InfoHub Logo

Aýyr salmaqty basyn tómen salyp ishki oıymen alysty: qoıshylyq mańdaıyma jazǵan ata kásibim bilem degen. Qoıshekeń týǵanda ákesiniń azan shaqyryp qoıǵan aty — Bissimılla bolatyn. Beritin kele belsendiler bul esimnen din ıisi ańqyp tur dedi: eskilik saltty qaıta jańǵyrtý dedi; áıteýir óz atymen ózin ishteı araz qyp bitirdi. Keıinshe qolyna aq taıaq alyp, qulaqshynyn basa kıip qoı sońyna tústi; sharýaǵa tóselgen malsaq, kimsiń — Qoıshy, Qoıshekeń ataldy. Sóıtip az jylda Bissimılla esimi umytylyp, Qoıshekeń atalyp shyǵa keldi. Saıa bastaǵan qurylysshy jastar brıgadasy osy bir kompleksti qolǵa alyp qaýyrt sala bastaǵanda oılaǵan: kómekshi shopandy qora tazalatyp qoıyp, qaraýymdaǵy jastardy tyrqyratyp qoıǵa salyp; qol qaltada, sıgara ezýde, qalashylap, toıshylap júremin ǵoı dep. Endi ańǵarsa áńgimeniń túp tórkini ózgerip barady. Qaraýyndaǵy úsh myń saýlyqty qaqaǵan qystan aman shyǵarý — máseleniń bergi jaǵy ǵana sekildi.

Eń ǵanıbeti — búgingi malsaq jastardy tárbıeleý, erteńgi qoıshy kásibin jetildirý kórinedi. El ómirine Saıa bastaǵan «Taýgúl atty qurylysshy jastar brıgadasy qandaı jańalyq, jańa lep ákelse; búgingi kompleks te jaqsy erteńniń temir qanat qarlyǵashtary eken. Ýdaı qymbat jem men shóptiń, jastar eńbegin óteýdiń ústine, saıyp kelgende aldyndaǵy maldyń ózindik qunyn kemitý kerektigi óz aldyna úlken bir másele. Osynaý zilbatpan aýyrtpalyq beıne qol jetpes qıyn asýdaı shalqaqtap alystan munartady.

İshki oımen alysyp turyp baıqamapty; qıaq murt óspirim jigit paılaǵan shópti domalatyp aparyp symyn sheship qorany yqtap búrseńdegen aryq malǵa shashqaly jatyr. Deleńdep solaı júgirgen: «Meniń ruqsatymsyz bir baý shópti malǵa berýshi bolma, ázirge topyraq jalasa da ólmeıdi, qyrańǵa aıda!..» — dep bajyldady. «Taý ǵyp paılaǵan shópti ózińiz jeısiz be?» — deıdi óspirim qıampurys qylyq tanytyp. Áýedegi bult shóli juqalań tartyp jyrtylyp ketipti. Óristegi qoı sońyna dúrbi salyp qaraǵan: qos attyly eki qyz maldy ylǵı qubajonnyń teriskeı betine qaptatýmen júr.

Teriskeı bette qoıansúıek, tiken, káriqyz qyltanaǵynan ózge dáneme joq: maldyń jumyryna juq bolmaıdy, qaıta tumsyǵyn tyrnap aýzyn qotyr etedi. Qumnyń kúngeı beti ári shýaqty, ári ebelek, qarǵatuıaq, jaýjumyr, kósik aralas jabaıy otqa baı keledi: sol syrdy jas shopandar bilmeı qyt-qyttap qaıtarýmen álek. Endi qora ishin qıdan tazalap jatqan kómekshiniń atyna mine salyp solaı shapty. Qumnyń shashadan keletin kúpsek qaryn túrtkilep, endep jaıyla almaı júrgen maldy jýan jotanyń kúngeıine shashyratty. Qyzdarǵa aqylyn aıtty, osylaı da osylaı, myna aqtyly qoıdy ortaq qaýymnyń aqy adal maly, óz enshimiz dep uqsańdar ǵana jan ashyp jaqyn tartpaqsyń; ólmese ishi kepsin dep at ústinen qıqýlasań, mal-mal bolmaıdy, jabaǵy jún bolady. Ata kásipti qadirlep, qasıettep ustaý lázim dep qyzdarǵa biraz ósıet aıtty.

Támpish tanaý, qaraqat kóz, baýyrsaqtaı qyzylshyraıly qyz dombyqqan qolyn álmá-ál úrgileı túsedi.

— Attan túsip qımyl jasa, — deıdi Qoıshekeń. — Baıaǵyda Meıramqalada bir saýdager túıe satyp alyp, kún sýyqta «aqshasyn tólep qoıǵam» dep ústinen túspeı júrip aıaǵyn úsitip tynǵan eken. Sol sekildi kórseqyzar bolma, — dep qyzdardy dý kúldirdi.

Qyzdar tústik shaıyn termosqa quıyp, tamaǵyn oramalǵa túıip ala shyǵypty; ázirge qaıtpaımyz, mal ábden toǵaıyp tońǵanda baryp betin buramyz deıdi. Qarap turyp osynaý jap-jas, elgezek, uıań, ádepti sulýlardyń qaısarlyǵyna, ispendiligine tań qaldy. Ásirese shashyn ózbek aǵaıynnyń qyz-kelinshegi sekildi «toqsan órim» etip órgen aqsary, aıdyndy, minezi tikteý qyz qoıyn dápterin sýyryp Qoıshekeńniń aıtqanyn qadalyp túrtip alady, ózi de saýal qoıǵysh-aq. Qoıdyń ish maıy neshe gradýsta tońazymaq?.. Kúıek aldynda aı astynda jaıýdyń tól tógýge áser yqpaly bola ma? Jel quıryǵyna teristikke shanshyp soqsa boran bastalmaqshy ma?.. Áıteýir Qoıshekeńniń bar bilerin aıtqyzyp aq ter, kók ter synaq alǵandaı bolǵany. Tezirek atqa qonyp aýylǵa jetpekshi.

— Al, aınalaıyn, Minsiz (bul burymy «toqsan órim» qyz), Kúmissyrǵa (bul baýyrsaqtaı qyzylshyraıly támpish muryn qyz) ıt-qusqa saq, malǵa ýaqap bolyńdar, bir jerge úımelemeı ekeýiń eki qanatta júrgenderiń qup, — dep Qoıshekeń qamshysyn shoshańdatyp atyna minip aýlyna tartty. — Otyn-sýdy ázirleýge qol kúshi jetpeı jatyr, soǵan kómekteseıin.

Aýylǵa kele úıde qalǵan kezekshi jastardy uıystyryp jyńǵyl shabýǵa jınalǵan. Shaqyrym jerdegi Ógizsaıdyń boıynda uılyǵa ósken jyńǵyldan otap, butap túsirip almasa, erteńgi boranda kómirge tamyzyq tappaı tútinge tunshyǵary anyq. Qıaq murt bozbala: «Saıdaǵy jyńǵylǵa shabaqtalǵansha qyrǵa shyǵyp sekseýil otamaımyz ba?» — dep qıǵylyq salǵan.

Qoıshekeń osydan úsh jyl burynǵy oqıǵany baıandady: Qyzylqum ishinde ǵasyrlar boıy qumǵa tosqaýyl bolyp tutasa ósken, uzyny júz elý shaqyrym, eni bir shaqyrym keletin sekseýil toǵaıy bar-dy; aýdannan kelgen aramza brakonerler ań aýlap júrip toǵaıdyń Túgisken oıpaty tusyn otap qıratyp ketken; sodan minekeı úshinshi jyl — espe qum apat bop jyljyp kúrish tanabyna taqap qalypty; sol ketik tisteı ashyq jerden jazy-qysy qum dúleıi ysqyrynyp soǵady da turady deıdi.

Osy áńgimeden soń jastar sekseýil degen sózdi umytqandaı bolyp, kún keshkirgenshe Ógizsaıdan jyńǵyl kesti. Ertesine at arbamen arly-berli ildebaılap júrip úı janyna úıip túsirgen. Bultsyz shaǵyrmaq aýa tym tunjyr: arqa-bastyń keńinde qımyldaǵany qup-aq bolypty.

Arada alty-jeti kún ótkende aýa qubylyp alasapyran bastalǵan: ıá qum ekeni, ıá qar ekeni belgisiz munar japqan qıyr tuńǵıyq tútek bet qaratpaı ekilene esken. Úsh myń saýlyq jabyq qorada qolǵa qarap jaýtańdap qaldy. Ári-beriden ysqyryna ý tógip tútegende úıden shyǵýdyń ózi muń. Qoıshekeń jastardy óz úıine jınap alyp, ish qoımasyn ashyp baılaý aıtty.

— Bir qyz, bir jigitten juptasyp shóp tartasyńdar, biz Seıilbek ekeýmiz qorada qalyp maldyń astyn tazalaımyz, jem-shóp shashamyz, — dedi.

Janary shamdaı jarqyrap býynyp-túıingen Minsiz ben túsin sýyqqa salyp ishinen pysyp búgejektegen qıaq murt bozbalaǵa túsindirýge týra keldi. Jabyq qorada qyrýar ash maldy ýysynda ustap shóp shashý, astyn tazalaý qıamettiń isi. Essiz maqulyq qora ishinde josqyndaı syrǵyp esh tynshymaıdy. Jańa shashqan shópti páske aıaq asty qylyp taptap ketedi; ańdysyp, úıirip ustap jegizgen lázim. Myń san tuıaqshıir astynan sarala qıdy sypyryp, kúrep qolarbaǵa salý; syrtqa aparyp tógý epti ispendilikti tileıdi. Qolarbany dyryldatyp birde ishki jylyǵa, birde tysqy sýyqqa urynǵan Seıilbek tús aýa jotasynan oq tıgendeı kıreleńdep qaldy.

— Shoırylmam bar edi, — deıdi jansebil súıretilip. — Jatyp qalmasam jaraǵany, shoıyrylsam — kúlli tirshiliktiń qarań qalǵany.

Kúmissyrǵa tehnıka tiline epti eken: áýelgide qaqalyp-shashalyp istemeı qoıǵan qıtartqysh konveıer motoryn bir kún shuqynyp júrgizdi áıteýir. Qıaq murt pen Minsiz sharshaǵan soń, kezek úıdegi jastarǵa jetti; Qoıshekeńniń kelinshegi as qamymen, Seıilbektiń áıeli Juldyzaýa kir jýýdan artylatyn emes. Qı tútep, shýash sasyǵan jabyq qoraǵa bir kirgen kisiniń ón boıy sadyraǵa satqaqtalyp shyǵa keledi. Mańyraǵan mal daýsynan mıy ashyp damylsyz jorǵaqtaǵan Qoıshekeń oılaǵan: osy dúleı apta soqsa aıaǵy qıynǵa bastaıdy dep.

Ýaıymnyń jóni bar; óne boıy qolǵa qaraǵan mal ashózek qunyqpa keledi. Shópti shaınap turyp sý suraıdy; sý iship turyp azynap júregi sazady. Kisige umtylyp, keýdem-soqtap, japyrylyp ólip kete jazdaıdy. Onyń ústine kóp beınetke ysylmaǵan jastar erteden qara keshke súrkil júristen aq ter, kók ter qımyldan turalaýǵa aınalǵan. Álmá-ál jyly úıge kirip peshke arqasyn súıegen kúıi qor ete qalady. Ákelep-kókelep oıat sosyn, dúleı boranmen alystyryp arba súıret, deste tasyt, jem qaptat, qı kúret. Qı tartqysh transporterdiń kómeıi bitelip, lentasy buralyp júrýinen turýy kóp. Osy qımylmen júrgende qoranyń irge túkpiri ylǵal tartyp saýlyqtardyń baýyry sarǵyshtanyp shyǵa keldi. Yljyrap laı atyp dymdanǵan kóńdi tasyp úlgermese — mal ishinen azady, mama saýlyq túsik tastaıdy. Endi bular kúrek qaılasyn qamdap túkpirge toǵytylǵan.

Seıilbek úshinshi kúni shoırylmasy ustap tósek tartyp jatyp qaldy.

Osy surapyl sumdyq aptaǵa sozylsa quryǵanymyz dep Qoıshekeń ishteı qaýip shekti. Úsh qyz, tórt óspirim jigittiń tús shaıysyp yrjańshyl ázilqoı bolyp júrgeni jaımashýaq ásheıinde eken; dúleı bastalǵaly syr berip qyńq deıtin bir aýyz sózi joq, qaıda jumsasań sonda ushady. Elpildep turǵan jany joq aınalaıyn kileń.

Kúmissyrǵanyń aıqyn ajarly úni syńǵyrlaı sóılep jora-joldasyn sergitkish-aq; Minsizdiń ádemi qalanǵan aq tisteri juqa erniniń qyzylyna jarasyp kúlgeni-aq kisini eljiretedi; jaýdyr janar, tal shybyqtaı solqyldaǵan Meıramkúl kisige, kózge óte alys; áıtse de asa sáýleli juldyz sekildi — qıǵashtaı qaraǵany ishińdi órteıdi. Aınalaıyndar-aı, dep eljiregen kádimgideı Qoıshekeń: baýyr jetkinshek sender bolmasańdar Seıilbek ekeýmiz mıymyz atala bolyp arazdasyp, alshaıysyp keter me edik, qaıdam.

Aǵakelep aldyńnan kesip ótpeıtin, dúnıelik esepke joq óńkeı óndir jasty Sypaqul qaıdan tapqan deseńshi. Bulardy kórmeı, bilmeı burtıady ekenbiz. Jańa tosyn lepti, ilgergi tileýli erteńgi el ıeleri osylar endeshe. Borpyq qumdy meńireý ólkege jańa ýaqyt jeliniń ekpindeı soqqany sodan bolar bálkim. Kóne shól men túıile soqqan jańashyl jeldiń kereǵar kúresi bastaldy deı ber. Shól men jeldiń egesi elge júk, uzaq sonar áńgimege ózek.

Tórtinshi táýlikte doly dúleı báseńsigendeı bolyp, túpsiz tereń aspan asty, alashabyr alapty saqyldaǵan sary aıaz býdy. Komplekstegi Seıilbekten ózgesi aıaǵynan tik kóterilip temir betondy jabyq qoranyń ishki irgesin qýalap jińishke or qazýǵa kirisken. Or bolǵanda — aınala emes, qoranyń kúngeı bet qabyrǵasyn jaǵalasa jeterlikteı. Óıtetin de jóni bar; qatty aıazda beton qabyrǵa mal deminen terleıdi, onyń ústine zár kebeıedi; ekeýi qosylyp ylǵaldy laıǵa aınalady. Qysyltaıań qubylmaly kúnderde ishke tepken yljyraǵan laı sý orǵa jınalady, or arqyly syrtqa aǵady. Ári mal qabyrǵaǵa búıir taqap jata almaıdy.

Jer qara, kún jylyda maldy ashyq qoraǵa aýystyryp jabyq jaıdyń ishin degditip, qurǵatyp alatyn. Tótenshe alasapyran doly dúleı bastalǵaly qyrýar qoı tuıaq aýdarmaı, bas amandap sadyrasyn keship turǵany sodan.

Endi shopan qaýymy tegis kóterilip, ystyq as kirsiz kıimdi umytyp; kúngeı irgeni quldap or qazdy, tartatyn kenepti tazartty, sý júretin naýany jóndedi, shóp týrady, birer kóteremdi úıge kirgizdi, aqyrsynda silelep súrine jyǵyldy. Qoıshekeń sýyqtan dombyqqan qolyn jylysyn dep, syǵylysqan saýlyqtyń arasyna suqqan; shoshyp ketti. Biraz maldyń búıiri ylǵal, sadyraǵa jatqannan. Tap osylaı apta júrse júndegi dym terige jetedi, ishke ótedi, turalaǵan kóterem etedi. «Qanekeı, baýyry ylǵal maldy qoranyń teristik betine, qurǵaq buryshqa aıdańdar!.. Astyna sańyltyr tastańdar!.. Sýdy jylytyp azdap berińder!..» — dep tynbaı jarlyq jasaýmen jaǵy taldy. Bir mezette: «İshegim qabyrǵama jabysyp qaldy jyly sý iship shyǵaıyn» — dep úıine bettegen. Kómekke shopannyń qarsy esigin ashqan. Munda belin qaıys belbeýmen býyp, basyn kótere jyǵylyp, rasıany damylsyz úrgilep Seıilbek jatqan.

— Sypaqulmen ázer tildestim, — deıdi yńyrsyp.

—Kómek jiberetin boldy ma?

— Darıany muz býmaı turyp apta buryn pontan kópirdi alyp tastaǵan; qatynas úzilgen; darıanyń beti qalyń qatqan joq, traktordy kótere almaıdy. Dúleı daýyldyń beti jaman, vertolet ushyrý qaýip. Taý betkeıimen qatynas úzilgen. Ázirge shydaı turyńdar deıdi.

—Ól de maǵan! İshkeri qum ishine qyrýǵa ákelip pe bizdi? — dep Qoıshekeń shókeleı otyryp rasıa qulaǵyn ǵyr-ǵyrlatyp burady-aı kep.

—Áló!.. áló! Aýdan-aýdan, qyzdar, maǵan ákimdi qosyńdar!.. Kútýge áddim joq!.. Qosyńdar-aı!..

Aqyry Ǵaınekeń telefon trýbkasyn kóterdi bilem.

— Tyńdap turmyn sizdi! — dep anyq ashyq daýys etti.

— Tórtinshi táýliktiń júzi teristikten dúleı soǵyp, saqyldaǵan sary aıaz býyp elýge aınaldyq: qoranyń ishi qaqap ketti; shópti týrap, jemdi jylytyp berýge qol kúshi jeter emes; biraz saýlyqtyń baýyry balshyq, birazy temir qatyp jabysyp júnin juldyrdy; kóń men qı belsheden!..

— Sabyr-sabyr, — dedi Ǵaınekeńniń úni. — Sizde qaıta shóp pen jem jeterlik eken, taý baýraıynda qalǵan qoralarda ol da joq, qardy traktormen buzyp, kómekke ásker shaqyrtyp jatyrmyz.

— Jańa úıdiń ishi bir jylymaıdy, qansha jaqsań da peshi azynaıdy da turady: qyzdar jatatyn bólmeniń qabyrǵasyna qabyrshaq turyp, qasymyzǵa aldyq: kómekshi shopanǵa dáriger kerek, qyzdarǵa jyly kúpáıke, kerzi etik, qolǵap; jigitter dalbaı qulaqshynmen ǵana júr...

— Sabyr-sabyr, — deıdi Ǵaınekeń sózin taptap aıtyp. — Sonyń bárin kún jylyda oılastyrý kerek edi. Endi qur baıbalamnan paıda az. Ozatsyz, kúshti sarqyp paıdalanyp, maldy saqtańyz... shydańyz... shydańyz... shydańyz!..

«Shydańyz, shydańyz!..» degen sóz qulaǵynda birazǵa deıin shyńyldap turdy, sulq túsip otyryp qaldy. Qyrdaǵy malshylardyń hali bizden de jaman eken-aý dep oılady Qoıshekeń kúnge qaqtaǵandaı qatty totyǵyp. Qoı, basqa túsken bul da bir zaýal shyǵar; shydaıyq, qımyldaıyq; óle ketsek ókimet ózi taýyp kómer. Kóne sińir meni qoıshy, álgi tal shybyqtaı buralǵan qyzdarym men betinen bozdaǵy shyǵyp bozaryp sazarǵan uldarym tıtyqtady-aý ábden. Názik taldaı solqyldap, borannan betin jasyryp búrseńdep yqtaı tússe ne tirlik bolmaqshy.

Qoıshekeń qalaı atqyp turyp ketkenin bilmeı qaldy.

— Al, baýyryńmen jyljysań da osy úıdi ot jaǵyp jylytyp qoı, aýyq-aýyq kirip boı jylytyp turaıyq.

— Belim kótertpeıdi. Juldyzaýany jiber, shaı qoıyp bersin, malmen mal bolyp júrip qyrylarmyz.

— Qyrylǵany qalaı? — dep Qoıshekeń keri burylǵan. — Kómekeıińnen kórip turmyn; mal qyrylsa da meıli dep jatyrsyń. İshińdegini tap bastym bilem. Qarap jatpaı qysastyq oılap qasarysamyn de!.. Mal qyrylsa meıli de!.. Meni betime túkirse de báribir de!..

Seıilbek te jynyn shaqyryp shart ketti.

— Oıladym solaı.

— Uıa buzar, qora buzar aramza ekensiń! Qap, osydan boran basylyp, es jıaıyn, úıelmenińmen kóshirip darıanyń arǵy betine aparyp salmasam kór de tur! Maǵan jatypisher janaıardyń qajeti joq!

Osy mezet esik sart ashylyp Qoıshekeńniń áıeli kirip keldi; ár tarap ajardy aıtpaı-aq tanydy.

— Bularyń ne?! Dúleı qataımasa basylar emes, balalar ábden qaljyrady, ot jaǵyp qazan kótermesem bolmas. Sen jazǵan, aýrý kisimen qyrbaı qabaq bolmaı balalarǵa bar!.. bar!.. bar!... — dep kúıeýin keýdeden ıtergendeı bolyp shyǵaryp jiberdi. Mátibı erke kelinshek oınaqy naqyshpen qapelimde kúıeýine kesektik tanytty.

Qulaqshynyn basa kıip qora jaqqa quldyrańdap kele jatqan Qoıshekeń oılaǵan; kún jaryqta saýlyqtardy dılysyn bir bólek, nasharyn bir bólek eki daı etip bólip úlgereıik dep.

Mana kórgen: maldyń áldisi, kúshtisi nasharlardy yǵystyryp, shópten, jemnen qaǵyp, shetke ysyryp salǵan. Qabyrǵaǵa janshyǵan, jaıylý bermegen. Búıte berse nashar mal sát sanap keri ketip kóteremge aınalar, kúıisten qalar. Tezirek sorttap, jiktep, arasyna symtemir tartyp tastamaqshy. Qoraǵa kirgen mezette júregi qurǵyr zirk etti. Qyzdar shetke uılyǵysyp úderip shyǵypty. Sóıtse esi ketken ash mal shópke umtylyp tolqyǵan mezette Meıramkúldi qaǵyp domalatyp ketipti.

Bara janary shylanǵan óspirim qyzdy arqadan qaǵyp jubatyp áýre. «Qoı, á, osynyń bári bir kúngideı bolmaı umytylady áli», — dep daýdyraǵan. «Qınalsaq ta qol ushyn berer eshkim joq, ulyjaryqta maldy eki jar etip bólip alaıyq», — dep Qoıshekeń urandaı umtylǵan. — Meıramkúl, sen úıge bar, ústińdi keptir!.. Minsiz, taıaq al da oń qanatqa bar. Kúmissyrǵa, sol qanatqa shyǵyńdar!.. Mal bólemiz! Ásiráli (qıaq murttyń esimi), ortaǵa oıys!.. Ketti lyqsyp, beri qaıtar, ary jiberme!.. Taıaǵymnyń ushyna qarańdar, topqa sińip nasharyn jiktep, ekshep aıdap shyǵamyn!..al, qamdan!.. qosylyp ketpesin!..

Qoıshekeńniń tap osylaı jaryqshaq úni qorany kóshirip, dedek qaǵyp deleńdep, seńshe syrǵyǵan malmen mıdaı aralasyp júrip jantalasa qımyldady-aı. Júrek maıy aýzyna kilkip ókpesi óshti. Kóz baılanyp qarańǵy túse maldy eki daıǵa bólip bitti-aý áıteýir. Daýsy báseńdep nasharlaı sóıledi.

— Araǵa dereý symtemir tartaıyq, balalar! Juldyzaýa, nasharlarǵa sańyltyr shash, jemge tıme! — dep kómekshi shopannyń kelinshegine buıryq bergen: — Ásiráli, qońdy qoıǵa syzdyqtatyp bulqynmen sý jiber, laqyldatpaı tıyp tasta, tańǵa deıin aqqan sý kók muz bolyp qatady, sosyn baltalap buza almaımyz, kúıis qaıyrsa da bir túnge ólmeıdi.-Qoıshekeń endigi máýritte úni bitip qaqyldap jótelip qaldy. Sonda da qoımaı qolyn sermep, mezgep jarlyq jasap jatyr.

Aqyrynda qoı aıyrýdy aıaqtap qoranyń ortasyn symtemirmen qaq bólip, qaqpany qapsyra jaýyp tirsegi maıysyp úıge bettegen. Sońynda kómekshileri, teristikten shanshyla soqqan sýyq jelge jonyn berip búrseńdeı adymdaıdy. Búgin bári bas shopannyń úıine jınalǵan. Tysta ulyǵan jel, ishte súr ettiń jupar ıisi, jastardyń sóz aıtyp, qımyl jasaýǵa shamasy joq, pesh qyzýymen qalǵyp-múlgip qaldy.

— Bittim!.. túńildim!.. ıá, dúleı borandy jeńip shyǵamyz, ıá, tasmańdaı bolyp jer sıpalap qalamyz!.. — dep silkindi Qoıshekeń.

Qum arasyndaǵy kompleksti shopandar brıgadasyna besinshi kún oıda joq bóten sumdyǵyn ákeldi.

A-a, basqa saldy biz kóndik dep Qoıshekeń ertemen turyp ústine kúpáıke, basyna qulaqshyn, aıaǵyna kerzi etik kıip belin qymtana býyp syrtqa shyqqan. Keshe keshkiliktegi qyzylshunaq aıaz saı-súıekti syrqyratar azynaǵan jelge qosylyp jalanyp tur. Áý degennen qol basyn, bet-júzin qaryp ótti. Myna ólermen ókpekke qarsy maldy syrtqa aıdap jaıýǵa bolmaıdy; sýyq qarmap ushyp óledi. Bes kún boıy jabyq qoraǵa qamalyp arany ashylyp yńyrsyǵan ashqursaq saýlyqqa ne shara isterin oılap sergeldeń sendeliske tústi. Alys qum shaǵyldaryna boılap kóz tikken; munartqan irimtik bult seli me, álde espe qum jotasy jer baýyrlap beri jyljyp kele me — áıteýir astań-kesteńi shyqqan tuńǵıyq tereń kókjıekti anyqtap kóre almady. Jyly úıge qorǵalaqtap qaıta súńgigen. Áıeli turyp pesh jaǵyp, shaı qamdaı bastapty.

Qarsydaǵy kómekshi shopannyń halin bilmek bolyp arbańdaı adymdap esigin qaqpastan kirip barǵan. Erli-zaıypty kisiler syrt kózge ersileý ashyq-shashyq jatyr eken; sasyp qalyp sıpalaqtasyp kıimge umtylysty.

Úı ıesi óz belin ózi qoldap kótergendeı bolyp: «Kún qalaı?.. kún qalaı?..» — dep jaqaýratady kep. Qoıshekeń moınyn syrttap buryp tosyn ýaıymnyń betin ashty. «Qarataý jaqtan ushpa jel shyǵypty, buryn-sońdy qum ishine mundaı kókbet kesepat kelmeýshi edi, qystyń qarymy qatty ma, álde aspannyń túbi tesilgen be, bilmeımin. Sary maıdaı saqtap kelgen jemniń aýzyn ashamyz ba qaıtemiz. Lajy bolsa ýdaı qymbat shóp pen jemge tımeńder, mal qystan aıaǵymen shyqsyn dep Sypaqul qatty tapsyryp ketip edi. Tozańy shyǵyp qatty qýraǵan shóp aryq maldyń jumyryna juq bola ma, álgide kórdim, qoldy-aıaqqa turmaı azynap ketipti». «Ashpaı bolmas», — deıdi Seıilbek. «Túnde belime jylannyń ýyn jaǵyp, jartylyq iship býlanyp jatyp edim, omyrtqam ornyna túsipti, búgin jaqsy sekildimin, inshalla!..»

Saılanyp, qamdanyp erteńgi sharýaǵa shyqqanda bildi: Ásiráli men Semetaı esimdi bozbala túnimen qyzýy kóterilip, sandyraqtap, aýyryp shyǵypty, emdeı qoıatyn qol ebi joq. Rasıa qulaǵyn bezektetip burap aýdanmep ázer tildesken; el basshylary túgel kóterilip qalyń qardan qatynas úzilip bólinip qalǵan taý baýraıyndaǵy qoı qoralaryna ketipti; jyly sý, jem, shóp tasyp, qasat qardy buzyp muryndaryna sý jetpeı júrgen sekildi. Rasıa arqyly bas dárigermen tildesti. «Sol bette, jaramdy júırik vezdehodpen aýdandyq mádenıet báliminiń meńgerýshisi Múlkaman júr, sol kisigi qatty tabystadym. Túgiskennen Maǵrıpany alyp sizderge jedel jetpekshi», — deıdi Edil Aıdarhanovıch. «Jol bile me ózderi? Qum ishinde teris ketse pashpyrty bitkeni!» — deıdi Qoıshekeń taǵy tyń ýaıymnyń sorabyna túsip. Rasıanyń tolqymy short aınyp, qaıdaǵy chachachalaǵan asaý áýenge kómip ketti, Qoıshekeń kúlli symtemirdi, borandy, óziniń qıyn tirshiligin nálettep syrtqa sytyldy.

Kelgen boıda áńireıgen standartty qorannyń esigin ashyp jibergende ishten kúlimsi shýash ıisi burq etti. Jeldetkish áınekterdi alýǵa buıyrdy. Sol qanattaǵy nashar, aryq saýlyqtarǵa taqaǵany sol:

— Qurtypty!.. Qurypty!.. — dep tamaǵy qurǵap qıqyldaı jóteldi. Qasyna jetken jetkinshekke shoshyna nusqap kórsetip jatyr.- Kórmeısiń be, birazynyń ishinen jylmaıy aǵyp ketipti!.. Alda ǵana ıt-aı, atańa nálet-aı!.. Gerbısıd sińgen kúrishtiń sabany maldyń asqazanyna súrgimen teń, kózi kilmıip, úńireıip, ishi qabysyp sylynyp qalǵany sodan!.. Jastar jaǵy qaýqary qashyp, úrpıisip tiksinip shetke oıysty. Keshe keshkilik alasapyranda kómekshi shomannyń kelinshegi bilmestikpen baıqamaı taýdan tasylǵan qurǵaq desteni sheshýdi qıynsynyp, shetkeri úıilgen Túgisken kúrishiniń býma sabanyn shasha salypty.

— Zıandy sabandy nesine jınaǵan endeshe? — deıdi Meıramkúl.

— Saban zıandy emes, sabanǵa sińgen ý dári zalaldy, — deıdi Qoıshekeń. — Ujym basshylaryna qaıtse de shóptiń josparyn oryndaý qajet; ózge ólkedeı oraǵyn saılap ortasyna kúrp ete túsetin buratylǵan búıra shúıgindi shabyndyq joq. Darıa sýy tasymaǵan soń jaǵadaǵy qamys pen quraq kildirep qurýǵa aınalǵan. Sosyn qıqym-sıqymǵa deıin tirtinektep jınaıdy kelip. Osy sabandy destelep býyp túsirip jatqanda-aq ishimdi tartyp, meıli, qoldaǵy saýyn sıyr, butartar kólik qaýzar dep úndemegen edim. Gerbısıd kóp sebilgen jerden jınalǵanyn qaıdan bileıin.

Qoıshekeńniń mańdaıyn toqpaqtap qınalǵandaı bar eken: sıraǵyna ázer súıenip turǵan tyraqy mal jaqpas saban qaýjaǵasyn-aq kilmıip, ishinde juq turmaı turalaýǵa bet alǵan. Jalǵyz amal; asqazanyn jyly sýmen shaıyp, juǵymdy jem asatyp, tuz jalatyp qoldan kútip qatarǵa qospaqshy.

Bilekti sybanyp jiberip dáý qazanǵa sý jylytyp, jemdi shylap legenmen kezekpe-kezek júdeýlerdiń aýzyna tosqan. Qaısybiri keýdeleı umtylyp bas qoısa; kelesisi kózi kilmıip, jaǵy qarysyp dym tatpaıdy-aý, dym tatpaıdy. Qoıshekeń kúıip ketken. Álgideı asaý saýlyqqa atsha minip taqymyna qatty qysyp, ezýine qamshy sabyn júgirtip, aýzyn kúshpen ashqyzǵan. Legenin ustap ázir turǵan Kúmissyrǵa jemdi ýystap kómeıletti. Qolǵa úırenbegen asaý qaqalyp-shashalyp bultsha búrkip kıimdi bylǵasyn.

Qoıshekeń: «Bolmaıdy bul!» — dep qan túkirip saýlyqty bosatyp qoıa berdi. «Jemdi qurǵaqtaı emes, qazanǵa qaınatyp bylamyq jasap ishkizgen jón-aý, óıtpesek bul malǵundardy ashtan qyryp alarmyz...» Sosynǵysy júıkeni jep tunjyraǵan salyńqy sylbyr tirlikke ulasty. Sabannan ishi ketken saýlyq ekeý, úsheý ǵana bolsa esh qınalmaı qulshyna qımyldap kómeıine bylamyq quıar ediń-aý; otyz, qyrqy jáne jáýdirep jelkeńde tónip tursa qalaı shydarsyń?! Aq kóz beınetke qashanǵy tózersiń?! Nán qazanda bulqynǵan qoımaljyń bylamyq, qoıdyń ashqaraq aýyzy, shań men qı, qı men saban talaı márte kóz aldynan kilkip ótken Kúmissyrǵanyń bir mezette basy aınalyp, júregi kóterildi. Qansha ýaqyt ótkeni belgisiz, atala quıǵan sháýgim qolynan sýsyp jerge túsip ketkenin biledi; syrt aınalyp betin basyp býlyǵa óksip jibergeni esinde.

Kelesi buryshta beline taıaq tıgen jylandaı ıreleńdep kópsigen qıdy jyljymaly kenep naýaǵa atyp jatqan Seıilbek oılaǵan: myna bas shopan shetimizden zoryqtyryp óltirer dep. Bul qıqýshyǵa buryn da talaı kómekshi bolyp kórgenmin. Sheten qalpaǵy deldıip, ezýinen sıgara túspeı, saqtıan etigi syqyrlap óz-ózinen dúrsinip, myǵymsyp; bar aýyrtpalyqty kómekshige júkteıtin. Qaıda jıyn, qaıda jınalys, tór aǵasy bolyp sonda otyratyn. Ujymshar qurylǵaly jeligi basylyp, kisiligi qalyp tyrpyl-tyrpyl kón shoqaıly kóptiń birine aınalypty; osy boran bastalǵaly múldem tanymastaı ózgerdi. Áýelde shópke, jemge aýyz salmaı maldy aıaǵymen jaıyp shyǵaramyz dep shıryqqan: endi baıtal túgili bas qaıǵy bop bir saýlyqty da shetinetpeımin dep shyrqyrap júr. Táıiri, mynadaı qaqaǵan sýyq syńaıy jińishkerip júdep turǵan malǵa sadaq jebesinshe qadalary anyq. Sondyqtan kúndiz kúlkini, túnde uıqyny umytyp jan aıamaı qımyldaýǵa bekindi. Turalǵan saýlyqtyń kómeıine kóje quıyp jatqan Qoıshekeń ishinen tynyp sert bergendeı boldy. Qasarysqanym qasarysqan, bir de ólim bermeımin dep bekigen. Bıligime osynsha keń qora, saqyldaǵan tehnıka, sartyldaǵan óspirim kómekshi berip, zilbatpan jaýapkershilik artqan ókimet suraı da biletin shyǵar. Erteńdi kúni: «Oý, Qoısheke, mal tuıaǵyn sanap ósken syralǵy shopan, arqaly azamat, sóz ıesi ǵoı dep senip júktesek — bala-shaǵany shýlatyp, saýlyqty sýyqqa qatyryp qyryp alypsyz; kisimsigen qur keýde ekensiz», — dese tirideı ólgeni ǵoı. Abyroı-ataǵyn qara jerge kómgeni ǵoı. El basshylary: «Á, sony qoıshy, onyń ózi kim, sózi kim» dep syrt aınalmasyna kim kepil. Ondaı qaraspan kúnniń betin aýlaq qylǵaı. Súıekten sóz ótkizip, kishimtaıly bolyp, jaltaqtap kúneltkenshe kór de tur, qarasyn batyryp kóship joǵalady bul kókeń.

— Aǵa, qalǵan saýlyq ózdiginen ottap jatyr, — degen Minsizdiń ádemi ashyq úni selk etkizgen. Aýzyńa maı, aınalaıyn-aı, dep ishteı erip, tizesin búgip tura almaı qara jerge shómpıip otyra ketken. Ashyq turǵan qaqpadan kórdi, qorǵasyn bulttyń qabaǵy salbyrap jer baýyrlaı jyljyp kóship barady. Teristikten soqqan úskirik ushpa jel óńmenińnen ótedi. Esik aldyndaǵy tolarsaqtan asatyn ulpa topyraq, qoqsyǵan qı, saban sańyltyry aralasyp mıy shyǵyp jatyr. Kerketken aýyr kúnder birte-birte sabaqtasyp reńin ashar emes, aspan qaza shyǵarǵan úıdeı tunjyr salbyraıdy.

— Endigári ash malǵa saban shashpańdar, kún ashyla ol úımekke ot qoıyp jiberemin, — dedi Qoıshekeń. Sý tartqysh, qı shyǵarǵysh bulqyndy júrgizip turǵan motor dymdanyp, maıy azaıyp álsin-áli óshe bergen. Temir tetigin buraı-buraı Kúmissyrǵanyń qoly dombyǵyp, tyrnaǵy kógerdi. Seıilbek mana álgide-aq belin basyp, jaǵalatyp, syltaýratyp, góı-góılep úıine joǵalǵan. Jasy úlken adammen shapyldasyp ursa berýge jáne yńǵaısyz, ishki qoımasy bóten kisi malǵa jany ashıtyn emes; qıt etse— quıańy, qıt etse — saryby ustap uıa buza berdi.

Aptanyń altynshy kúni ushpa jel sap tynyp, irimtik salyńqy bulttan áýe aıyqty. Shaǵyrmaq kún sáýlesi jaqyn jotadan aǵyl-tegil quıylyp aqty. Endi baıqady — sonsha kún jer baýyrlap boran tútetip, dúnıeni tumshalaǵan qıańqy bult jaýyp mandytpapty: saıly jer tizelikten, tóskeı bet shashadan aspaıdy. Iá, sát, ıá, pirim dep, Qoıshekeń belin býyp ishinen sáýlelenip qatty qýanǵan. Bet shymshyp, muryn tister ashýshań aıazy bolmasa, ekilenip esken qutyrma dúleıden qutylǵan sekildi; bıylǵy qystyń ese sybaǵasyn táýir-aq tatty, endigi tileıtini — maldy qum baýraıyna qaptatyp, qan júrgizip, ishin shaıqap táı-taı basqyzyp áketý. Arǵy jaǵy jetilip jalǵasa jyǵylatyn kóktem jylymyǵy.

Osy oımen temir darbazany syqyrlata ashqan. Dıly, qońdylar jatqan qanattyń sym qorshaýyn jazyp saýlyqty syrtqa aıdap sháıt-sháıttaǵan. Qany uıyp qalǵan mal domalańdap turyp, jorǵalaqtap órip syrtqa lyqsı bettegen. Qarakóleńke qabyrǵa jaqtaǵy biraz saýlyq siresip jatqan kúıi qaldy. Júrek basy shym ete tústi. Janaryna jas lyqsyp, júregi ablyǵyp, arbańdaı umtylǵan. Bara sap baıqastap kórdi de áldeneden úreıi usha qoryqqan jandaı sheginshektep ketti. Buıyǵy silelep uıyqtap jatqan kómekshilerin oıatty. Oıatqan joq-aý, jaý shaptylap shoshyta turǵyzdy. «Tasmańdaı boldyq! — deıdi barqyrap. — Keshe jylmaıy aqqan jamandardy jemdeımiz-jetkizemiz dep júrip, tý syrtymyzdan kelip ustaǵan qaterdi ańdamappyz! Qoranyń temir betonnan salynǵan qabyrǵasy ishinen dym tartyp, mal deminen terleıdi eken; qatty aıazdan teristik beti solaıymen sire muzǵa aınalǵan, túnde qabyrǵaǵa arqasyn berip jatqan qoıdyń jabaǵy júni betonǵa siresip qatyp qalypty, tyrapaı asyp túra almaı jatyr».

— Endi qaıttik, aǵataı? — dep Minsiz janaryn mólt etkizdi. Baıaǵy toqsan órim burymy uıpalanyp uıysyp qalypty, búırek betiniń qyzyly ońyp, jýǵan shúberekteı bozarypty. Qarap turyp aıap ketti.

— Qoranyń ishine otyn jetkizip ot jaǵamyz, kók muzdy eritip qoılardy tońnan bosatyp alamyz.

Muny estigen túkpirdegi bólmedegi Ásiráli kerýette jatqan kúıi tarqyldaı kúlip mázdenedi.

— Keshe qazanǵa bylamyq pisirip maldyń aýzyna quıdyńdar, búgin baýyryna ot jaǵyp shashylyq jasańdar, — deıdi keketip. Qasyndaǵy dimkás dosy qoshtaǵandaı shıqyldap kúledi kep. Qoıshekeń túlen túrtip qamshysyn eki búkteı ustap ústerine kirgen. Hı-hı-hı!.. Ha-ha-ha!.. Ekeýiniń de esi shyǵyp esýastanyp ketkendeı; ústerine tóngen Qoıshekeńdi mánzúr qylatyn emes, yrjaqtasyp ishin basyp ólip qalypty. Bas shopan turdy-turdy da á dep qamshysyn bir siltep shyǵa jóneldi. Eki óspirimniń qulqyn sáriden kómekshi shopanmen jeń ushynan jalǵasyp, jartylyqty iship alǵanyn bilmedi, árıne.

Qyzdar qora kómeıine jyńǵyl tasyp, irgege taqaý úıip ot mazdatty. Azynap turǵan mekenjaı ishine jyly lep uryp teristik qabyrǵadaǵy muz qabyrshaq emshektenip erip tyrs-tyrs tama bastady. Jabaǵysy jalbyraǵan, shaý bolyp shógip shatqaıaqtaǵan tusaq dymdy, syzdy qabyrǵadan ajyrap apyr-topyr júreleı túregelip syrtqa bettegen. Keıbiriniń ýys júni tas shemende qaldy. Qatty aıazǵa temir beton qora onshalyq qol emes eken-aý dep oılaǵan Qoıshekeń. Aýa tartar qubyr da qaldyrmapty. Jeldetkish bolsa-bolmasa eki bastan joq. Burnaǵy kúni irgeni qýalaı or qazǵanda — tamshy aqpas, aıaz qappas dep bıikteý bul tusty qaldyryp ketken. Bilek kúshi de sarqylyp bitken. Endi mine, basqa áýlet, bóten dáýlet ıesi — qurylysshy mamannyń oısyzdyǵy men asyǵys isiniń zaýalyn tartyp turǵany; osyny salǵan «Taýgúl» atty qurylysshy jastar brıgadasyna ishteı keıidi.

Boran sońy saqyldaǵan sary aıazǵa ulasqan altynshy kúni shemen qabyrǵaǵa jabysyp qalǵan jıyrmashaqty saýlyqty «áýpirim-táńirimmen» ot jaǵyp jylytyp ajyratyp aldy. «Kóresińdi kórmeı kórge kirmessiń» degen ilgerginiń sózi ras eken; qoı aýzyna bylamyq quıdy, túkpirge qamalyp qı kúredi, súńgi oıdy, shóp úsatty, irgeden or qazdy, kóteremmen tórgi úıinde pesh túbinde aıaqtasyp uıyqtady, dúnıede ne bolyp jatqanyn umytty, umtyla jyǵyldy, ótti-ketti...

—Bastyń aıaq bolǵany osy ma? — dep silelep sharshap úıine kelse — tórinde Múlkaman men Maǵrıpa otyr. Alys joldan álgide jetipti.

Jastar jataqhanasyndaǵy siresip jatqan eki bozbalany kórip sýyq tıgen dep taýypty, alǵashqy em-dom jasapty. Kómekshi shopannyń quıańy otyz jyldan bergi súıek joldas, qolma-qol emdep jaza almaımyz, kún jylyna kýrortqa, tuzdy balshyqqa túskeni qup deıdi. Eki bozbalany aýdandyq aýrýhanaǵa aparyp emdemekshi. Muny estigen Qoıshekeń: «Baqsydaı qyp meni komplekske qamap, qalǵandary báldir-batpaq bári ótirik dep bet-betimen qashyp joǵalmaqshy ma», — dep ishin tartqan. Qur qaýqıǵan rýhy qalǵan. Maǵrıpa janyna jetip kelip betiniń jyńǵyl osqan, sym tyrnaǵan, jyrylǵan jerine dári jaqty: shyt-shyt jarylǵan saýsaǵyn tandy, nashatyr spırtin ıisketti. Kózin ashyp-jumyp uıqyly-oıaý ajar tanytqan.

— İshki denemdegi jaraqatty kórseń anyq shoshyr ediń, — dep ózi keńk-keńk kúledi.

— Kókemniń qasynda bolaıyn, — dep Maǵrıpa sypaıy syzylyp, óziniń týyp-ósken qara shańyraǵyna ketýge aınalǵan.

— Osynda bol, as iship ál jına, qaryndasym.

— Kútip qalar, úıge baraıyn.

— Ol shaldiki ásheıin janaıarlyq, jumys istep jarytpady, seni kórse kýrortqa apar dep tegi shalqaıar. Shyqpaı júrgen jan bizdiki, qaryndasym.

Maǵrıpa shyǵysymen eki erkek tilaýyzdan qalyp únsiz tomyraıysqan. Pesh jaqta as qamymen júrgen kelinshek qaýip oılaǵan: ishmerez bolǵandaı bulardyń tym-tyrys otyrǵany nesi dep. Álde ekeýden-ekeý dúrdaraz bolyp ashylasyp qalǵany ma dep. Dastarqan jaıyp jatyp nazar jyqqanda baıqady — ekeýi eki buryshta omaqadaı omalyp otyrǵan kúıi uıyqtap ketipti. Kelinshek: «Betim-aý, bulary nesi?» — dep myrs berip teris aınaldy.

Qarsydaǵy úıde Seıilbek pen Juldyzaýa máre-sáre; kópten kórmegen Maǵrıpa, qapıada qoldarynan ushyryp alǵan temir qanat balapany, jer ortasyna jetkende tula boıyn túletip dúnıege kelgen tuńǵysh perzenti tabaldyryqtan ishkeri attaǵan soń-aq qýanyshqa mas bolǵan. Úıirilip, báıek bop aınalyp-tolǵanǵan. Erli-zaıypty ekeýi birinen-biri qyzǵanyp, tájikege de barǵan, sóz jarystyrady.

— Aınalaıyn, sháýkıip azyp ketipsiń, bir jeriń aýyryp júr me? — deıdi Juldyzaýa. Baqyraýyq shaldyń qıǵylyǵy bóten.

— Kónshoqaıy qatqan ketpenshi aqqýdyń kógildirindeı qaraǵymnyń qadirine qalaı jetsin. Shápkesi qısaıyp, túndeletip, depýtatpyn, kúrishshimin dep áne bir jyly uryn kelgende-aq quıryǵymdy syrtqa salyp edim. Buıryqtan bultara almaıdy ekensiń.

— Qaıdaǵyny aıtpańyzshy, kóke.

— Kári kempiri tym qaqsaýyq mazasyz, qolynan qumǵany túspeıtin namazshyl taqýa, syńar ezý sózsheń kóringen.

— Almatynyń armanyna aınalǵan qaraǵymdy kózge shuqyp, shań topyraqqa aralastyryp jibermekshi. Ana kónshoqaıly ketpenshimen teńestirip, júnjitip, jasytyp, kishimtaıly etý ǵoı armandary. Bilem, topyraqqa basyn tyqqan dıqannyń ishki syryn; ózimnen aspasa, alystamasa deıdi. Shirkinder shetinen shyrtıǵan ókimet, ózimshil, órkókirek, ókirek!..

— Jazǵan-aý! Batyr da bir balań emes pe, ne dep aýa jaıylyp otyrsyń? — dep Juldyzaýa kúıeýin tıyp tastady. — Ana joly, erte ketip, kesh qaıtqan súrkil beınetin kórip shoshynyp, dıqanshylyqtan qoı baqqan kósh artyq eken dep oılaǵam. Jer shuqımyn dep qaıbir jetisip júr deısiń.

— Toıǵa deıin kúnara kelip saýlyǵymdy surap turýshy edi, toıdan keıin tóbesin kórsetýdi qoıdy. Joǵary bilimdi bildeı maman, san jigitti aýzyna qaratqan Maǵyshymdy ketpenshi turmaq mınıstrge qıar ma edim.

— Synyqtan ózgeniń bári juǵady; buryn qoı aýzynan shóp almaıtyn kókeńe Qoıshekeńniń shaıpý tili, tikinek minezi juǵypty, — deıdi Juldyzaýa.

— Dombyra tartyp bereıinshi, — dep Maǵrıpa buryshtan shańǵa batyp shytynaǵan dombyrasyn taýyp aldy.

Qulaq buraýyn keltirip az-kem burap shertip otyrdy da, tosyn bir ánniń mamyrajaı maqamyna salyp ketti. Súırik saýsaqtary kóne shanaq betinde bılep basyp dámdi dybys úzgen. Jyraqtap ketken balalyq bazary, qyzyqty, ýaıymsyz kúnder saryny birte-birte emis-emis eske oralyp, sherge ulasyp, kókeıkesti sazdy áýenge aınalǵandaı; ámbebap sergek kóńil dombyra yzylymen úndesip tolqyp saı-súıekti shimiriktirdi-aı. Jas adamnyń júrek túbinde aǵytylmaǵan, aıtylmaǵan arman bardaı. Kúbirleı sóz tergen terimshi saýsaq oqystan kilt kidirdi.

Juldyzaýa jaýlyǵynyń ushymen kózin súrtip syrt aınalǵan. Seıilbek ah uryp aýyr kúrsindi de, basyn jastyqtan kóterip; «Qatyn, tamaǵyńdy boldyr, úıge shaqyr ana qyzdar men balalardy. Maǵyshymnyń ónerin tyńdap sanasy ashylsyn», — dep tilek bildirdi. Kópten kóńirsimegen oshaq mazdaı janyp, birazdan buıyqqan kóńil kirden arshylǵandaı sezilip edi. Qoıshynyń aqshyl adal dastarqany men dúzde mal sońynda qaljyrap, qarjalap, jabaıylana bastaǵan óspirim jastardyń basyn qosyp jańa tilek, jaqsy erteńge júr-júrleı jetelep qulshyndyra túskeni anyq. Tań aldynda alys aýdannan ekiudaı, ekiúreı oımen vertoletpen ushyp Sypaqul jetken. Túsken boıda suraǵany:

— Mal aman ba? Qoıshekeń bul ólkede buryn-sońdy bolyp kórmegen dúleı sumdyǵy mol bet qaratpas betpaq borannan soń, úsh myń saýlyq din aman qum betkeıge órip shyqqanyn maǵlumdaǵan.

— Jas shopandar qalaı? Sýyq tıip syrqattanǵan eki bozbaladan ózgesi ázirge aıaǵyna minip ildaldalap júrgenin aıtty. Sonda baryp aýyl sharýashylyǵy basqarmasy bastyǵynnyń qýqyl óńine qan júgirip: «Endeshe jeńis sizdiki, Qoısheke!» — dep mazdaı janyp qaýqyldap qolyn qysty. Arqasynan qaqqan. Sonshalyq qýanǵanyn kózimen de, kóńlimen de sezdirip, tátti sózben jetelep biraz jelpindi. Qoıshekeń qaıta jondanyp bastyqty kompleksti meken-jaıǵa bastady.

Eki jylǵa mol jetedi del eseptep taý qyp úıgen shóptiń jarymy jelinip, shekken túıedeı bókserilip qalypty. Qoıma toly kúnjara jemniń ortaıǵan on shaqty qanary qalqıady: óńgesi jalqaqtaǵan kóterem maldyń jumyrynda ketken. Alda áli zárin shashqan qytymyr qystyń bir aıy bar, kóktemgi jylymyqpen ilese mal tóldetý, qozy alý naýqany jetedi.

Ol kezdegi beınetti oılasa Qoıshekeń qarap turyp tula denesimen shimirigip, súmek bop terleıdi. Sodan jas shopandardy shoshytyp bezdirip alarmyn dep tyrs etip úndemeıdi. Sypaquldyń ana kezdegi «jastardy á degennen beınetten shaǵyldyryp shoshytyp almaıyq, malsaq etip baýlı bileıik» degen sózi zerdesinde edi. Jańa ańystady — jemge úırenip qalǵan mal óristi qoıyp, ańdyzdaı mańyrap betkeıden beri qulap keledi; endi baıqady — basqarma bastyǵy qanyn ishine tartyp sazaryp, kórinbeıtin núktege tesilip oılanyp qalypty.

---