InfoHub Logo

Úıdegi kereksiz dúnıelerdiń sanyn kóbeıtpeı, qarjylyq shyǵyndy azaıtý úshin ne isteý kerek?

Balanyń ómirge kelýi – úlken shyǵyndy talap etetini belgili. Biraq, kóptegen ata-analar bul túsinikpen kelispeı jatady.

Alǵashqy jyldary qymbat zattarsyz-aq balany ósirýge bolady. Sońǵy sán úlgisindegi dúnıelerge shyǵyndalmaı, qajetti zattardy balalary ósip qalǵan týystardan nemese dostardan alýǵa bolady.

Jas sábılerge arnalǵan kıimder men jaıalyqtardy kereginen tys satyp alatyndardyń basym bóligi – jas ata-analar. Olar tájirıbesiz bolǵandyqtan, jarnamalyq usynystarǵa senip qalady. Besik arbany nesıege alyp, bir bólmeli úıdi qajetsiz zattarǵa toltyratyndardyń basym bóligi de - osy jas analar men ákeler.

Úıdegi kereksiz dúnıelerdiń sanyn arttyryp, qaryzǵa batpaý úshin mynadaı qarapaıym eki erejeni ustanǵan jón:

1 -  Tek qajetti zattardy satyp alý;

2 -  Bireýdiń paıdalanǵan buıymyn paıdalaný.

Kóptegen otbasylar kereýet, besik arba, besikterdi bir-eki ret qoldanyp, sanaýly tıynǵa satyp nemese tegin berip jatady. Mysaly, balalar besik arbada nebári jeti aı ǵana jatady. Olar osy ýaqyt ishinde ony búldirip úlgermeıdi.

Sonymen, bosanýǵa daıyndyqtyń egjeı-tegjeıli erejeleri tómende kórsetilgen. Neni satyp alý kerek, neni tegin alǵan jón jáne neden bas tartý kerek degen suraqtarǵa jaýap izdeımiz. 

Besik arba, avtokólik oryndyǵy, kereýet - ıá

Óte qajetti dúnıelerdiń biri – besik arba. Onyń qarapaım, jeńil, ońaı jınalatyn jáne mashınaǵa syıatyndaı shaǵyn kólemde bolǵany abzal. Birden úsh qyzmetti atqaratyn besik arbany almaǵan jón. Sebebi, oǵan bala otyrǵan kezde, siz ebedeısiz arbany serýendeıtin besik arbaǵa almastyrǵyńyz  keletini sózsiz.  Eń durysy aýystyrmaly bloksyz aspaly besik satyp alǵan jón bolady. Aspaly besiktiń salmaǵy 4-7 keli bolady. Balamen qosa besikti kóterý anaǵa aýyr bolady.

Sondyqtan, jyljymaly avtokólik oryndyǵyn satyp alǵan jón. Biraq, munyń da bir kemshiligi bar. Tózimdi oryndyqtardy alyp júretindeı etilip shyǵarylmaıdy, al aspa besik-oryndyqtar bala týylǵannan keıingi alǵashqy aılarda ǵana paıdalanylady. Eger aqshańyz az bolsa birden 3-18 kelige arnalǵan avtokólik oryndyqtaryn izdegen durys.

Mańyzdy zattardyń taǵy biri – kereýet. Aspaly besikti emes kereýet alǵanyńyz durys bolady. Olar árıne ádemi, biraq, balalar oǵan tek alty aıǵa deıin jatyp, tipti keıbir balalar besikke jatyp ta úlgermeıdi. Kishkentaı balalar jıi ata-anasynyń janynda  uıyqtaıtyndy. Eger balańyzǵa kereýet alatyn aqshańyz bolmasa nemese ony qoıatyn jer bolmasa – ony keıinge qaldyryńyz.

Neni almaǵan durys

1. Manej. Balalar manejdiń ishinde eńbektep júrmeıdi. Ári balalardy manejdiń ishinde uzaq ýaqyt ustaý da zıan. «Konteınerlik balalar» degen túsinik bar. Ondaı balalarǵa ómiriniń alǵashqy jyldaryn besik arbada, oryndyqtarda, manejderde ótkizip, qozǵalý múmkindiginen aıyrylǵandar jatady.

2. Damytatyn tósekshe. Aqshany bosqa shyǵyndap, páterdegi bos oryndy alady. Balanyń aýnap, basyn ızeıtin ýaqytynan eńbektep bastaıtyn ýaqytyna deıingi kezeńi óte qysqa. Bala ol osy ýaqyt ishinde tósekshede tek bir-eki ret qana jatyp úlgeredi.

3. Kereýettegi elektrli syldyrmaq. Munda da daý týyndaıdy. Biraq, syldyrmaqtyń kún saıyn birneshe saǵatqa sizdiń balańyzdyń kóńilin aýlamaıtynyn anyq. Onyń qyzyǵy taýsylǵannan keıin, kereýetinde ilýli turǵan syldyrmaqtan zerigetin bolady. Ózińiz elestetip kórińizshi, únemi aınalyp, túrli-tústi janyp-óshetin jáne óleń aıtatyn qurylǵy basyńyzdan bir metr joǵaryda ilinip tursa, qandaı kúıde bolar edińiz?

4. Jórgekteýge arnalǵan ústeli men taqtaı. Bosanǵannan keıin birneshe kúnniń ishinde balańyzdyń jaıalyǵyn jyldam aýystyratyn bolasyz. Arnaıy orynǵa jetkenshe nemese taqtaıdy ornatqannan da tezirek aýystyrasyz. Sonymen qatar, bala da kún sanap ósedi. Úsh aılyq bolǵanda onyń boıy 60 santımetrge jetedi, ol kezde ony ústelge jatqyzyp, jaıalyǵyn aýystyrý qıynǵa soǵady.

5. Sekirgishter men júris arbasy. Jastaıynan balanyń omyrtqasyna salmaq túsirgen durys emes. Eger sábıińiz segiz aılyǵyna deıin eńbektemese jáne bir jarym jasqa deıin júrmese, demek onyń bulshyqet júıesi áli jetilmegen. Balany nevrolog dárigerge teksertken jón. Júris arbasy men sekirgishter ata-analardyń bos ýaqytyn uzartqanymen, balanyń densaýlyǵyna zıan keltiredi.

Sútsaýǵysh, gorshok, bulaý - ıá

Ata-analar úshin jasap shyǵarylǵan quraldardyń ishinde  sútsaýǵyshtyń paıdasy sózsiz tıedi. Sútsaýǵyshtardyń eki túri bar: elektr jáne qolmen jumys isteıtin. Qolmen jumys isteıtin sútsaýǵyshty paıdalaný óte ońaı jáne elektrli sútsaýǵyshqa qaraǵanda, sútti tez saýady.

Balanyń vanasy da mańyzdy zattardyń biri. Sondaı-aq, balańyz bir jasqa tolǵanda gorshok satyp alýyńyzǵa týra keledi. Keıbireýler balanyń 28 aıǵa deıin (eki jastan asqanda) ájethanaǵa barǵysy keletinin aıta almaıdy dep sendiredi.

Ne qajet emes

1. Qoldanylǵan jaıalyqshalardy óńdeýish. Siz ony qoldanbaısyz. Ol óte yńǵaısyz. Ol óńdeýshi emes, ony jınaǵysh jáne nyǵyzdaǵysh deýge bolady. Jaıalyqshalardy jınap qaıtesiz? Olardy kúnine bir ret shyǵaryp tastaý kerek, óıtkeni olardan sasyq ıis shyǵatyn bolady.

2. Bótelke jylytqysh, sterılızator men keptirýge arnalǵan qural. Sábıge  keıde qospa berýge (aýyryp qalsańyz) týra keledi. Biraq bótelkelerge arnalǵan osyndaı qurylǵylardyń qajeti joq. Olar bos oryn alyp, úıdegi kereksiz zattardyń qataryn toltyrady.

3. Sýǵa arnalǵan termometr. Bulaýda balany kúıdirip alý nemese oǵan sýyq tıdirip alý qıyn. Ekinshi nemese úshinshi kúnnen bastap sýdyń temperatýrasyn ózińiz anyqtap, termometrdi izdeýge erinip qalasyz.

4. Denege arnalǵan elektrondy termometr. Arzan termometrdi alýdyń qajeti joq: olar temperatýrany durys kórsetpeıdi. Eger balańyz aýyryp qalsa – synapty qyzýólshegishke júginesiz.

5. Balalarǵa arnalǵan ashana aspaptary.  Balalar shaı qasyqpen tamaq ishe alady. Oǵan qosa, balalarǵa arnalǵan barlyq derlik ydystar belgisiz plasıkterden Qytaıda jasalady. Ol ydystardy ysytqan kezde ýly zattar bólip shyǵarmaıtynyna eshkim kepildik bere almaıdy. Al balalarǵa arnalǵan plasık shanyshqymen jeıtin zattardy qasyqpen de jeı alady.

6. Balalarǵa arnalǵan qaıshy.  Olar durys qımaıdy, sondyqtan da qarapaıym manıkúr jasaıtyn qaıshymen balanyń tyrnaqtaryn tez alasyz.

7. Emizik. Eger balańyzdy emizetin bolsańyz, emiziktiń esh qajeti joq

Jórgekter – ıá.

Eger siz bir ret paıdalanylatyn jórgekterdi qoldanatyn bolsańyz, onda siz táýligine orta eseppen tórt-bes danasyn paıdalanasyz. Eger kóp ret qoldanylatyn  jórgekti alǵyńyz kelse – birden alty danasyn satyp alǵanyńyz durys. Bul jaıalyqshalardan alǵashqy bir-eki apta qoldanǵanyńyzda ǵana aǵyp ótedi (materıaldyń ereksheligi), bir kún artqan saıyn aǵyp ótýi azaıady. Eki aptadan keıin sapaly materıaldan jasalǵan kóp rettik jórgekter ylǵaldy úsh-tórt saǵatqa deıin ustap turatyn bolady. Sonda kúnine úsh jórgek qoldanasyz. Al, bir ret qoldanylatyn jórgeksheni túnde paıdalanasyz. Eki aýystyrǵyshy bar sapaly kóp rettik jaıalyq 2000 teńge turady. Nemese alty danasyn alý úshin 10000 teńgeńizdi jumsaısyz. Bul aqshaǵa jeti úlken jaıalyqsha qaptamasyn satyp alýǵa bolady. Nemese 300 dana.  Bul tek 75 kúnge jetedi.

Ne qajet emes

1. Balalardyń dýshqa arnalǵan geli,  sýsabyndar. Olardyń quramynda natrıı laýretsýlfaty bolady (ydys jýatyn suıyqtyqtyń quramyndaǵy qosyndy). Sábıińizdi shomyldyrý úshin balalar sabynyn paıdalanyńyz. Jáne ony jıi qoldanbańyz. Kún saıyn jýynýǵa arnalǵan geldi nemese dýshqa arnalǵan kópirtkishti qoldaný saldarynan teriniń ımýnıtetin qurtasyz – balańyzdy jaı sýmen shomyldyryńyz.

2. Losóndar, denege arnalǵan jaqpa maılar.  Quramyn oqyp shyǵyńyz – ol jerde tek hımıa jazylǵan. Balalarǵa arnalǵan kosmetıka óndirýshilerdiń barlyǵy derlik parabennen bas tarta qoımaǵan. Eger balany qymtap oramaı, ýaqytyly jýyndyryp, kúnde taza sýda shomyldyrsańyz, ol abyrjymaıdy. Eger onyń denesinde birdeńeler paıda bolsa, ony lasonmen emdemeı, dermatolog dárigerge kórsetý kerek.

3. Ylǵaldy maılyqtar. Balańyzdy súrtip emes, jýyndyryp turyńyz. Árıne, ylǵaldy maılyqtardyń úıde bolǵany durys. Biraq, olardyń sany tym kóp bolmaý kerek. Ókinishke oraı, balalaryn kúnine bir nemese eki ret qana shomyldyryp, jaıalyqtaryn aýystyratyn kezde maılyqpen súrtip qóoıa salatyn otbasylardy bar. Bul adam shoshyrlyq nárse, ári gıgıenaǵa jatpaıdy, onyń ústine qymbat (eki kúnge arnalǵan jaqsy maılyqtardyń qaptamasy kem degende 500 teńgeni quraıdy).

Kıim men jaıalyq – ıá. Biraq kóp emes

Alty aıǵa deıin balalar kıimderin búldirmeıdi. Kıim úshin eń qaýiptisi – olardyń loqsyǵany. Balalar kıimderine aǵyzyp tamyzbaıdy, sebebi ol ózi tamaqtanyp, ózi sý ishpeıdi (eger emizýli bolsa), jalǵyz ózi qydyryp, topyraqpen oınamaıdy. Biraq, tez ósedi, sondyqtan kóp kıimderin kıip te úlgermeıdi. Osy alty aıdyń ishinde olardyń shkaftarynda túrtilmegen kıimder kóbeıedi – ata-analar emizýli balalaryna ondaǵan kóılek pen djıns, jeıdeler satyp alady. Týystary mindetti túrde ádemi shaǵyn kostúmder men bodıler syıǵa tartady.

Sábıge ár ólshemnen bes syrǵyma (polzýnkı),  jeıde, kombınezon, bodı, eki bas kıim, bir jyly kúrte, bir jyly bas kıim men syrtqa kıetin eki kıim jeterlik.

Eger únemdegińiz kelse, osy jınaqtardyń 56-62 jáne 62-68 ólshemderin satyp alyńyz. Balaǵa osylardyń ózi 8-9 aıǵa deıin jetedi. Bul jıyntyqqa on jaıalyqty, úsh-tórt jup shulyq, birneshe ishkıim, bir tápishke, bir báteńke men bir jasqa deıin kıip júretin bir kombınezon-transformerdi qosyńyz.

Balańyzdyń alǵashqy on aılyǵyna deıin únemdi túrde kıim men jaıalyqtardy qosa alǵanda, 75 zat qajet bolady. Osy jıyntyqtardy alsańyz, balańyz eshteńeden tarshylyq kórmeıdi, al sizdiń qolyńyzda únemi taza zattar bolatyny anyq. 0-9 aı aralyǵyndaǵy balalarǵa arnalǵan jańa kıimderdiń jıyntyǵyn, balany alyp júretin ergoqorjyndy qosa alǵanda, 60 000-75 000 teńge jumsaısyz.

Ne qajet emes

1. Tyrnamaý úshin kıgiziletin qolǵaptar. Jańa týylǵan sábılerdiń tyrnaqtardy tússiz ári jumsaq bolady. Onyń tyrnaqtary qataıǵansha, bala óz qoldaryna ózi úırenisip ketedi. Al, balalardyń tyrnaqtaryn týylǵan kezden bastap alýǵa bolady.

2. Balalarǵa arnalǵan tósek-oryn jabdyqtary. Onyń ornyna tek jaıalyq qoldanýǵa da bolady.

Tamaq týraly ne bilemiz?

Bul jerde bári ońaı. Eń durys tamaqtandyrý – emizý. Eger qandaı da bir sebeptermen balany emize almasańyz – qospa berińiz. Alty aıǵa deıin balaǵa basqa eshteńe qajet emes. Keıin oǵan ózińiz arnaıy tamaq pisirgenińiz durys. Ózińiz kókónister (baqshadan) qaınatyp, botqa pisirińiz, jemis-jıdekterden púre daıyndańyz.

Aptasyna orta eseppen segiz aılyq bala 10000-12000 teńgeniń tamaǵyn tutynady. Nemese aıyna 50000 teńge – bul óte kóp qarjy bolýy múmkin. Biraq, mundaı shyǵyndardan qutylýǵa bolady, mysaly qajet emes, paıdasy joq balalar botqasyn, púre men pispenandardy satyp almańyz.

Bul maqaladaǵy dúnıeler - balalardyń tek bir jasqa deıin qoldanatyndary. Qosymsha dári-dármekter, aqyly tekserýler, taksı men tis shótkesi, oıynshyqtarǵa jumsalatyn qosymsha shyǵyndardy da esepke alǵan jón. Olardy eseptemeýge de bolady – sebebi olar arzan ári jıi syı retinde beriledi.

Derekkózi: mel.fm

---