InfoHub Logo

Balqashtyń arǵy jaǵyndaǵy arǵyn eliniń barymtashylary kelip, jalaıyrdyń bir jylqyshysyn uryp óltirip, jylqysyn aıdap áketedi. El qulaqtanyp, «áne, mine» degenshe muz túsip ketip, qýǵynshylar bara almaı qalady. Araǵa jyl salyp, jalaıyrlardyń ıgi jaqsylary jınalyp, Daraboz báıbishemen aqyldasypty. Daraboz ana — adamzattyń alǵyry, aqylǵa baı, oıǵa tereń, kemeńger eken. Kelgenderdiń buıymtaılaryn tyńdap bolyp:

— Qaıyn, qaınaǵa, qaryndastarym, at terletip arnaıy kelip qalypsyzdar. Meniń zatym áıel ǵoı, sizderden asyp ne aıtaıyn. Sonda da bolsa, aryp-ashyp qalmas úshin azyq-túlikterińdi artyna baryńdar. Oǵan bizdiń úıdiń aqbas atanyn alyńdar. Jas ta bolsa jasyndaı ekpini bar, tóre bı etip, Eskeldi qaınymdy aparyńdar. Inshalla, jaman bolmassyńdar, — deıdi.

Sonymen Jalaıyrdan jıyrma adam iriktelinip, atqa qonypty. Eskeldi bıdiń on segizge tolǵan shaǵy bolsa kerek. Jolaýshylar jetken kezde Arǵyn ata balalary on eki qanat úıdiń shańyraǵyn at ústinen kóterip, ýyqtaryn shanshyp jatypty.

— Oıpyrmaı, myna úıdiń zoryn-aı, — depti oıynda eshteńe joq bir jalaıyr. Ony qulaǵy shalyp qalǵan arǵyn jigitterdiń biri:

— Sizder jaqta el negizinen jappada otyratyn shyǵar, — dep qaǵytyp qalypty. Abaısyz sóılegen qonaq barmaǵyn tistep qala beripti.

Jalaıyrlar jaıǵasyp, arǵyndar kútip, áı-sháı bolyp otyrǵanda Daraboz ananyń aqbas atany shańyraqtan moınyn sozyp, basyn qyltıtypty. Oıynda dáneńe joq alańǵasarlaý bir jigit arǵynnan da tabylmasyn ba:

— Astapyralla-aı, mundaıda alyp atan bolady eken-aý, — dep qalypty.

Ese qaıyrar jerdi Eskeldi jibersin be:

— Sizdiń el kóshkende úılerin bota-taılaqtarǵa artýshy ma edi? — dep túırep tastaıdy.

Bul ózi alty alashqa aty jaıylǵan áıgili Qaramende bıdiń zamany bolsa kerek. Ditshil, topshylaǵysh bı bir sharaıaq bıdaı kóje quıǵyzyp, aǵash qasyqty shalqalatyp, meımandarǵa jiberedi. Qonaqtar jaǵy ań-tań bolyp, bir-birlerine qarasady. Sonda Eskeldi ábjil qımyldap, dereý kójeniń qoıýyn súzip ap, aqsaqaldaryna asatady. Onan soń kójeni qasyq pen ábden aralastyryp, qoıýynan endi ózi bir asap, qasyqty tóńkeredi de, úı ıesine qaıtarady. Aýyl jigitteri kórgenderin buljytpaı baıekeńe jetkizedi.

Aýyl ıesi endi aǵash astaýǵa salyp, bir úıme et jibertedi. Eskeldi astaý ishindegi taıdyń shekesi men qoıdyń basyn qolyna alyp, dastarqannyń shetine qoıady. Onan soń etterdiń arasynan qoı men taıdyń jambasyn taýyp, ekeýiniń de shuńqyryndaǵy etterin oıyp, janyndaǵy aqsaqaldaryna asatady. Sonan keıin ǵana:

— Al, jeı berińizder, — deıdi.

Muny da aýyl jigitteri buljytpaı baıekeńe jetkizedi.

Erteńine Qaramende bı qaıta soıys soıǵyzyp:

— Jalaıyrdan alynǵan barymtany da, ólgen adamynyń qunyn da daıyndańdar, — dep arǵynǵa jarlyq aıtady. Qaramendege eshkim qarsy kelmeıtin, aıtqany eki etilmeıtin qasıetti adam eken. Bári oryndalady. Biraq «jaryqtyq, Qarekeńniń bunysy nesi, jarty aýyz sózge kelmeı, jalaıyrdy jarylqaı saldy ǵoı» degender bolǵan eken, álgilerdi jıyp alǵan Qaramende bı:

— Sóz júıesin tapsa, mal ıesin tabýy tıis. Jalaıyrdyń izdegeni — ádilet, aq, adal maly men ólgen azamatynyń quny. Biz kúshke saldyq. Kóptigimizge senip, teńdik bermeýge umtyldyq. Biraq Alla Taǵalamnyń ǵadilettiligin kórmeımisiń, olardan bir bala dana bolyp týypty. Endi
bizdiń óktemdigimizge jol joq.

Keshe men qasyqty betine shalqalatyp salyp, bir sharaıaq kóje jiberdim. Ol meniń «óz dáýletimiz ózimizde, shalqamyzdan jatyrmyz. Qaıtip teńdik alasyń?» degenim edi. İshterindegi Eskeldi degen bala kójeniń qoıýyn qasyqpen súzip, aqsaqaldaryna asatty da, qalǵanyn ábden aralastyryp, ózi de súzip jep, sýyn qaıtarǵanda qasyqty tóńkerip saldy. Ol onyń «biz saǵan tóńkerile keldik. Aqsaqaldarymyz dáýletińdi súzip jeıdi. Oǵan kóngileriń kelmese, jastarymyz jınalyp, yrystaryńdy kójedeı sapyryp, qalǵan dáýletterińdi sypyryp alamyz, kóp asqanǵa bir tosqan!» degeni edi.

Al astaýmen et tartqanda jambastardy ettiń astyna jasyryp, «daý eskirdi, jańǵyrta almassyń» degen edim. Álgi Eskeldi degeni sheke men basty dastarqan ústine qatar qoıyp, etti aqtaryp, eń astyndaǵy jambastardy taýyp aldy. Olardyń shuńqyrlaryndaǵy etti aqsaqaldaryna asatty. Onysy «basshy adamdarymdy elemeseńder, baılyqtaryńdy aqtaryp, eń asyldaryńdy taýyp, qarıalarǵa jem etemiz» degeni bolatyn.

Budan artyq zindilik te, kelisim de tabylmaıdy. Árkimdi Qudaı óziniń aq, adal malynan jarylqasyn. Beriletin maldardyń ishińde kári-qurtań, aryq-turyǵy bolmasyn! — dep malyn túgendetip, Eskeldilerdi qoshamettep qaıtarypty.

Sodan bastap Eskeldi men Qaramende, jalaıyr men arǵyn ata balalarynyń arasyndaǵy aǵaıyndylyq burynǵydan kúsheıip, jaqsy bir jańa qatynas bastalypty desedi kári qulaq qarıalar.

---