InfoHub Logo

Muqaǵalı Maqataev – bizdiń zamandaǵy qaıtalanbas ǵajaıyp aqyndardyń biri

Á.Tájibaev                

Qazaq ádebıetinde qaıtalanbas ózindik qoltańba qaldyrǵan daryndy tulǵalar kóp. Osyndaı halyqtyń esinen ketpes qalamgerlerdiń biri de biregeıi – Muqaǵalı Maqataev. Balalyq shaǵy soǵyspen tuspa-tus kelgen bolashaq aqyn erte eseıip, arba aıdap, soqa salyp, tyrma tartyp, shóp shaýyp, masaq terdi. Óziniń balalyq shaǵyn aqyn:

                                         ...Ras, ras kózimizden jas aqty.

                                         Biraq, sol bir daýyl jyldar, ot jyldar,

                                         Bárimizden bir-bir batyr jasapty,-

dep sýretteıdi. Bala kezinen qanshama qıyndyq kórse de, moıymaı óleń-jyrǵa áýes bolǵan Muqaǵalı búginde aqıyq aqyndardyń birine aınaldy.

                                         Ólse óler Muqaǵalı Maqataev

                                         Óltire almas alaıda óleńdi eshkim.

Iá, onyń murasy búginde týǵan halqynyń qajetine jarap, rýhanı azyǵyna aınalyp otyr. Bir óleńi - bir eldiń murasyndaı aqyn poezıasy adamnyń ishki jan dúnıesiniń názik sezimderin, onyń kúshti qushtarlyǵyn shynaıy da ásem beıneleıdi.

Aqynnyń óz namysyn qaırap, uly aqyn Abaıǵa eliktep, erjúrek, batyr Mahambetti úlgi tutyp jazǵan óleńderi jeterlik. Abaı men Mahambettiń asyl sózderinen qýat alyp, ónerge, óleńge, ózine qoıatyn talap pen talǵamy bıikteı beredi.

                                         ...Jasyrmaı oıymdy aıttym talaı-talaı,

                                         Qaıteıin ketti bári qaraılamaı.

                                         ...Aıtaryn ashyp aıtqan abaılamaı,

                                         Darıǵa-aı

                                         Mahambetter, Abaılar-aı!!!

Muqaǵalı – poezıa qudiretin adamdyq asyl sezimmen baılanystyrǵan daryndy aqyn. Ol ómirdegi jaqsylyq, mahabbat ataýlynyń negizi de osy aıaýly sezim dep túsingen. Sol sebepti Muqaǵalı aqyndy romantıalyq aqyndardyń qataryna jatqyzamyz. Mine, osydan biz onyń uǵymynda aqyn men poezıa bir beıne retinde jatqandyǵyn kóre alamyz.

                                         Poezıa!

                                         Menimen egiz be ediń?

                                         Men seni senesiń be, nege izdedim?

                                         Alaýyrtqan tańdardan seni izdedim.

                                         Qaraýytqan taýlardan seni izdedim

Aqyn halyqtyń júregine jol tabatyn óleń týdyrý ońaı emes ekenin ózi sezine de elge sezdire de bilgen. Ol naǵyz aqyn bolýdyń qýanyshty da azapty ekenin jerine jetkizip, ashyp aıtyp otyrǵan. Muqaǵalı “aqyn bolýdy”, “aqyn bolyp qalýdy” azamattyq murat sanaǵan.

Meniń oıymsha, óziniń týǵan elin, jurtyn, ana tilin óleńge qosý ár aqynnyń óz aldyna qoıǵan boryshy. Muqaǵalı da óz jyrlarynda olardy arqaý etken.

                                         “Eń birinshi baqytym – Halqym meniń,

                                         Soǵan berem oıymnyń altyn kenin...”

dep ,qalyń eli qazaǵyn jyrǵa qosyp,qazaq poeıasyn bıiterge kóterdi.

Uly Abaı óleńderinen sýsyndap, nár alǵan aqyn qazirgi poezıasyna da Abadyń salǵan sara jolyn tebirene sıpattaıdy. 

                                         Abaı bolý, árıne, ońaı emes,

                                         Aqyn bolmaı qalsań ǵoı...

                                         Qalaı jaman!-

dep, aqyn Abaı ónerin asqaqtatýdy arman etkenin jasyrmaıdy. Ói aıtqandaı Abaı jaqqan bir sáýle óshpeý úshin janyn salǵan aqyn ekenin kórset kórsetedi.

Muqaǵalı jaıly qanshama eńbek jazsań da, jazyp taýysa almaısyń, aıtsań, aıtyp taýysa almaısyń. Rasynda onyń eren eńbekteri halyq esinde. Ol poezıaǵa syrshyl da shynshyl sezim syılaǵan. Onyń ólmes óneri, qanatty poezıasy qazaq halqynyń qazynasyn keńeıtip, kisiligin bıiktetip, parasatty kemeldendire tústi. Iá, ol shynymende ǵajaıyp aqyn.

---