InfoHub Logo

Ajaldan basqaǵa ...

Bir kúni gazet redaktory Rafaǵat Syzdyqov Oktábrdiń 40 jyldyǵy atyndaǵy sovhozǵa issaparǵa baratynymdy aıta kelip: «Qalǵanyn jaýapty hatshy Shakirat Dáýletjanuly túsindiredi», – degen. Shákeń óziniń kabınetinde issaparǵa barǵanda kimmen qalaı sóılesetinimdi, kimge qandaı suraq qoıatynymdy, uzaq tátpishteı túsindirdi. Sovhoz keńsesindegiler meni sharýashylyq ortalyǵynda ornalasqan bólimsheniń basqarýshysy Balyqpaı Ábilqasovqa jibergen.

Ol kisiniń qulaǵy tosańdaý eken. Kim ekenimdi, nege kelgenimdi áreń túsindirdim. Osy sátte biz otyrǵan bólmege bir top qyz kelip kirdi. Olar osyndaǵy esepshi qyzben áńgimelesip otyrdy. Solardyń birin Balyqbaı aǵa Qataı Esmaqaevty shaqyrýǵa jiberdi. Ózin bólimshe zootehnıgi dep tanystyrǵan Qataı aǵa: «Men sizdiń saýaldaryńyzǵa jaýap berýge ázirmin», –dedi jymıa kúlip. Ol kisi ázir bolǵanmen saýal qoıýǵa men ázir bolmaı shyqtym.

Neni surap, neni qoıarymdy bilmeı sasqalaqtap, aýzyma sóz tússeıshi. «Aǵa» deı berdim aǵa sasyp, qolyń kótere almaıtyn shoqpardy belińe baılama degen sóz osyndaıdan shyqty ma eken?! Masqara-aı! Sandaǵan jyldar boıy jýrnalıs bolsam-aý degen armanymnyń qas-qaǵym sátte qyltasynan qıylǵany ma? Bárinen de buryn maǵan saýaldy bylaı qoı, bylaı qoı dep ynty-shyntysymen úıretken Shákeńniń esil eńbegi... Áldene syqyrlap ashylǵan sekildi kórindi. Jurttyń nazary sol jaqqa aýdy. Qarasam, bir shań basqan shamadan tys úlken kerzi etik ántek-tántek yrǵalaqtap aqyry tabaldyryqtan attady-aý.

Eńgezerdeı erkek bos turǵan ústeldiń janyndaǵy oryndyqqa sylq etip otyra ketti. Kózin bir ashyp , bir jumyp aınala tóńiregine alara qarap, ara-tura tilimen ernin jalap ózimen-ózi álek. Qyzdar alǵashqyda shıqyldap, bara-bara qarqyldap kúle jóneldi. Sol sát áldene dúrs etti. Áldekimniń ashyna aqyrǵan aıbarly daýsy kúndeı kúrkiredi.

Baǵa kelsem gúrs etken álginiń ústeldi salyp qalǵan gúrzi judyryǵy kúndeı kúrkiregen onyń: «Myna shýyldaǵan qarlardy qyzmetke alǵan qaısyń, qaısyń?» – dep zildene aqyrǵan aıbarly úni eken. Balyqpaı, Qataı aǵa meni «qaýypty aımaqtan» qalqalap alyp shyqty.

– Endi sender bógelmeı júrip ketińder, –dedi Balyqpaı aǵa bizdi esik aldynda turǵan bólimshe mashınasyna mingizip jatyp. Sodan biz Qataı aǵa ekeýmiz maldy aýyldardy aralap kete bardyq. Mashınaǵa minip jatqanda aınaǵa kózim túsken edi. Óńim órt sóndirgendeı. Qap-qara bolyp tútigip, túgim syrtqa teýip, onsyz da sıyqsyz usqynym beıtanys jandardyń záresin ushyrardaı edi.  Qaıtsem eken... Kenet tilime «ajaldan basqaǵa amal tabylǵan» degen qanatty qaǵıda orala ketkeni. Sony ishteı qaıtalap, ózimdi-ózim qaıraýmen kelemin.

- Oı, Alla-aı, men tirimin ǵoı amal tabamyn. Áli-aq aýdandyq gazetti bylaı qoıyp, oblystyq, respýblıkalyq gazet-jýrnaldarda kesek-kesek dúnıelerim basylady. Tanymal jýrnalıs bolam degen úmit armanymdy aıaq asty ettirmeımin degen senimge ulasty. Maldy aýylǵa kelgende mashınadan sergek tipti sekirip túsken edim.

Aýyl adamdarymen tildese bastaǵan sátte baǵanaǵy qobaljý sasyp-pysýdan iz de qalmaǵan edi. Qaıtar jolda Qataı aǵa: «Endi bul kisiler sizdiń maqalalaryńyzdy tosady. Siz jalpy aýyl sharýashylyǵyn jaqsy biledi ekensiz».

–Joq, aǵa, meniń biletinimnen bilmeıtinim kóp. Bul ımandaı shyndyq edi. Kóktemgi, kúzgi dala jumystaryna paıdalanatyn tehnıkalardyń  ataýlaryn eń aıaǵy jyrtý, sebý normalaryn bile bermeıtin edim. Aýylǵa senbi, jeksenbi de demalysqa barǵanda sol kezdegi «Iýjnyı» sovhozynyń bas agronomy Qorabaı Shákiruly Shákirovten egis dalasyn birge aralap, tipti keıde úıine qona jatyp, erinbeı, jalyqpaı úıregenim esimde qalypty.

Redaksıaǵa jumysqa ornalasar jyly áldekimderge bolashaǵy bulyńǵyr, esep salasyna úsh qaınasa sorpasy qosylmaıtyn jan retinde esepshilik qyzmetten qýylyp, bala-shaǵasy  (men boıdaq edim) esepshilik arnaıy mamandyǵy bar aǵaǵa bosatyp bergem. Degenmen sýǵa ketken tal qarmaıdynyń kerimen bul qalaı degeli sovhoz dırektoryna kirgen edim. Sol kezde sovhozdyń bas ınjeneri bolyp jumys isteıtin Ámirtaı Baımaǵanbetov taǵy basqa mamandar otyr eken. Meni kórgen Ámirtaı:

– Myna Súleımendi jóndeý jumystary jónindegi brıgadırdiń kómekshisi etip alaıyq. Dırektor maǵan qarady. Sol sát ústimizge bólimshe agronomy kelip kirgen edi. Ol mán-jaıdy ańǵarǵan sátte: «Bolmaıdy»,- dep áńgimege aralasty. –Bolmaıtyn sebebi bul basqany bylaı qoıǵanda traktorıst emes. Osy sát: «Ras,- dedim men, -traktorıs  bolyp jumys istegen emespin. Alaıda men ÝMSH-15 bitirgenmin. Qolymda qaǵazym bar».

– Al onda men qazir buıryqtyń jobasyn ázirleıin,- dedi  Ámirtaı.  Sóıtip, qas pen kózdiń arasynda Ámirtaıdyń arqasynda brıgadır Jazýbaı Ábıevke brıgadırdiń kómekshisi bolyp shyǵa keldim. Al bul meniń aýyl sharýashylyǵynda paıdalanylatyn tehnıkalardan habardar bolýyma ájeptáýir yqpal etken edi. Myna bir qyzyqty jaılardy da aınalyp óte almadym. Lenın ordendi aǵa shopan Ǵınaıat Seıfýllınge birde:

– Sizge qoıatyn saýalym bar edi,- desem.

– Óı, sen meniń tarıhymdy bilmeýshi me ediń?

– Ómirbaıan,- deńiz degenimde Ǵınaıat aǵa shegi qata kúlip, meniń san alýan saýaldaryma jaýap bergeni edi. Al Josaly sovhozynyń aǵa jylqyshysy Aıtmaǵanbet Jumabekov:

– Opyraı, sen jylqynyń baǵyp-qaǵýdyń jaıyn kimnen úırengensiń? Joq, álde...

–Aǵa, sizden. Sizdiń áńgimelerińizden,- degende ań-tań qalǵan edi.

 Sol aǵalar búgin ómirde joq. Al olarmen bolǵan áńgimeler jadymda jattaýly. Ǵınaıat aǵa: «Meniń tarıhym»,- degende osyny meńzedi me eken, kim bilsin?..

Aıtpaqshy, álgi kúlegesh qyzdardy umytyp barady ekenmin-aý.

Qyz balalardyń yrjaqtap qarqyldaı kúlgenderin (minez ǵoı), mas adamdardy jaratpaýshy edim. Sol joly meniń tilshilik tirligimniń aıaq asty úzilip qalmaýyna sebepker bolǵan sol jyrq-jyrq kúlgen qaryndastarymdy, ishkish aǵany bul kúnde erekshe ystyq yrzashylyqpen eske alamyn.

Qaǵa berisi kóp, kóz jetpes qaltarysy jeterlik, durysy men burysy qatar ómir ǵoı bul. Oǵan ne dersiń endi?!

---