jón. Balalar oı – órisiniń keńeıýine baılanysty sahnalyq oıyndar kúrdelene túsýi tıis.
Balalar baqshasynda ótilýge tıisti kórkem shyǵarmalardyń kóbi ásirese qosymsha ótilýge tıisti shyǵarmalar kórsetilgen ádisterdiń birine saı ınsenırovkalaý múmkin.
Birinshi kezeńde balalar ujym bolyp, (jalpylama) ertegi mátinin aýyzsha aıtady.
Ekinshi kezeńde erteginiń barlyq keıipkerleri úshin oqyp shyǵý bir balaǵa ǵana usynylady.
Úshinshi kezeńde balalar birneshe shyǵarmashylyq tapsyrmalardy oryndaıdy. (qýanysh, qorqynysh, sezimderin kórsete bilýi jáne t. s. s).
Tórtinshi kezeńde rólderge bólip, ertegini oqý júzege asyrylady. Sondaı - aq ǵalymdar sahna is - áreketiniń tıimdiligi kóbinese balalardyń beıneleý shyǵarmashylyǵy sabaqtarynyń keshendi bolýyna baılanysty ekendigin aıqyndady. Sándik bezendirý shyǵarmashylyǵy úrdisinde balalar oılaný, oıyn damytý jáne qıaldaý múmkindigine ıe bolady, munyń bári oryndalatyn beınelerdiń mándi bolýyna qolaıly áser etedi.
Balalardyń tanymdyq yntasyn damytý pedagogtardyń uıymdastyrý sheberligine tikeleı baılanysty.