Geografıa sabaǵyndaǵy pánaralyq baılanys
Geografıa sabaǵyndaǵy pánaralyq baılanys
Jas urpaqqa sanaly tárbıe, sapaly bilim berý – búgingi kúnniń ózekti máselesi ekenin qoǵamnyń qazirgi damý kezeńinde bolyp jatqan áleýmettik - saıası jáne jańa tehnologıalyq ózgerister, tárbıe men bilim berý júıeleriniń isin jańa satyǵa kóterý úshin bilim salasynda jańa, tıimdi ádis - tásilderdi qoldanýdyń qajettiligi dáleldep otyr.
Jalpy bilim berý júıesindegi jáne mektep muǵaliminiń aldynda turǵan kólemdi ári jaýapkershiligi mol mindetterdiń biri – oqýshyǵa tıanaqty bilim berý bolyp tabylady.
Óz mamandyǵyn shyn súıetin, ózi oqytatyn pánin jaqsy kóretin muǵalim árbir sabaǵyn erekshe daıyndyqpen jáne únemi izdenis ústinde júrgizedi. Oqýshylardyń yntasyn arttyrý, pánge qyzyǵýshylyǵyn damytý, bilimdi berik te sanaly jetkizý jolynda jańasha ádis - tásilderdi izdenip qoldanady.
Memlekettiń kúsheıýi men ulttyq gúldenýi daryndylarǵa, talanttylarǵa táýeldi ekeni belgili. Al daryndylar tálim - tárbıeniń aldyńǵy sheginde júrgen muǵalimder aldynan shyǵatyny sózsiz. Oqytý men tárbıeleý maqsatynda júrgizilgen jumystyń tıimdi kórsetkishteriniń biri – oqýshynyń belsendilik qabiletteri jáne pánge degen qyzyǵýshylyǵyn oıatý, tereń de mazmundy bilim berý, oı - órisin, shyǵarmashylyq izdenisin damytyp, qazirgi naryq zamany básekesine tótep bere alatyndaı bilikti tárbıeli shákirt, azamat tárbıeleý.
Qazirgi kezdegi qoǵamdaǵy ózgerister bilim berý júıesine de yqpal etetini sózsiz. Muǵalimge bilimdi birjaqty formada emes, oqýshylardyń oqýyn basqarý, baǵyt - baǵdar kórsetip, jol siltep, keńes berip otyrý qyzmetin júkteıdi. Túrli tapsyrmalar men jattyǵýlar arqyly teorıalyq túrli máseleler, qaǵıdalar meńgertilýi tıimdi bolyp tabylady.
Sabaqta oqýshy qyzyǵýshylyǵyn arttyrý úshin oıyn - sabaqtaryn júrgizý óte tıimdi. Oıyn jóninde belgili pedagog V. A. Sýhomlınskıı: «Oıynsyz aqyl - oıdyń qalypty damýy joq jáne olaı bolýy múmkin emes. Oıyn degenimiz – ushqyn, bilýge qumarlyq pen elikteýdiń mazdap janar oty» degen bolatyn. Sondyqtan da oıyn túrlerin kiristire otyryp ótilgen sabaq oqýshynyń pánge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyra túsedi. Iaǵnı, muǵalim oqýshymen sabaq barysynda úzdiksiz jumys isteýi kerek. Sonymen birge oqýshynyń sabaq barysyndaǵy rolin arttyra túsý qajet. Sonda ǵana oqýshynyń daryndylyq qabileti shyńdala túsedi.
Oıyn balanyń kóńilin ósirip, oıyn sergitip qana qoımaı, sonymen qatar onyń tanym túsinigin arttyrady. Balalar oıyn arqyly bir birimen tez til tabysyp, jaqsy uǵysady, bir birinen eptilikti, tapqyrlyqty úırenedi.
Oqytyp tárbıeleýdegi negizgi maqsat – olardy mekteptegi oqýǵa, uıymshyldyqqa, eńbek etýge daıarlaý, olardyń boıyna adamgershilik qasıetterin qalyptastyrý, oılaý, sóıleý qabiletin damytý. Sabaq ústinde júrgiziletin jumys túrleri, taqyrypqa saı alynǵan tárbıelik máni bar oıyn túrleri oqýshynyń oılaý belsendiligin qajet etedi.
Ár sabaqtarda «Jármeńke sabaq», pres - konferensıa, «Sot sabaǵy», «Ertegi sabaǵy», «Sahnalaý sabaǵy», «Geografıalyq KVN sabaǵy», t. b. oıyn túrlerin ornymen qoldanyp ony qyzyqty etý arqyly bilimge ynta - yqylasyn, pánge súıispenshiligin qalyptastyrýyn kózdeıdi. Oıyn arqyly oqýshy óz betimen jumys isteýge, ózdiginen qorytyndy jasaýǵa úırenedi.
Oqý saıahattary - oqýshylardyń tikeleı baqylaý jáne zertteýine arnalyp, óndiris, murajaı, kórme, tabıǵat aıasy jaǵdaılarynda júrgiziletindikten óz týǵan ólkesiniń ekologıalyq jaǵdaılarymen tanysýyna, tarıhı derekter, jáne aýyzeki ádebıet materıaldaryn jınaýǵa baǵyttalady. 6 - synyptarmen birge «Kókshetaý qalasynyń tarıhy murajaıyna» júrgizilgen saıahat sabaǵy oqýshylarǵa Kókshetaý qalasynyń tarıhynan kóp syr shertti. 8 - synypta «Ormandy dala jáne dala zonalary» taqyrybyn ótkende tabıǵat aıasynda Qazaqstannyń dala zonasy týraly mol materıal jınaýǵa bolady.
Pikir – saıys sabaqtar jastardyń bilimderin jan – jaqty jetildirip, mádenı deńgeılerin kóteredi, basqa adamdarǵa túsinistikpen qarap, olardyń pikirlerimen sanasýǵa úıretedi, sheshendik ónerge baýlıdy.
Geografıa sabaǵyn basqa ǵylymdarmen ushtastyra otyryp oqytý bilim men biliktilikti sapaly túrde meńgerýdi qamtamasyz ete alady. Sabaqty ádebıet, aǵylshyn tili, hımıa, bıologıa, tarıh, t. b. pándermen baılanystyrý oqýshy bilimin tereńdetedi. Mysaly, 8 - synypta «Qazaqstannyń ishki sýlary» taraýyn ótkende qazaq aqyndarynyń óleńderimen árleý mańyzdy.
Mysalǵa,
Týǵan Ertis
Jýas, baıaý tolqynymen
Altaıdy asyp, aqqan Ertis
Sýyń móldir, túbiń tereń
Qushaǵyńda erkelegem. (S. Mashaqov)
Tobyl
Tolqy, tolqy Tobylym
Tolqyta tart eskegim
Syrlasaıyn senimen
Esilte jyrdyń eskegin
Shomylyp, júzip erkelep,
Tolqynyńdy qushaıyn. (J. Syzdyqov)
Týǵan Ertis
Jýas, baıaý tolqynymen
Altaıdy asyp, aqqan Ertis
Sýyń móldir, túbiń tereń
Qushaǵyńda erkelegem. (S. Mashaqov)
Aral
Kindigim birge Aralmen,
Teńizden tynys alam men
Aqpeıil ana sekildi
Aldymda jatyr dalam keń. (S. Mashaqov)
Syrdarıa
Basym bulaq
Taýdan shyǵady, atym – Darıa – men anań,
Sýym – sútiń, jerim qutyń
Eńbekshi elim, kel balam (Q. Ábdiqadyrov)
Jas urpaqqa sanaly tárbıe, sapaly bilim berý – búgingi kúnniń ózekti máselesi ekenin qoǵamnyń qazirgi damý kezeńinde bolyp jatqan áleýmettik - saıası jáne jańa tehnologıalyq ózgerister, tárbıe men bilim berý júıeleriniń isin jańa satyǵa kóterý úshin bilim salasynda jańa, tıimdi ádis - tásilderdi qoldanýdyń qajettiligi dáleldep otyr.
Jalpy bilim berý júıesindegi jáne mektep muǵaliminiń aldynda turǵan kólemdi ári jaýapkershiligi mol mindetterdiń biri – oqýshyǵa tıanaqty bilim berý bolyp tabylady.
Óz mamandyǵyn shyn súıetin, ózi oqytatyn pánin jaqsy kóretin muǵalim árbir sabaǵyn erekshe daıyndyqpen jáne únemi izdenis ústinde júrgizedi. Oqýshylardyń yntasyn arttyrý, pánge qyzyǵýshylyǵyn damytý, bilimdi berik te sanaly jetkizý jolynda jańasha ádis - tásilderdi izdenip qoldanady.
Memlekettiń kúsheıýi men ulttyq gúldenýi daryndylarǵa, talanttylarǵa táýeldi ekeni belgili. Al daryndylar tálim - tárbıeniń aldyńǵy sheginde júrgen muǵalimder aldynan shyǵatyny sózsiz. Oqytý men tárbıeleý maqsatynda júrgizilgen jumystyń tıimdi kórsetkishteriniń biri – oqýshynyń belsendilik qabiletteri jáne pánge degen qyzyǵýshylyǵyn oıatý, tereń de mazmundy bilim berý, oı - órisin, shyǵarmashylyq izdenisin damytyp, qazirgi naryq zamany básekesine tótep bere alatyndaı bilikti tárbıeli shákirt, azamat tárbıeleý.
Qazirgi kezdegi qoǵamdaǵy ózgerister bilim berý júıesine de yqpal etetini sózsiz. Muǵalimge bilimdi birjaqty formada emes, oqýshylardyń oqýyn basqarý, baǵyt - baǵdar kórsetip, jol siltep, keńes berip otyrý qyzmetin júkteıdi. Túrli tapsyrmalar men jattyǵýlar arqyly teorıalyq túrli máseleler, qaǵıdalar meńgertilýi tıimdi bolyp tabylady.
Sabaqta oqýshy qyzyǵýshylyǵyn arttyrý úshin oıyn - sabaqtaryn júrgizý óte tıimdi. Oıyn jóninde belgili pedagog V. A. Sýhomlınskıı: «Oıynsyz aqyl - oıdyń qalypty damýy joq jáne olaı bolýy múmkin emes. Oıyn degenimiz – ushqyn, bilýge qumarlyq pen elikteýdiń mazdap janar oty» degen bolatyn. Sondyqtan da oıyn túrlerin kiristire otyryp ótilgen sabaq oqýshynyń pánge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyra túsedi. Iaǵnı, muǵalim oqýshymen sabaq barysynda úzdiksiz jumys isteýi kerek. Sonymen birge oqýshynyń sabaq barysyndaǵy rolin arttyra túsý qajet. Sonda ǵana oqýshynyń daryndylyq qabileti shyńdala túsedi.
Oıyn balanyń kóńilin ósirip, oıyn sergitip qana qoımaı, sonymen qatar onyń tanym túsinigin arttyrady. Balalar oıyn arqyly bir birimen tez til tabysyp, jaqsy uǵysady, bir birinen eptilikti, tapqyrlyqty úırenedi.
Oqytyp tárbıeleýdegi negizgi maqsat – olardy mekteptegi oqýǵa, uıymshyldyqqa, eńbek etýge daıarlaý, olardyń boıyna adamgershilik qasıetterin qalyptastyrý, oılaý, sóıleý qabiletin damytý. Sabaq ústinde júrgiziletin jumys túrleri, taqyrypqa saı alynǵan tárbıelik máni bar oıyn túrleri oqýshynyń oılaý belsendiligin qajet etedi.
Ár sabaqtarda «Jármeńke sabaq», pres - konferensıa, «Sot sabaǵy», «Ertegi sabaǵy», «Sahnalaý sabaǵy», «Geografıalyq KVN sabaǵy», t. b. oıyn túrlerin ornymen qoldanyp ony qyzyqty etý arqyly bilimge ynta - yqylasyn, pánge súıispenshiligin qalyptastyrýyn kózdeıdi. Oıyn arqyly oqýshy óz betimen jumys isteýge, ózdiginen qorytyndy jasaýǵa úırenedi.
Oqý saıahattary - oqýshylardyń tikeleı baqylaý jáne zertteýine arnalyp, óndiris, murajaı, kórme, tabıǵat aıasy jaǵdaılarynda júrgiziletindikten óz týǵan ólkesiniń ekologıalyq jaǵdaılarymen tanysýyna, tarıhı derekter, jáne aýyzeki ádebıet materıaldaryn jınaýǵa baǵyttalady. 6 - synyptarmen birge «Kókshetaý qalasynyń tarıhy murajaıyna» júrgizilgen saıahat sabaǵy oqýshylarǵa Kókshetaý qalasynyń tarıhynan kóp syr shertti. 8 - synypta «Ormandy dala jáne dala zonalary» taqyrybyn ótkende tabıǵat aıasynda Qazaqstannyń dala zonasy týraly mol materıal jınaýǵa bolady.
Pikir – saıys sabaqtar jastardyń bilimderin jan – jaqty jetildirip, mádenı deńgeılerin kóteredi, basqa adamdarǵa túsinistikpen qarap, olardyń pikirlerimen sanasýǵa úıretedi, sheshendik ónerge baýlıdy.
Geografıa sabaǵyn basqa ǵylymdarmen ushtastyra otyryp oqytý bilim men biliktilikti sapaly túrde meńgerýdi qamtamasyz ete alady. Sabaqty ádebıet, aǵylshyn tili, hımıa, bıologıa, tarıh, t. b. pándermen baılanystyrý oqýshy bilimin tereńdetedi. Mysaly, 8 - synypta «Qazaqstannyń ishki sýlary» taraýyn ótkende qazaq aqyndarynyń óleńderimen árleý mańyzdy.
Mysalǵa,
Týǵan Ertis
Jýas, baıaý tolqynymen
Altaıdy asyp, aqqan Ertis
Sýyń móldir, túbiń tereń
Qushaǵyńda erkelegem. (S. Mashaqov)
Tobyl
Tolqy, tolqy Tobylym
Tolqyta tart eskegim
Syrlasaıyn senimen
Esilte jyrdyń eskegin
Shomylyp, júzip erkelep,
Tolqynyńdy qushaıyn. (J. Syzdyqov)
Týǵan Ertis
Jýas, baıaý tolqynymen
Altaıdy asyp, aqqan Ertis
Sýyń móldir, túbiń tereń
Qushaǵyńda erkelegem. (S. Mashaqov)
Aral
Kindigim birge Aralmen,
Teńizden tynys alam men
Aqpeıil ana sekildi
Aldymda jatyr dalam keń. (S. Mashaqov)
Syrdarıa
Basym bulaq
Taýdan shyǵady, atym – Darıa – men anań,
Sýym – sútiń, jerim qutyń
Eńbekshi elim, kel balam (Q. Ábdiqadyrov)
You Might Also Like
-
Toptamadaǵy sabaqtar tizimi:1. Zat esim2. Ótkendi qaıtalaý (matematıka)3. S dybysy men árpi
-
Qazaq handary men batyrlary týraly jazǵan dastanymnyń úzindisin oqyrmandarǵa usynǵandy jón kórdim. Qazaq tarıhynda eń birinshi jáne sońǵy taq talasy, baq talasy 1627 jyly bolǵan oqıǵa.
