InfoHub Logo

Ár túrli jarnama mátini aýdarmalaryn taldamas buryn, «aýdarma» jáne «aýdarma túrlendirýleri» degen termınderdiń maǵynasyn qarastyrý kerek.

«Aýdarma» - bul maqsatty taldaýǵa ushyraǵan bastapqy mátinniń negizinde basqa tildik jáne mádenı ortada birinshini almastyratyn ekinshi mátin jasalatyn bir baǵytty jáne eki fazaly tilaralyq, mádenıetaralyq komýnıkasıa prosesi; eki tildiń, eki mádenıettiń jáne eki kommýnıkatıvtik jaǵdaıdyń arasyndaǵy aıyrmashylyqtarmen ishinara ózgertilgen bastapqy mátinniń kommýnıkatıvtik áserin berýge ornatýmen sıpattalatyn proses [1]. Aýdarmanyń kez-kelgen túrin júzege asyra otyryp, kóptegen qaıta qurýlar, jeke semantıkalyq elementterdi qaıta bólýler oryn alady. Munyń bári aýdarma túrlendirýleri (transformasıalary) dep atalady.

Aýdarma túrlendirýleri mazmun jospary da, órnek jospary da bar tildik birliktermen júzege asyrylatyndyqtan, olar bastapqy birlikterdiń formasy men maǵynasyn ózgerte otyryp, formaldy-semantıkalyq sıpatqa ıe [2, 172]. Barhýdarov boıynsha aýdarma túrlendirýleriniń kelesi túrleri bar:

Oryn aýystyrý - bul túpnusqa mátinimen salystyrǵanda aýdarma mátinindegi tildik elementterdiń ornyn (tártibin) ózgertý. Aýystyrylýy múmkin elementter: sózder, sóz tirkesteri, kúrdeli sóılemniń bólikteri, táýelsiz sóılemder.

Get ready for beautiful, flake free hair.

Qazaq tilinde: 100% qaıyzǵaqsyz ádemi shashqa daıyndalyńyz.

Bul jarnamany aýdarǵan kezde, túpnusqa tilindegi "get ready" tirkesiniń qazaq tiline aýdarylǵan kezde orny aýystyryldy. Bul oryn aýystyrý aǵylshyn tiliniń erejelerimen qamtamasyz etilgenin kórýge bolady.

Am. I'm lovin' it.

Orys tilinde: Vot chto ıa lúblú.

Makdonalds fast-fýd uranyn aýdarý kezinde de oryn aýystyrý ádisi qoldanyldy. Mekemeniń mańyzdylyǵyn atap óti úshin «vot» silteý esimdigi ıntonasıalyq túrde shyǵarylady.

Almastyrý - aýdarma túrlendirýleriniń eń kóp taralǵan tásili; Aýdarma prosesinde sóz formalary, sóıleý bólikteri, sóılem músheleri, sıntaksıstik baılanys túrleri jáne t. b. almastyrýlarǵa ushyraýy múmkin.

It gives you wings.

Qazaq tilinde: Red bull qanattandyrady.

Red Bull urany sóıleý bólikterin almastyrý ádisin qoldanady. Bastapqy mátindegi «it» esimdik aýdarma mátinindegi «Red bull» kompanıasynyń ataýymen zat esimmen aýystyrylady.

Antonımdik aýdarma - bul túpnusqanyń leksıkalyq birliginiń qarama-qarsy uǵym arqyly oıynyń kórinisi, sonymen birge onyń qurylymyn tabıǵı túrde ózgertý [3].

Impossible is nothing.

Orys tilinde: Nevozmojnoe vozmojno.

Adidas kompanıasynyń bul uranynda túpnusqa mátini orys tilindegi tolyq qarama-qarsy maǵynaly sózdermen aýystyrylyp aýdaryldy.

Tolyqtyrýlar aýdarmada túpnusqada korespondensıasy joq Qosymsha sózderdi qoldanýdy bildiredi [4].

Discover the unexpected Luxembourg!

Rýs. Prıezjaıte v Lúksembýrg ı samı vo vsem ýbedıtes!

Bul uranǵa «ı samı vo vsem ýbedıtes» degen tirkes qosyldy. Biraq bul qysqartý ádisi de qoldanylǵan dep sanaýǵa bolady, atap aıtqanda syn esim «unexpected» orys tilindegi aýdarmada kórinis tappady.

Qysqartý - bul tolyqtyrýlarǵa tikeleı qarama-qarsy qubylys. Qysqartý kezinde aýdarma mátininde sózder nemese sóz tirkesteri túsip qalady.

I - pod. Game on. And on. And on.

Orys tilinde: I - pod. Zaıgraeshsá.

Apple kompanıasynyń bul jarnamalyq uranynyń aýdarmasy qysqartýdy qoldandy. Orys aýdarmasynda «aAnd on. And on» tirkesi alynyp tastalady. Bul aýdarma transformasıasy orys tilindegi nusqany shamadan tys toltyrmaý úshin qoldanylǵan.

Jarnamalyq urandardy aýdarýdaǵy leksıkalyq ádisterge keletin bolsaq, olarda metaforalar, salystyrýlar, epıtetter, rıfmalar jıi qoldanylady. Maǵynany saqtaı otyryp, aýdarmany poetıkalyq túrde aýdarý óte qıyn bolýy múmkin. Rıfmany sátti qoldanatyn jarnamalyq mátinderdiń mysaldary:

Gillette. The best a man can get

Orys tilinde: Gillette. Lýchshe dlá mýjchıny net.

Mr. Clean will clean your whole house and everything that’s in it.

Orys tilinde: S Mr. Proper veseleı, v dome chısto v dva raza bystreı!

My blıje ı seny nıje!

Qazaq tilinde: Biz jaqynbyz, qarańyz, tómen bizdiń baǵamyz!

Aýdarma-bul óner. Óner-shyǵarmashylyqtyń jemisi. Kórkem, shyǵarmashylyq mátindi aýdarý kezinde aýdarmashy árdaıym aýdarma túrlendirýlerin, sonyń ishinde kúrdeli túrlendirýlerdi qoldanýǵa májbúr. Osyndaı túrlendirýlerdi qoldanýdyń arqasynda túpnusqa mátinniń maǵynasynyń dáldigi qalpyna keltiriledi, bul oqyrmanǵa avtordyń oıy men kóńil-kúıin túsinýge jáne onyń sana-sezimi arqyly ótkizýge, onyń stıl júıesin durys qabyldaýǵa múmkindik beredi [5].

Qorytyndylaı kele, jarnamalyq mátinder men urandardy aýdarǵan kezde, múmkin bolsa, urannyń aýdarma qurylymyn saqtaý qajet, onyń komponentteri maqsatty tutynýshyǵa utymdy jáne emosıonaldy áser etýge jáne ony satyp alýǵa yntalandyrýǵa arnalǵan. Demek, aýdarmashylardyń basty mindeti - shet tilindegi jarnamalyq mátinder men urandarda sózderdi durys qoldaný; ol qorshaǵan shyndyqtyń til men sóıleýdegi barabar kórinisin qamtýy kerek.

Qoldanylǵan ádebıetter tizimi:

1. Shveıser A.D. Teorıa perevoda: Statýs, problemy, aspekty. M, 1988.
2. Komısarov V. N. Teorıa perevoda (lıngvısıcheskıe aspekty), M: Vysshaıa shkola, 1990. - 172 s.
3. Shveıser A. D. Teorıa Perevoda. Statýs, problemy, aspekty M.: URSS, 2012–216 s.
4. Barhýdarov L. S. Iazyk ı perevod. (Voprosy obsheı ı chastnoı teorıı perevoda) – M.: Mejdýnarodnye otnoshenıa, 1975, - 324s.
5. Lúbımov, N.M. Knıga o perevode: Sbornık – M.: B.S.G. – PRES, 2012. – 304 s.

Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń profesory Janataev Danat Janataıuly, Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń magıstranty Bolat Adıa Erjanqyzy

---