InfoHub Logo

Yrǵyzbaı Aıdosuly (1744 jyly shamamen, qazirgi Aqtóbe oblysy Yrǵyz ózenniń boıy — 1785, qazirgi Shyǵys Qazaqstan oblysy Abaı aýdany Shyńǵystaý taýynyń baýraıy) — qoǵam qaıratkeri, batyr, bı. Uly aqyn Abaı Qunanbaevtyń úshinshi atasy. Yrǵyz ózenniń boıynda týǵan Yrǵyzbaıdan anasy Aıpara: «Shynjyr balaq, shubar tós — Yrǵyzbaıym» dep úlken úmit kútken. Ol jastaıynan óleń sózge júırik, sheshen bolyp ósedi, óz ortasynyń bedeli asqan jigitine aınalady.

Tobyqtynyń ataqty bıi Keńgirbaı Jandosuly Yrǵyzbaıdy qasyna ertip, el ishindegi daý-damaıǵa, bitim-bılikke aralastyrady. Keıin ózi de qun daýy, jesir daýy sıaqty qazaq arasyndaǵy kúrdeli máselelerdi sheshýge belsene qatysady. Ol jońǵar shapqynshylyǵy kezinde údere kóshken rýlastaryn Shyńǵystaý óńirine bastap ákelip qonystandyrýǵa kóp eńbek sińirdi. Qalmaqtarǵa qarsy shaıqastarda batyrlyǵymen kózge túsip, Abylaı hannyń jaqyn syrlas dostarynyń biri boldy. Úlken as, dúbirli jıyndarda kúreske túsip, palýandyǵymen de aty shyqqan. Ataqty Er Jánibek batyrdyń qyzyna úılengen. Yrǵyzbaıdyń Óser, Myrzataı, Jortar, Óskenbaı atty uldarynyń ishinen Óskenbaıy elge qadirli basshy, ádiletti bı, tapqyr sheshen bolǵany belgili. M.Áýezov «Abaı joly» roman-epopeıasynda, Abaı týraly jazǵan zertteýlerinde Yrǵyzbaıǵa erekshe toqtalady. Shákerim de óziniń 1911 jyly Orynborda shyqqan «Túrik, qyrǵyz їám handar shejiresi» atty kitabynda tórtinshi atasy Yrǵyzbaı týraly úlken iltıpatpen jazady. Yrǵyzbaı Shyńǵystaý ishindegi Bókenshi ózenniń boıyndaǵy áýlettik qorymda jerlengen.

---