InfoHub Logo

Jaraqattanýlar qurylymynda qursaq qýysyna engen jaraqattar qaziri ýakytta 3-5 paıyzdy quraıdy jáne olardyń sany azaıatyn emes. İsh aǵzalarynyń úılesken jabyq jaraqattaryn alǵan naýqastar sany anyq kóbeıýge beıim jáne barlyq zaqymdar ishinde 22-45% quraıdy.

İshke engen jaraqattary bar emdelýshilerdiń 1%-dan 50%-ǵa deıingi bóliginde qursaq kýysy aǵzalary zaqymdanbaǵan. İshtiń oqshaýlanǵan jáne úılesken jaraqattary kezindegi naqtamalyq («beker») laparotomıalar sany 24,3%-dan 52%-ǵa deıingi jaǵdaılardy qurap, qazirgi ýaqytqa deıin negizsiz joǵary bolyp otyr. Taǵy 5-9% jaǵdaıda qursaq qýysy aǵzalarynyń ústirt zaqymdary anyqtalady.

Zertteý maqsaty

Qursaq qýysy aǵzalarynyń jaraqattary bar naýqastardy naqtamalaý jáne hırýrgıalyq em nátıjelerin jaqsartý.

Zertteý materıaldary men ádisteri

Jumystyń negizi retinde 1992 jyldan 2009 jylǵa deıingi kezeńde ish jaraqattaryn (İJ) alǵan 371 naýqasty emdeý tájirıbesi alyndy. Olardyń ishinde er adamdar — 288 (77,6%), áıelder — 83 (22,4%). Naýkastardyń jasy 16 men 65 jas aralyǵynda, orta jas — 29,1.

Naýqastardy zertteý eki baǵytta júrgizildi: birinshi — klınıkada 1992 jyldan bastap jatqan jáne dástúrli ádistermen emdelgen ish jaraqattaryn (İJ) alǵan 194 (52,3%) zardap shegýshiniń syrqatnamalaryn shola taldaý, ekinshi — 1998 jyldan 2009 jylǵa deıingi kezeńde beınelaparoskopıalyq (BLS) tehnologıalar qoldana otyryp emdelgen İJ bar 177 (47,7%) naýqastyń klınıkalyq baqylanýyn taldaý.

İshtiń jabyq jaraqattary kezinde beınelaparoskopıalyq naqtamalaý úshin kórsetkishter mynalar dep esepteımiz:

— jaraqat mehanızmi boıynsha ishki aǵzalardyń zaqymdalýyn joqqa shyǵarýǵa bolmaıtyn ishtiń jabyq jaraqaty;

— «jalǵan jiti ish» klınıkasy bar ishtiń jabyq jaraqaty;

— qursaqishilik qan ketý klınıkasy bar ishtiń jabyq jaraqaty.

İshke engen jaraqattar kezinde beınelaparoskopıalyq naqtamalaýǵa kórsetimder:

— alǵashqy hırýrgıalyq óńdeý (AHÓ) kezinde anyqtalǵan jaraqattyn ishke ený sıpaty;

— AHÓ kezinde jaraqat arnasyn qaıta qaraý nátıjeleri kúmándi bolǵan jaǵdaıda, jaraqat ishke engen degen qaýip bolǵanda;

— jaraqatty qaıta qaraý az aqparat bergen jaǵdaıda, ishtiń tesken jáne kóp jaraqattary;

— jaraqattyń bel aýmaǵyna shoǵyrlanýy.

Zaqymdardyń sıpatyna qaramastan, ishtiń jabyq jaraqattary (İJJ) kezinde dástúrli laparotomıa jasaý kezinde jetý joly jaraqatty, «qandy» (qan joǵaltý 400,0 ml-ge deıin) bolady. Jáne de qursaq qýysyna enýge jumsalǵan ýaqyt 12-den 25 mınýtqa (17+ 5,4) deıin sozyldy. Baqylaý toby bóliginiń 79 pasıentine jasalǵan laparotomıa barysynda 12 (15,2%) naýqasta qursaq qýysy aǵzalarynyń eshqandaı zaqymy anyqtalǵan joq, taǵy 21-de (28%) ishki aǵzalardyń bar jaraqattary qandaı da bir hırýrgıalyq aralasýdy talap etken joq. 33 (43,2%) naýqasqa laparotomıa jasaý qajettiliginiń bolmaǵandyǵy osydan kórinip tur.

Kerisinshe, beınelaparoskopıa kezinde qursaq qýysyna jetý úshin kosymsha jaraqatsyz jáne qan joǵaltýsyz 3-4 mınýt ýaqyt jumsaldy. Ádis 34 mınýt ishinde 6 (7,1%) naýqasta ishki aǵzalar zaqymdarynyń joqtyǵyn anyqtaýǵa, 21 naýqasta (24,7%) bar zaqymdanýlarǵa qandaı da bir aralasýlardy oryndaýdyń qajetsizdigin dáleldeýge, 17 (20%) naýqasta qursaq qýysy aǵzalarynyń ústirt jaraqattaryna BLS túzetý júrgizýge múmkindik berdi. Basqasha aıtqanda, negizgi top bóligindegi 85 pasıenttiń 51,7 paıyzynda ken laparotomıa jasaý qajettigi joqqa shyǵaryldy.

İshke engen ish jaraqattary kezinde oryndalatyn laparotomıanyń kemshilikteri dál ishtiń jabyq jaraqattary kezindegimen birdeı, biraq odan góri uzaq (2 mınýtqa) jáne qan kóbirek joǵalady (100,0 ml-ge). Baqylaý toby bóligindegi 115 zardap shegýshiniń 17-sinde (14,8%) jaraqattar ishke enbegen, 30-da (26,1%) ishtiń ishke engen jaraqattary ishki aǵzalardy zaqymdamaǵan, baýyry (5) jáne uıqy bezi (1) ústirt jaraqattanǵan taǵy 6 pasıentte (5,2%) qandaı da bir hırýrgıalyq aralasý qajetsiz boldy. Negizinde baqylaý toby bóligindegi 115 zardap shegýshiniń 53-i (46,1%) laparotomıa jasaýdy qajet etken joq.

BLS oryndaý nátıjesinde negizgi top bóligindegi 92 naýqastyń 11-de (12%) jaraqattyń ishke enbegen túri, 31-de (33,7%) — qursaq qýysy aǵzalaryn zaqymdamaǵan ishtiń ishke engen jaraqaty, 11-de (12%) baýyrdyń (8), askazannyń (2) jáne uıky beziniń (1) eshqandaı sharalardy qajet etpeıtin ústirt jaraqattary anyqtalady. Iaǵnı BLS 53 jaǵdaıda (57,7%) jaraqatty laparotomıa oryndaýdan bas tartýǵa múmkindik berdi.

Beınelaparoskopıanyń joǵary naqtamalyq jáne shuǵyl múmkindikteri ish jaraqattary bar naýqastarǵa tolyq kólemdegi mamandandyrylǵan hırýrgıalyq kómek kórsetýge múmkindik beredi.

Shuǵyl laparoskopıanyn usynylyp otyrǵan prınsıpteri otadan keıingi kezeńniń jaǵymdy jáne asqynýsyz ótýine, ish jaraqatyn alǵan naýqastardyń erte fýnksıonaldyq ońalýyna, olardyń emdelý merziminiń qyskarýyna, pasıentterdiń otadan keıingi ómir sapasyn jaqsartýǵa kómektesedi.

S. B. Serǵazıev

Respýblıkalyq jedel medısınalyq járdem ǵylymı ortalyǵy

---