InfoHub Logo

Kókshetaýda «Qazaqstan» degen sovhozda turatyn Meıirbanuly İlıas aqsaqal Birjan týraly áńgimesin bylaısha bastaıdy:

— Meniń jıyrmaǵa tolmaǵan bala kezim edi. Bir kúni bizdiń aǵamyzdyń otaýynyń aldyna úsh atty adam kelip sóıles qylyp túse qaldy. Jaılanyp qymyz iship alǵan soń qonaǵymyzdyń biri tórde keregeniń basynda ilýli turǵan dombyrany alyp bezildetip tarta bastady. Buryn ol dombyranyń dybysy ondaı shyǵyp kórmegen edi. Biz tańyrqaı tyńdap qaldyq. Jón surasaq Birjan eken. Otaý kári-jas, er-áıel demeı lyq toldy da ketti. Birjannyń buryn estip júzin kórmegen jurt bir-birinen shúıinshi suraǵandaı boldy. Kópshilik bir-eki án salýyn surady. Ol kisi basqalarsha bógelgen, mańyzdanǵan joq. Ornynan qozǵalyp kóterilip qoıdy da, «Býryltaı», tary basqa birneshe ánge salyp ketti. Otaýdyń manaǵy tolǵany — tolǵan ba, tamashalaǵan jurt úıdi kóterip ketetindeı boldy. Bir kezde úlken úıden bireý kelip qonaqtardy sonda shaqyrdy. Jastar jibergisi kelmeı, esikti bosatpaı turyp aldy. Óıtkeni úlken úıge barsa, óleń-án bolmaıdy ǵoı. Ári-beriden keıin ákem kelip: «Ashyńdar esikti, keıin turyńdar»,—dep aıǵaı saldy da, úıge kirip jas qonaqtarmen amandasty da: «Úlken úıde alystan kelip jatqa« qonaqtar bar, sonda baryp áńgimeleseıik»,— dep Birjandy ertip alyp shyqty. Jastarǵa:

— Ánshi búgin attanbaıdy, osy aýylda óleń aıtady, án salady, tyńdańdar, qapy qalmańdar,— dedi.

Birjan bir juma qonaq bolyp án salǵanda, bir óleńin, ánin qaıtalamady-aý desti eldegiler. Bir jumadan keıin, bizdiń el de, Ájibaı eli de Birjandy jaqsy syılap attandyrdy. Ol kisi mal almaıdy eken, alatyny úlkenderden kıim, shapan, jastardan oramal, tana monshaq, kúmis saqına-júzik eken desti.

Birjandar bir kún buryn attandy. Artynan saz bolǵanda Oraz atamyz bylaı depti:

— Birjan, Aqandar ónerge, óleńge, án-kúıge bola jaralǵan adamdar ǵoı, osy myna Birjannyń boıynda qyzýy bar eken,— degeni esimde.

Sodan keıin men Birjandy eki-úsh ret kórdim, soń da Oraz atamyzdyń Birjannyń ánshiligine súısinip aıtqany kúni búgingideı qulaǵymda tur.

Birjan maǵan orta boıly, ash óńdi, aq quba seldir shoqsha saqaldy, qara murtty, qyrǵı qabaqty, qara qasty, óńi kúlimdeı qaraıtyn adam kórindi. Al ústindegi kıimi sol kezdegi adamdardyń kıgenderinen tipti ózgeshe bolatyn. Keń jaǵaly aq kóılek, dóńgelek etekti oqaly kamzol, syrtynda kók ala qaptal shapan, basynda úkili qundyz bórik, úkisi bulǵaq-bulǵaq etedi. Qaltasynda kúreń shuǵa taqıasy bar eken.

---