InfoHub Logo

Tilin, dinin, rýhanı jan dúnıesin, bilimin, ar qasıetin saqtaıtyn saý urpaqtyń ósip jetilýi ádebıetimizben etene baılanysqan. Ár ortanyń jaryq juldyzy sekildi tóńiregine shuǵyla shashyp, jarqyrap turatyn aıryqsha asyl tulǵlary bolady Keıde shyn asyldyń janymyzda júrgenin baıqamaıtyn da kezderimiz bar. Sondyqtan da, jas aqyndardyń shyǵarmalaryn zertteý, oılandyratyn, tolǵandyratyn, damytatyn shyǵarmalardy oqyrman darǵa usyný jáne ony oký bolashaǵy jarqyn halyqtyń, ıaǵnı qazirgi jastardyń mindeti. Tabıǵat, jastyq shaq, otanshyldyq, táýelsizdik, adam psıhologıasy taqyryptaryna jazylǵan lırıkalyq óleńderiniń ózeginde adamdy jańa bir kóńil kúıge bólep, tyń oıǵa bastaıtyn tamyry tereńde fılosofıalyq tolǵamdar bar. Erlan Júnis óleńderiniń taqyryptary kóbinese qysqa, bir nemese eki sózden turady. Óleńderi oqyrmandy adam psıholgıa synyń tereńine jeteleıtin ǵajaıyp Tylsym kúshke ıe. Sonymen qatar aqyn ómirdiń kishkentaı ǵana detalin áleýmettik qubylystyń syryn ashýǵa sátti paıdala nyp, qarapaıym adamdardyń tirligin úlken obraz deńgeıine kótere jyrlaıdy Qus qaıtyp keldi» degen óleńinde aqyn adam taǵdyryn qusqa balap, talanttyń shyńdalý joly, dara bolmysy, azaby men rahaty sheberlikpen korytylǵan. Sonymen qatar el taǵdyry, Otan týraly taqyryptar aqyn poezıa synda erekshe kórinis tabady. Mysaly, «Táýelsizdik» degen óleńinde el taǵdyry syńǵa túsken sáttegi elin, jerin, taýelsizdigin alýdy murat etken otanshyl jastardyń rýhy, arman muraty jyrlanady. Aqyn óleńderin oqyp shyqqanda ondaǵy sheber jasalǵan obrazdar kóz aldynda turyp qalady. Obraz jasaýdaǵy sheberliligi erekshe nazar aýdartady Adam minezdemesin túsindirý, tulǵasyn sýretteý jıi baıqalmaıdy kóp sózdikten de aýlaq. Óleńderdegi taqyryptyq taǵy bir erekshelik ol aqynnyń qyz balalardyń taǵdyry, máseleleri týraly jyrlaýynda. «Qyz otyzda qartaıa ma, munyń ne ?», «Qyz boıjetken», «Uzatylmaǵan qyz», «Aqyn qyzǵa» syndy óleńderiniń taqyryptrynan aq aqynnyń aıtqysy kelgen máselesin ańǵarýǵa bolady. Kóbinese aqyn taqyryptary tabıǵatpen, jyl mezgilderi, ýaqyt, maýsymdarmen etene baılanysqan. «Qysqy elegıa Uzaq qarap tursań eger jańbyrǵa Tún esimi sulý» «Qıalshań túnniń bulttary» «Júrek maýsymdary» Besinshi maýsym» «Shuǵylaly tún degen óleńderinen aqynnyń tabıǵatqa erekshe jaqyn ekendigin ańǵarýǵa bolady. Al óleńderdegi negizgi ıdeıa týra aıtylmaıdy, tabıǵat belgilerimen jasyryna túsken al onyń syryn ashý oqyrmannyń óz erki. Aqyn bir keremeti, tabıǵat kórinisterin oryndy dy kelisti teńeýlermen sýretteı otyryp, adam men tabıǵatty bir birine aınaldyryp jiberetini. Tabıǵattyń qupıasy, adam janynyń názik te, kúrdeli syrlary ózara jarasym taýyp, ulttyq bolmyspen, ult taǵdyrymen adam taǵdyrymen astasyp kelip otyrady. Sonymen qatar, aqyn shyǵarmashylyǵynda adamgershilik qasıetter men qundylyqtar týraly óleńder de az emes. «Ǵapyl», «Kisi bıik bolady keshirimmen», Qaıyrym» degen ólenderiniń taqyryby aıtyp turǵandaı negizgi ıdeıasy da adamdardy jaqsylyqqa úndeý, dúnıe týraly oqyrmannyń kózqarasyn ózgertýge, ómirdi basqasha sezinýge jeteleıdi.

Toqanova Aıaýjan

---