InfoHub Logo

Memlekettik standartqa sáıkes jańa oqý baǵdarlamasy engizilip otyr. Oqý baǵdarlamasy oqýshylardyń múmkindikterine jáne erekshelikterine saı qujat. Oqý kezeńi «shıyrshyq» qaǵıdatymen jeńilden kúrdeli deńgeıge qaraı ázirlengen. Uzaq merzimde jospardy basshylyqqa ala otyryp, kúntizbelik-taqyryptyq jospardy ázirleımiz. Oqýshylardyń bilim men bilik daǵdylaryn meńgerýine, derbes damýǵa, ómirde óz ornyn tabýǵa baǵyt beredi. Oqýda qoıylatyn negizgi talap oqýshynyń belsendi is-áreketin uıymdastyrý. Mundaı berilgen bilim bolashaqty sezinýge, sheshim qabyldaýǵa, tulǵalyq qasıetti ıgerýge septigin tıgizedi. Inovasıalyq tásilder oqýshyny shyǵarmashylyqpen aınalysýǵa baǵyttaıdy. Oqý-jobalaý áreketteri arqyly oqýshynyń belsendiligin arttyrady. Pándi meńgerý úshin qajetti aqparatty izdeý, óńdeý, áreket etý, qoldaný daǵdylary daıdy. Baǵdarlamada oqý maqsattary júıeli berilgen. Bul baǵdarlama syn turǵysynan oılaýǵa, aqparattyq-kommýnıkasıalyq tehnologıalardy qoldanýǵa, toppen nemese jeke jumys isteýge, sheshimder qabyldaý sıaqty daǵdylardy damytýǵa kepil bolady.

Zamanaýı oqý arqyly oqýshy boıynda jigerlilik, alǵyrlyq, beıimdilik sekildi qasıetter oryn alady. Sonymen qatar «Qazaqstandyq patrıotızm, qurmet, yntymaqtastyq, eńbek, shyǵarmashylyq, ashyqtyq, ómir boıy bilim alý» tárizdi qundylyqtavrdy oqýshyǵa darytý basty nazarda turady. Jalpy alǵanda qazaq tilin oqytýdyń maqsaty ana tilin qadirleıtin, erkin sóılep, saýatty jazatyn, namysty, rýhanı baı tulǵa qalyptastyrý.

Pándi oqý barysynda mynadaı mindetter oryn alýy qajet: 1) qazaq tilin saýattylyqpen qoldaný; 2) til men sóıleý saýattylyǵy, sóz baılyǵy  3) erkin qarym-qatynas jasaý, kózqarastaryn bildirý; 4) qorytyndy, sıntez, analız jasaý. Oqý maqsattary tórt bólimnen turady: tyńdalym-aıtylym, oqylym, jazylym jáne ádebı til normalaryn saqtaý. Tyńdalym-aıtylymda boljaý, taldaý, aqparatty anyqtaý, negizgi oıdy tabý, jaýap berý, baǵalaý jáne sóıleý mádenıetin damytý iske asady. Oqylymda aqparatty túsiný, stıldik erekshelikti taný, janrlyq ereksheligin ajyratý, suraqtar qurastyrý, salystyrmaly analız jasaý, strategıalardy qoldaný, qajetti aqparat alý júrgiziledi. Jazylymda jospar qurý, mátin qurastyrý, esse jazý, jınaqy mátin jazý, túzetý men redaksıalaý qarastyrylǵan. Ádebı til normalaryn saqtaýda orfografıalyq, orfoepıalyq, leksıkalyq, gramatıkalyq, pýnktýasıalyq normalardy saqtý kózdelgen. Bilim mazmuny boıynsha kútiletin nátıjeler oqý maqsattaryna qaraı berilgen.

Burynǵy baǵdarlamadaǵy oqytý oqýshyǵa durys baǵyt berýge baǵyttalmaǵany belgili. Mektep bitirgende qandaı mamandyqqa barý kerektigin bile almaı kóp qıyndyqqa tap bolatyn. Ómirdegi ornyn taba almaı qınalatyn. Teris jolǵa túsip, opyq jegenderi qanshama. Ómiri ókinishke tolyp, ańsaǵan armanyna qol jetkize almaı jatatyn. Bul baǵdarlama tusbaǵar sekildi balaǵa baǵyt-baǵdar kórsetip, bolashaqta qandaı mamandyqty ıgerip, ózindik beıimine laıyq maıtalman maman ıesi atanýyna durys jol kórsetedi. Oqýshy mektep qabyrǵasynda júrip óz erekshelikterine qaraı keleshekte túrli salanyń mamany atanýǵa berik irgetasyn qalaıdy.

Jańartylǵan baǵdarlamamen tanysý barysynda krıterıaldy baǵalaý, qalyptastyrýshy baǵalaýdyń qalaı júrgiziletinin túsindik. Krıterıaldy baǵalaý arqyly oqýshy ózin-ózi baǵalaýdy úırenip, jasaǵan jumysyna qaraı baǵasyn alady. Osy baǵalaý oqýshylardyń oqý-tanymdyq biliktiligin qalyptastyrýǵa, jetistikterin salystyrýǵa negizdelgen. Bul baǵalaý arqyly oqý sapasy joǵarylaıdy. Oqýshynyń damý jetistigin baqylaýǵa, qatelikterin aıqyndaýǵa, óz baǵasynyń ádildigine kózin jetkizýge, keri baılanysty qamtamasyz etýge óte tıimdi. Til quzirettiligin jetildirýge krıterıaldy baǵalaýdyń zor yqpaly bar. Qalyptastyrýshy baǵalaýmen oqýshynyń oqý materıalyn meńgergendigin, kemshilikterin anyqtaýǵa, keri baılanysty ornatýǵa bolady. Muǵalim sabaqty josparlap, tabysqa jetý algorıtmin qurý qajet. Bul baǵalaý arqyly pándi meńgerýdiń maqsatyn naqty anyqtaı alady. Uzaq merzimdi, orta merzimdi jáne qysqa merzimdi josparlardyń qalaı qurylatyndyǵyn tolyq úırendik dep aıtýǵa bolady. Orta merzimdi josparlaýda tapsyrmalar barlyq oqýshylardyń qajettilikterin qamtıtyny belgili. Qysqa merzimdi josparlaýdy maqsat qoıa bilý, muǵalim men oqýshy is-áreketi, refleksıa, jumysty baǵalaý kórsetiledi.Oqýshylardyń qyzyǵýshylyqtaryn arttyrý úshin túrli ádis-tásilderdi qoldaný, tyńdalym, oqylym, aıtylym, jazylym daǵdylary boıynsha jumys túrlerin daıyndaý, refleksıa uıymdastyrý, jospardyń ár bóliminde keri baılanys bolý kerek. Muǵalim oqýshyǵa durys baǵyt berip otyrsa, sabaq jemisti bolary sózsiz. Krıterıı, deskrıptordy qalaı qurý kerektigin bildik.

Atalǵan kýrstan ótý kezinde tolyqtaı ózgerip, jańa zaman talabyna saı ustaz bolatynymdy sezindim. Ómirde kúnde qanshama ózgerister bolyp jatatyny belgili. Sol sebepti, muǵalim de ómir kóshinen kesh qalmaýy kerek. Jańartylǵan bilim adam balasynyń jańa tehnologıalardy meńgerýine, bolashaqqa nyq qadam basýyna, tulǵalyq qasıetin kórsetýge, ózindik kózqarasyn áserli oımen jetkizýge jeteleıdi dep oılaımyn.

Qaraǵandy oblysy, Abaı aýdany
Qurma aýyly Kýrmın JBBM
fılolog-aqyn
Bóken Qazbek Maratuly

---