InfoHub Logo

Úsh júz jyldaı ýaqyt otarlyq bodaýynda bolǵan erjúrek dala halqynyń bastan ótkizgen qıynshylyǵyn tarıh órisi jáne mádenıet qoınaýymen baılanystyra otyryp, sol qıyn-qystaý zamanda el úshin janyn berip, barynsha qoldaý kórsetýdi maqsat etken ata-babalarymyz jaıly sóz etkim kelip otyr.

Qazaq halqymyz el bolyp, jaı ǵana el emes, táýelsizdik tuǵyryn bıik qoıǵan, egemendi el bolyp qalyptasýda basynan ótkizbegeni joq. Reseı quramyna qosylǵaly qara halyq ózderine degen jyly habardy kóp estimeıtin. Ary ketpeı aq, ótken ǵasyrdyń ózine taldaý júrgizsek... Júrekti jylytarlyq bir oqıǵa eske túspeıdi. Osy zamanda halqymyzdyń bas kóterip, kózderin ashýǵa kómektesken, marjandaı tizilgen óleń joldary arqyly jaýynger rýhy men patrıottyq sezimin oıata bilgen tulǵalarymyz boldy. Olardyń biri, jáne bólek atap ótetin biregeıi - jyr alyby Jambyl atamyz.

Óziniń 99 jyldyq ómiriniń 85-in eli men jeri jaıly óleń shýmaqtaryn jazýǵa arnaǵan uly tulǵamyz talaı jannyń ómirge degen qulshynysyn, eline degen qamqorlyq sezimin arttyrýda óshpeıtin iz qaldyrdy. Jambyl Jabaev qazirgi Jambyl oblysynda 1846 jyly aqpannyń 28-juldyzynda dúnıege kelip, Ekinshi dúnıejúzilik soǵys aıaqtalǵan 1945 jyly 22-maýsym kúni Almaty qalasynda bul ómirden ótti. Bıyl mine, óleń sózdiń dúldúli, qazaq halyq poezıasynyń áıgili tulǵasy, HH ǵasyrdyń Gomeri atanǵan - Jambyl Jabaevtyń dúnıe esigin ashqanyna 175 jyl tolady.

Tarıh pen ádebıet - ajyramas salalar. Sebebi, ádebıetti zertteı otyryp tarıhı kezeńderge sholý jasaýǵa bolady nemese bir eldiń tarıhyn zerttegende onyń ádebıetine toqtalmaı kete almaımyz. Osy maqsatta men jyr alyby Jambyldyń ómiriniń sońǵy jyldary jyrlanǵan patrıottyq jáne jaýyngerlik rýh beretin óleńderin erekshe qarastyrǵym kelip otyr.

1941 jyldyń basynda óziniń «Kárilik» dep atalatyn óleńinde  «Bosatyp býynymnyń shegelerin, Sypyryp tula boıdan kúshimdi aldy» dep 95 jasqa kelgen Jambyl atamyz óziniń jasynyń kelip, kúsh qýaty kárilikke aýa bastaǵanyn jazady. Biraq bul uzaqqa sozylmady, nemis fashıseri tutqıyldan elimizge basyp kirgen ýaqytta dombyrasyn qolǵa alyp, qaıtadan qaırattana, jigerlene tústi. Bul tusta Jambyl aqyn jaýǵa óziniń óleń-jyrlarymen qarsy shyǵyp, «Ata jaýmen aıqastyq», «Ólim men ómir beldesti», «Lenıngradtyq órenim!», «Moskvaǵa», «Attan, batyr, urpaǵym», «Keńes gvardeesterine», «Keńes jaýyngerlerine», «Maıdanǵa hat», «Syılyq», «Tyrnalar qaıtty kórińder», «Otan ámiri», «Alynbas qamal», «Balama hat», «Voronej batyrlaryna», «Lenın órenine», «Qamal buzǵan qaharman», syndy árbir óleńin jaýǵa oq etip jaýdyrdy. 

“Lenıngradtyq órenim,

Maqtanyshym sen ediń.

Neva ózenin súıkimdi,

Bulaǵymdaı kóremin…

Ýa, qaharman, órenim,

Maqtanyshym, bedelim!..

Qalasyndaǵy Lenınniń

Saıyp qyran, órenim!”, - deı kele, bul arqyly Jambyl aqyn jaýynger, sarbazdarǵa, Lenıngrad qalasynyń turǵyndaryna óshpes úmit, bolashaqqa degen senim syılady. Memlekettik mańyzy bar Lenıngrad syndy iri qalany jaý qolyna berip qoımaı, qan men terge túsip, qorǵaýǵa úndegen. Uly Otan soǵysy jyldarynda patrıottyq rýhta jazylǵan tolǵaýlary úshin KSRO Halyq Komısarlar keńesi 1941 jyly abyz jyraýǵa Memlekettik syılyq berdi.

Tarıh bárin óz orynyna qoıdy. Qazirgi qoı ústine boztorǵaı jumyrtqalaǵan zamanda bizdiń mindetimiz - ata-babalarymyzdyń qaldyryp ketken  muralaryn baǵalaı otyryp, sol betinde bolashaq urpaqqa jetkizý. Osy kúnge deıingi  jáne aldaǵy ýaqytta ótkizileıin dep otyrǵan J.Jabaevtyń 175 jyldyǵyna arnalǵan is-sharalardyń barlyǵynyń maqsatyn Sáken Seıfýllınniń bir sózimen túsindirýge bolady - «Jambyl jyrlary teńiz túbinde shashylyp jatqan marjan sekildi. Ony jınap alyp halqynyń qolyna berý – bizdiń árqaısymyzdyń azamattyq boryshymyz». Osy sózdi tý etip, elimizde Jambyl Jabaevqa arnap kóptegen is-sharalar ótkizilip jatyr. Sonyń ishinde, ózim bilim nárin alyp jatqan oqý ordasy Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq ýnıversıtetiniń Fılologıa jáne álem tilderi fakúltetinde osy syndy ótken ǵasyr qundylyqtaryn qaıta jańǵyrtý maqsatynda kóp is-sharalar ótkizilip jatyr dep maqtana aıta alamyz.

Qoryta kelgende, Jambyl Jabaev jaý aldyna shyǵyp, atoılap shaıqasqa túspese de, qolyna dombyrasyn alyp, jalyndy jyrlarymen maıdanda júrgenderge  qaıratyna qaırat, jigerine jiger qosa alǵandyǵymen óz zamandastarynyń ishinde erekshe oryn aldy, qazaq ádebıeti men mádenıetinde ǵana emes, bútkil tarıh tolqynynda mańyzdy ról atqaratyn aıryqsha tulǵa retinde jadymyzda máńgilikke qaldy. «Birlik qaıda bolsa, erlik sonda. Erkindik qaıda bolsa, eldik sonda» demekshi, qanshama jyl nátıjesinde qol jetkizgen birligimiz ben táýelsizdigimizdi, erkindigimizdi alýǵa úlken kómek kórsetken ata-baba murasyn qadirlep, bolashaqqa dáripteý kerek degen oıdamyz.

Nýraı Almas, ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti fılologıa jáne álem tilderi fakúltetiniń stýdenti  Jetekshisi: Sabyrhan Smaǵulov, ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń oqytýshysy

---