InfoHub Logo

Belok molekýlasynyń sıntez týraly genetıkalyq aqparattar DNQ molekýlasynda genetıkalyq kod túrinde jazylǵan. Genetıkalyq kod, onyń qurylymy jáne qasıeti ótken ǵasyrdyń 60 jyldary ashylǵan. Genetıkalyq kodtyń qurylymy úsh azottyq negizben sıpattalady. Ol kodon dep atalady. Nýkleotıdterdiń múmkin 64 (4 h 4 h 4) úılesiminen (kodondarynan) 61 polıpeptıdtegi amınqyshqyldaryn kodtaıdy. Úsh kodon polıpeptıdte amınqyshqylyn kodtamaıdy, olar tek polıpeptıd sıntezin toqtatady. Sondyqtan-da olar stop-kodondar nemese termınasıalaýshy kodondar dep atalady. Sonymen, polıpeptıdti tizbekte bir kod bir amınqyshqylyn kodtaıdy (19-keste). Genetıkalyq kodtyń qasıeti birneshe. Genetıkalyq kod birin-biri jappaıdy, bir syzyqtyń boıynda ornalasqan jáne kodondar arasynda bos keńistik bolmaıdy.

Genetıkalyq kodtyń birin-biri jappaıtyny kez kelgen azottyq negizdiń tek bir kodonǵa ǵana saı keletinine baılanysty bolady. Azottyq negiz eki kodonǵa bir mezette sáıkes kelmeıdi. Mysaly, AAGAÝAGSA tizbeginde mynadaı úsh kodon bolady, AAG, AÝA, GSA nemese birin-biri jappaıtyn mynadaı kodondar bolady: AAG, AGA, GAÝ jáne t.s.s. DNQ molekýlasy túzý syzyqty polımer bolǵandyqtan kod ta túzý syzyqty bolady. Azottyq negizderdiń trıpleti sıpatyndaǵy kodondar DNQ molekýlasynda túzý syzyq boıynda 5′ -> 3′ baǵytynda ornalasady jáne kodondar arasynda bos keńistik bolmaıdy. Genetıkalyq kod arqyly sıntezdeletin polıpeptıdti tizbektegi bir amınqyshqylyna birneshe kod sáıkes kelýi múmkin. Bul metıonın jáne trıptofan amınqyshqyldarynan basqa barlyq amınqyshqyldarǵa tán.

---