InfoHub Logo

Yrǵaı (býzına chernaıa) — bambýkter tuqymdasyna jatady, bıiktigi 3 metrden 10 metrge deıin jetetin, kóp jyldyq, aǵash tektes ósimdik. Butalarynyń ózegi aq ári jumsaq. Japyraqtarynyń uzyndyǵy 30 santımetrdeı, qaýyrsyn tárizdi, qarama-qarsy ornalasqan. Jalpy ortaq saǵaqtaǵy japyraqtarynyń sany 5-ten 7-ge deıin jetedi. Gúlderi — maıda, aqshyl sary tústi, tutasa shoǵyrlanyp turady. Gúl sabaqtary uzyn. Gúlderi ıilip tómen qaraı salbyraǵan. Jemisi — qara kók tústi, sany 2-den 4-ke deıin jetetin sopaqsha kelgen kishkene súıekti dánekterden turady. Mamyr-maýsym aılarynda gúldeıdi, jemisi shilde-tamyz aılarynda pisedi.

Yrǵaı kóbinese balqaraǵaıly ormandardyń arasynda qalyń bolyp ósedi. Keıde mádenı ósimdik retinde baqtarǵa, parkterge otyrǵyzylady. Biraq lezde jabaıylanyp, aýyl aınalasyndaǵy ashyq jerlerge, joldardyń jıegine, eldi mekenderge tarala ósetin qasıeti bar.

Dárilik maqsat úshin ósimdiktiń gúlin, jemisin, keıde japyraǵy men qabyǵyn, tamyryn jınaıdy. Gúlderiniń quramynda qoımaljyń zattar, sirke jáne valerıan, alma qyshqyldary, qatty túrdegi efır maılary, ter shyǵaratyn glıkozıdter, rýtın, jemisinde ılik zattar, glúkoza, frýktoza bar.

Gúlderinen jasalǵan dáriler bronh qabynǵanda, podagra jáne revmatızm aýrýlaryna qarsy, býyndar syrqyraǵanda, búırekke tas baılanǵanda paıdalanylady. Keıde grıpp aýrýyna qarsy jáne ót qaltasy qabynǵanda ót aıdaıtyn dári retinde de qoldanylady. Aýyz ýylǵanda, tamaq bezderi qabynǵanda aýyz ben tamaqty shaıý úshin jáne kompres jasaý úshin paıdalanylady.

Yrǵaıdyń jas japyraqtaryn sútke qaınatyp alyp kúıikti, irińdegen jaralardy, uzaq ýaqyt tósek tartyp jatqan aýrýlardyń oıylǵan jerlerin syrtynan tańyp, emdeýge qoldanady. Jemisinen jasalǵan dárilermen dızenterıany, shemendi, qýyqtyń qabynýyn emdeıdi.

Dárini daıyndaý jáne qoldaný tásili

Gúlderiniń 1 as qasyǵyn qaınap turǵan 1 stakan sýǵa salyp 15-20 mınýt tundyrady da, súzip alyp, ár ishkende 1/4 stakannan kúnine 3-4 mezgil tamaqtan 15-20 mınýt buryn ishedi. Jemisin kısel, shaı túrinde iship, povıdlo, varene túrinde de qoldana berýge bolady.

---