InfoHub Logo

Jońǵar shapqynshylarynyń qazaq dalasyn jaýlaýǵa mol daıyndyqpen, basym kúshpen kelgen qolyna qarsy attanǵan Abylaı bastaǵan qazaq qoly da qatty shaıqasady. San sheginip, san jeńip, ilgerileýdiń birinde qazaq qoly taǵy da shaılaǵyp, qasha soǵysady.

Óksheleı qýǵan jaýdy tosqaýyldap, tótep berip kele jatqan qoldyń ishinde Abylaı da bar edi. Aldy jóńkile qashqan sarbazdyń artyn soǵysqa bastap kirý qıynǵa soǵady, onyń ústine neshe kúndik shabystan qarjalǵan tulparynyń da aıaq alysy shabandaı túsedi. Osyny baıqaǵan Jánibek bir búıirden ushyrtyp kelip, Abylaıdyń aldyn kes-kestep tura qalady da:

— Aldıar taqsyr! Atyńyz qarjalǵan eken. Meniń atyma minip sarbazdardyń aldyn toqtatyńyz. Óıtpegende qýǵan dushpan qutqarmaıdy. Jalǵyz soǵysyp jaý alǵan kisini atam qazaqtan kórgen emespin, — deıdi.

Bala jigittiń sózin laıyqty kórgenimen, at aýystyrýdy namys sanaǵan Abylaı:

— Atyń shalymdy kórinedi meniń atymnan, sen baryp toqtat, — deıdi.

— Taqsyr-aı, — deıdi onyń qataryna kelgen bala jigit, — men sen bola almaımyn. Aqyratyn aıbatym, kópke júretin salaýatym joq, jaýdyń aldyn bógep, soǵysýǵa qaıratym ǵana bar!

Qarýly qoldy, jalyndy sózdi jas jigitke jalt burylǵan Abylaı onyń sózine ılansa da, namysyn jibermeı jaýmen jalǵyz alysýǵa taǵy da daıyndalyp:

— Jas ekensiń shyraǵym, jaý basym, jazym bolarsyń, — deı bergende ashýyna mingen Jánibek qylyshyn sýyryp alyp:

— Basyńdy jaýǵa kestirtip qanjyǵasyna baılatqansha, ózim kesip áketeıin, — dep tap beredi. Kózinen ot ushqyndap, sózinen erliktiń ushqyny atyp turǵan jas jigitten jasqanǵanyn, álde jaý-jalamda janjaldy jáısiz kórgenin, nemese qashqan qoldy toqtat degen keńesin oryndy sanaǵanyn kim bilsin, áıteýir Abylaı tulparyn Jánibekke berip, bala jigittiń kók dónenin minip, shegingen qoldyń aldyn tosýǵa bet dúzeıdi.
Abylaı ketisimen tosqaýyldap soǵysqan sarbazdardyń bári de at basyn burady. Tek Jánibek ǵana birer joldasymen kejigýlep, qasha soǵysyp jaýdyń qara úzip shyqqan eki batyrymen alma-kezek jekpe-jekke shyǵady, ekeýiniń basyn kesip qanjyǵasyna baılaǵanda, qýǵan jaý qolynyń beti de qaıtady. Jeńis tapqan Jánibek joldastaryn ertip qalyń qoldyń sońynan kelse, art jaǵynan habar tapqan el abylaıshalaryn tigisip, jatyp qalǵan eken. Jánibek Abylaıdyń qasqa tulparyn han shatyrynyń mańyna baılap, óz qosyn izdep tabady da, dem alady.

Erte oıanǵan Abylaıǵa tutqaýyl-tosqaýyldary qanjyǵasynda aıdarynan aıqastyryp mataǵan eki batyrdyń basy bar qasqa tulpardyń baılaýly turǵanyn aıtady. Arǵymaqty aldyna ákeldirgen Abylaı:

— Jaraıdy, jaraıdy! Beker adamnyń basy emes! Jaýdyń da taýy qulap, eńsesi túsip toqtaǵan eken ǵoı! Myna kók dónenniń ıesin taýyp kelińder, — dep buıyrady. Abylaıdyń tutqaýyldary at ıesin izdep júrip abaq kereıdiń qosynan tapqanymen, kereıdiń qos basylary:

— Hanǵa sálem aıt, batyr uıyqtap jatyr, áli oıanǵan joq, — dep jaýap berip qaıtarady.

Ekinshiret Jánibekti shaqyra barǵan tutqaýyldar Abylaıǵa: «Batyrdyń úsh túrli tilegi bar eken, sony oryndasa barady» degen qos basylarynyń jaýabyn aparady. Muny estigen Abylaı:

— Báse, solaı bolar, jaý jaǵadan alǵan kún, erlerden uıqy qalǵan kún emes pe! — dep, qasyndaǵy aqylshy sanattary men bas batyrlaryna «Sender ne deısińder?» degendeı suraý sala qaraıdy. Jańa ýaqıǵaǵa qulaq túrip, júrgen jurty erlikti ańyz etisip, jas batyrdy kórgisi kelgen top: «Jarlyq sizden taqsyr, birlikti qorǵap, batyrdy qoldaımyz! — desedi. Kamshat bórkin alshıta kıgen Abylaı:

— Kelsin munda, aıtsyn tilegin, — deıdi.

Tutqaýyldardan bul sózdi estigen Jánibek kereıdiń qos basylaryn ertip Abylaıdyń aldyna kelip:

— Aldıar taqsyr! — dep taǵyzym etedi.

Sanaty men sardarlaryn qasyna alyp, altyn tonyn jelbe- geı jamylǵan Abylaı:

— Jaýjalamda er qanaty atyńdy kóldeneń tartyp eń, men jasaqtyń aldyna ketkende jaýdy tosatynyńdy qabaǵyńdaǵy qara bulttaı ashýdan tanyp em. Jaýymnyń saǵyn syndyryp, sol oıymnan shyqtyń. «Han aldynyń ádildigi — uıytqysy» deýshi edi burynǵylar. Arman-tilegińdi aıt, aıtsań, aryltyp aıt! — deıdi.

Abylaı Jánibektiń jankeshti erligine erekshe súısinedi. Ekiniń birinde bola bermeıtin bundaı erlikti kórgende tamam qoldy jınap, top aldynda jar salyp, batyrdy madaqtaý handardyń ejelgi salty ǵoı. Ári erjúrek qolbasy, ári óz zamanynyń zerdeli saıasatshysy Abylaıdyń batyrlardy jurt aldynda dáripteýi tikeleı óz jan dúnıesiniń súıinishi bolsa, taǵy bir jaqtan turaqty jasaǵy joq kóshpendi eldiń handary qajetti jasaqty ár rýdan jınatyp alyp, jáıshylyqta taratyp jiberip otyratyn. Bul jumysty Qabanbaı, Bógenbaı, Malaısary, Ótegen sekildi batyrlarǵa súıenip isteıtin. Sany az, salaýaty úlken osy azamattar ár rýdyń altyn dińgegi ǵana emes, el bılegen Abylaı han ordasynyń da altyn dińgegi edi.

Bulanaı men Balqannyń arasynda kindik kesip, kir jýyp, qaı jeriniń jazy shyqsa, sol jerdi mekendep kele jatqan halyqty biriktirip otyrý tarıhtyń sabaǵy, jaýgershilik zamannyń qysymy edi. Halyqtyń ishki ala aýyzdyǵy men daýshary da osy adamdardyń keńesimen bitetin. Sondyqtan Abylaı han óz handyǵyn bekemdeý úshin Jánibek sekildi adamdardy izdep taýyp, qolǵa ustaıtyn. Olardyń erligin asyryp, tórt qubylaǵa shashatyn. Mynaý rette de bar sanaty men qolbasy sardarynyń aldynda jas batyr Jánibektiń az isin kópteı kórip, madaqtap shyǵady.

Jas jigittiń erligi, Abylaıdyń oǵan kórsetken syı-qurmeti erteń-aq jalpaq qazaq eliniń túkpir-túkpirine taraıdy, mynaý erlik talaı jastyń oı-qıalyn jebep, jigerin ushtaıdy. Abylaı han sol úshin de azamattyń maıdandaǵy abyroıyn asyryp, barlyq qoldyń aldynda jarıalap, onyń ata-mekenin qorǵap kórsetken erligin dáripteıdi.

— Batyrym, — deıdi Abylaı Jánibektiń aty-jónin surap bolǵannan keıin arqasyna qaǵyp, — úsh tilegim bar deısiń, endi sol tilegińdi aıt!

— Taqsyr, — deıdi Jánibek, — biz abaq kereı degen el edik, Er Qosaıdyń elinde, Saryarqanyń belinde, ór Altaıdyń tórinde, qazaqqa qorǵan bolamyn dep han Shyńǵystyń jolyn kesken, saýytyn jyrtqan el edik. Aman-aılasy asqan Shyńǵys qapıada hanymyzdy qyryp, ıesiz qalǵan elimizdi torǵaıdaı tozdyryp, shańyraǵymyzdy shaǵyp, oshaǵymyzdy syndyryp, kúl tókken topyraǵymyzdan qýǵan. Sol tozǵannan qazirge deıin eńse kótere almaı kelemiz. Endi Sizdiń zamanyńyzda el qataryna kep, oń tizeńizden oryn alsaq deımiz.

Sonda zerdeli jigitti baıymdaǵan Abylaı han:

— Sendeı er týǵan elge oń tizesinen oryn bermegen handa ádildik bola ma? Taǵy bir tilegindi aıt! — deıdi.

— Abaq degen elim dep oń tizeńizden oryn bergenińiz ras bolsa, sarbazymyzdy jıyp, sardarymyzdy saılasam deımin. Naızamdy ótkir qaırap, jaý aldynda oınatsam deımin.

Abylaı Jánibekti arqaǵa qaǵyp, el bastaıtyn er azamattyń sózine súıinish bildirip:

— Tilegiń Alla aldynda qabyl bolsyn! úshinshi tilegińdi aıt! — deıdi.

— Elimiz abaq ejelden jelbiretip tý saılap, jeliktirip qol saılaǵan qordaly el edik. Endi óz quzyryńyzda sardar saılap, jasaq jabdaǵanda túser tóbemizge, shyǵar taýymyzǵa qadaıtyn týymdy belgilep berińiz, — deıdi Jánibek. Qalyń qoldyń aldynda Abylaı úsh qulash qaratamaq naızaǵa saptalǵan eni tós jara, qyzyl sary jibek shashaqty qytaıy aq torǵynnan jasalǵan úlken týdy usynady.

Aq boz atqa minip, saýytynyń syrtynan aq jamylyp turǵan Jánibek týdy qolyna alady. Abaq kereı: «Tar jol, taıǵaq keshýde janymyzdy qurbandyqqa bersek te Jánibektiń aldy- nan kese ótpeımiz!» — dep ant beredi.

Oqýǵa keńes beremiz:

Juryn batyr

Qaralda batyr

Batyrdyń týýy, jas shaǵy

---