InfoHub Logo

«Aqtaban shubyryndy, alqakól sulama» Abylaıdyń jas shaǵynda bastalǵan. Abylaı Ýálıuly 1750 jyly orta júzge han bolǵan. Ony han etip kóterýshilerdiń ishinde: Júzálı, Qarasha, Ábilqaıyr, Aqtanberli degen bıler men sultandar qatysqan.

...Birde qalmaqtar kóp qol jıyp, Abylaımen taǵy soǵysqan. Abylaı daǵdaryp, sasyp, jaý jaǵy basym bolyp, ne qylaryn bile almaı, el basshylary, bıler men batyrlaryn, aqsaqaldary men qarttaryn jıyp alyp, keńes qurady.

— Aqyl taýyp berińder, ne isteımiz? — deıdi. Sonda bir qart turyp:

— Bizde aıla da, aqyl da joq, solaı bolsa da, qyrǵynǵa ushyraı bergenimiz jaramas, soǵysty biraz jylǵa toqtata turýdyń jolyn izdelik. Myna uly júz Jalaıyrdyń ishindegi Sıyrshydan shyqqan sharapatty Eskeldi Jylkeldi uly degen bı bar. Sony aldyralyq, — deıdi.

Abylaı dereý Eskeldini aldyrady. Sonda ol:

— Saspańyz, hanym, maǵan jón biletin elý adam qosyp berińiz. Qaldandy men toqtatyp bereıin, — deıdi. Sóıtip, ol elý adamdy sońyna ertip, elshilikke júredi.

Barsa qalmaq hany ony jassynyp, eleńkiremeıdi. Eskeldi jónin aıtyp Qaldanǵa:

— Men sóılesem, burynǵy úlkender aıtýshy edi, qazaq, qalmaq bir týysqan dep. Aǵaıyn birin-biri ókpege qıǵandarymen ólimge qımas dep taǵy aıtady. Eki jaǵymyz da ashýǵa basyp, talaı bozdaqtarymyzdyń bastaryn ólimge tigip jiberdik. ótkenge — salaýat, bolashaqqa — úmit. Bizdiń
elde: «daýdyń túbin qyz bekitedi, sýdyń túbin shym bekitedi. Jaýdyń túbin til bekitedi» degen jaqsy sóz bar. Ne qyz alyp, ne qyz berip, tatýlasaıyq, tynaıyq. Sonaý Shyńǵys hannyń zamanynan bizdiń jolymyz úlken ǵoı. Siz qyz berip, biz qalyń tólep, qabaq shytyspaı, el bolaıyq. Bir anaǵa tel bolaıyq! — depti.

Sonda Qaldan han:

— El bastaýǵa laıyq lebiziń jyly jaısań ekensiń, sharapatsyz bolmassyń-aý. Men qyz bersem, ne saǵan, ne Abylaıǵa beremin. Jol qaısyńa tıedi, ony ózderiń aıtyńdar, — deıdi. Sonda Eskeldi:

— Qyran eken kózińiz,
Altyn eken sózińiz.
Elimniń jaqsy salty bar,
oılap ony sezińiz.
Hany turyp jol alsa,
ondaı jannan bezińiz.
Qyzyńyzdy maǵan emes,
Abylaıǵa berińiz! — degen eken, Qaldan qatty rıza bolyp:

— Onda Abylaıdy tez jiberińder, men oǵan qyz tańdatqyzamyn, óziń qosa kel! — deıdi.

Sonan keıin Qaldan han qyryq bozbalany qyzsha kıindirip, Abylaıdyń aldynan shubatyp ótkizedi. Munysyn Eskeldi bilip otyrady. Ol Abylaıǵa aldyn ala «meniń nusqaýyma qaraı qyzdyń basyna gaýhar tasty taǵarsyz» dep aıtyp qoıǵan eken.

Qalmaqtar endi qyryq kelinshekti júrgizedi. Abylaı abdyraıdy. Biraq Eskeldiden nusqaý bolmaǵan soń tura beredi.

Onan soń Qaldan qyryq qyzdy ákeltip, olardyń tórtinshisi etip óziniń qyzyn aldynan ótkizipti. Sonda Eskeldi:

— Úshinshige deıin qarama, tórtinshini baǵala! — deıdi.

Abylaı sol qyzdyń bileginen ustaıdy. Qaldan:

— Myna jigit bolmasa, meniń qyzymdy taba almaıtyn ediń, mundaı aqylman azamaty bar han — baqytty! — dep qyzy Menqandan degenge qosyp, Mamyt degen balasyn qosa beripti. onan soń Eskeldige qarap:

— Qaraýyttyń kózimdi, qasıetiń bar eken,
Saǵan qarsy kelgenniń júrer joly tar eken.
Til tıgizgen ózińe, kórer kózge zar eken,
Qarap tursam, talabyń Alataýdan ary eken.
Ámse jolyń bolyp, joldy qazaq atan! — dep sáttilik tilepti.

Oqýǵa keńes beremiz:

Abylaıdyń túsi

Dúnıedegi qazyna ne?

Abylaı hannyń Maıdaqońyry

Abylaıdyń izdettirýi

---