Jetkinshekterdiń tulǵalyq qasıetteriniń qalyptasýy.
Jetkinshekterdiń tulǵalyq qasıetteriniń qalyptasýy.
Maqsaty: Jetkinshekterdiń jas erekshelikterine psıhologıalyq pedagogıkalyq taldaý.
Mindeti:
1. Jetkinshekterdiń fızıologıalyq jáne jas erekshelikterine mán berý arqyly qarastyrý.
2. Jetkinshekterdiń jeke tulǵalyq qarym - qatynasynyń ózindik baǵalaýyn anyqtaý.
3. Jeke bas qasıetteri men qabiletteri, tıptik temperamentteri jáne psıhologıasyn taldaý.
Jospar:
Jetkinshektik shaqqa ótýdegi jańa qurylymdary.
Eresektik sezim – jetkinshek jasynyń negizgi psıhologıalyq qurylymy retinde taldaý.
Balań jastyq jáne bul kezeńniń ózindik erekshelikteri.
Balań jastaǵy dene kúshiniń damýy.
Jeke bastyń qasıetterin uǵyný men ózin - ózi baǵalaý.
Jasóspirimniń ózin - ózi syılaýy jáne onyń fýnksıalary.
Kirispe
Jobanyń ózektiligi:
Jetkinshektik shaqqa ótýdegi jańa qurylymdary. Áleýmettik eresektiktiń damýy degenimiz balanyń eresekter qoǵamynda onyń tolyqta teń quqyly múshesi bolyp ómir súrýge daıarlyǵynyń qalyptasýy. Bul proses obektıvtik qana emes, sýbektıvtik daıarlyqtyń da damýyn kózdeıdi, ol is - áreketke eresekterdiń minez-qulqyna degen kózqarastarǵa qoıylatyn qoǵamdyq talaptardy meńgerý úshin qajet, óıtkeni áleýmettik eresektiktiń ózi osy talaptardy ıgerý prosesinde damıdy. Jetkinshektik shaqtyń basynda balalar syrt pishini jaǵynan da, minez - qulqy jaǵynan da eresekterge uqsamaıdy: olar áli de kóp oınap, kóp júgiredi, alysyp - julysyp, tentektikter jasaıdy, óz degenderin istep, baıyz tappaıdy, qyzý da shamdanǵysh, ár túrli salada belsendi, kóbinese ushqalaq, ynta bildirip, den qoıýy da, bireýdi jaqsy kórýi, qarym - qatynasy da turaqsyz, basqanyń yqpalyna ońaı kóngish bolady. Alaıda balalyǵy qaz - qalpynda bolyp kórinetin syrt kórinisi aldamshy bolady da onyń syrtynda jańanyń qalyptasýynyń mańyzdy prosesteri júrip jatady: jetkinshekter kóp jaǵynan áli bala bolyp júrip, eleýsiz eseıedi.
Eresektiń qalyptasý prosesi kózge birden túspeıdi. Onyń kórinisteri men nyshandary ár sıpatty jáne san alýan. Eresektiń alǵashqy órkenderi onyń damýy ár sıpatty jáne san alýan. Eresektiń alǵashqy órkenderi onyń damyǵan formalarynan óte aıryqsha bolyp, keıde jetkinshektiń minez - qulqynda eresek adamǵa jaǵymsyz jańa sátterde kórinýi múmkin. Jetkinshek jasqa aıaq basqan balanyń jeke basynyń qalyptasýyndaǵy túbegeıli ózgerister sana - sezimniń damýyndaǵy sapalyq ózgeristermen anyqtalady, osynyń arqasynda bala men ortanyń arasyndaǵy burynǵy qatynas buzylady.
Jetkinshektiń jeke basyndaǵy basty jáne ózine jańa qurylym onyń ózi týraly endi bala emespin deıtin túsiniktiń paıda bolýy bolady, ol ózin eresekpin dep sezine bastaıdy, eresek bolýǵa jáne ózine jurttyń osylaı dep qaraýyna umtylady.
Eresektik sezim – jetkinshek jasynyń negizgi psıhologıalyq qurylymy retinde. Eresektik sezim dene damýy men jynystyq tolysýdaǵy ilgerileýshilikterdi uǵynyp, baǵalaýdyń nátıjesinde shyǵýy múmkin; bulardy jetkinshek anyq sezinedi jáne ony óz uǵymynda da obektıvti túrde neǵurlym eresek etip kórsetedi. Qazirgi bar akselerasıa balada osy jańa ózin - ózi túsiný men ózin - ózi baǵalaýdyń burynǵy jyldarǵa qaraǵanda erte paıda bolýyna jaǵdaı jasaıdy. Eresektik sezimderiniń endigi ber qaınar kózi – áleýmettik negizder. Munyń ózi eresektermen qarym - qatynasta bala obektıvtik turǵydan balalyq jaǵdaıda bolmaı, eńbekke qatysyp, eleýli mindetteri bolǵandaı retterde týyndaýy múmkin. Eresekterdiń senimi jáne jastaıynan derbestikke jetý áleýmettik qana emes, sýbektıvtik turǵydan da balany tez eseıtedi. Buǵan uqsas mysaldar Uly Otan soǵysy jyldarynda kóp kezdesti.
Eresektik sezimniń jynystyq tolysýdan kóp buryn paıda bolýynyń múmkindigi bar joldy N. A. Nekrasov barmaqtaı mujyq beınesinde bergen. Munyń ózi bala eresek dep sanaıtyn adam men ózi arasyndaǵy bir nemese birneshe ólshem boıynsha balanyń ózi uqsaspyz (bilim, iskerlik, kúsh, eptilik, batyldyq, t. b. uqsastyǵy) dep tapqan jaǵdaıda da týyndaýy múmkin; uqsastyq jaılar neǵurlym kóp bolsa, ózin eresek sezinýge negiz de soǵurlym kóp bolady. Eresektik sezim balany ózine teń uqsaıtyn neǵurlym eresek joldastarymen (balanyń uǵymynda) qarym - qatynasta da qalyptasady. Jetkinshek ózin aınalasyndaǵylarmen ǵana emes, munyń aldynda óziniń qandaı bolǵanymen de salystyrady, árıne, belgili bir beınelerdi baǵdarǵa alyp, ózindegi progresti bólip kórsetedi.
Eresek sezimi sana - sezimniń ózine tán jańa qurylymy retinde jeke adamnyń ózekti ereksheligi, onyń qurylymdyq ortasy bolady, óıtkeni ol jetkinshektiń ózine, jurtqa jáne dúnıege degen jańa ómirlik pozısıasyn bildiredi, onyń áleýmettik belsendiliginiń ózine tán baǵyty men mazmunyn, jańasha talpynystarynyń, tolǵanystary men afektıvti yqpaldardyń júıesin anyqtaıdy. Jetkinshektiń ózine tán áleýmettik belsendiligi eresekter dúnıesindegi jáne olardyń qarym - qatynastaryndaǵy bar normalardy, qundylyqtar men minez - qulyq tásilderin meńgerý alǵyrlyǵy bolyp tabylady. Munyń uzaqqa sozylatyn saldary bolady, óıtkeni eresekter men balalar ár túrli eki topty kórsetedi jáne olardyń mindetteri, quqylary, artyqshylyqtary men shekteýleri túrlishe bolady. Balalarǵa arnalǵan kóptegen normalarda, erejelerde, talaptarda, shekteýlerde, til alýdyń erekshe moralynda olardyń eresekter dúnıesindegi derbessizdigi, teń qulyqsyzdyǵy men táýeldi jaǵdaıy beınelengen. Bala úshin dúnıede qol jetpes, tyıym salynǵan jaılar kóp. Balalyq shaǵynda bala qoǵamnyń balalarǵa qoıatyn talaptarymen normalaryn meńgeredi. Bul normalar men talaptar eresekter tobyna óter kezde sapalyq turǵyda ózgeredi. Jetkinshekte ózi týraly endi balalyqtyń shekarasynan ótken adammyn degen túsiniktiń paıda bolýy onyń bir normalar men qundylyqtardan basqalaryna balalyq normalar men qundylyqtardan eresekti normalar men qundylyqtarǵa qaıta baǵdar alýyn aıqyndaıdy.
Jetkinshekterdiń tulǵalyq qasıetteriniń qalyptasýy. júkteý
Maqsaty: Jetkinshekterdiń jas erekshelikterine psıhologıalyq pedagogıkalyq taldaý.
Mindeti:
1. Jetkinshekterdiń fızıologıalyq jáne jas erekshelikterine mán berý arqyly qarastyrý.
2. Jetkinshekterdiń jeke tulǵalyq qarym - qatynasynyń ózindik baǵalaýyn anyqtaý.
3. Jeke bas qasıetteri men qabiletteri, tıptik temperamentteri jáne psıhologıasyn taldaý.
Jospar:
Jetkinshektik shaqqa ótýdegi jańa qurylymdary.
Eresektik sezim – jetkinshek jasynyń negizgi psıhologıalyq qurylymy retinde taldaý.
Balań jastyq jáne bul kezeńniń ózindik erekshelikteri.
Balań jastaǵy dene kúshiniń damýy.
Jeke bastyń qasıetterin uǵyný men ózin - ózi baǵalaý.
Jasóspirimniń ózin - ózi syılaýy jáne onyń fýnksıalary.
Kirispe
Jobanyń ózektiligi:
Jetkinshektik shaqqa ótýdegi jańa qurylymdary. Áleýmettik eresektiktiń damýy degenimiz balanyń eresekter qoǵamynda onyń tolyqta teń quqyly múshesi bolyp ómir súrýge daıarlyǵynyń qalyptasýy. Bul proses obektıvtik qana emes, sýbektıvtik daıarlyqtyń da damýyn kózdeıdi, ol is - áreketke eresekterdiń minez-qulqyna degen kózqarastarǵa qoıylatyn qoǵamdyq talaptardy meńgerý úshin qajet, óıtkeni áleýmettik eresektiktiń ózi osy talaptardy ıgerý prosesinde damıdy. Jetkinshektik shaqtyń basynda balalar syrt pishini jaǵynan da, minez - qulqy jaǵynan da eresekterge uqsamaıdy: olar áli de kóp oınap, kóp júgiredi, alysyp - julysyp, tentektikter jasaıdy, óz degenderin istep, baıyz tappaıdy, qyzý da shamdanǵysh, ár túrli salada belsendi, kóbinese ushqalaq, ynta bildirip, den qoıýy da, bireýdi jaqsy kórýi, qarym - qatynasy da turaqsyz, basqanyń yqpalyna ońaı kóngish bolady. Alaıda balalyǵy qaz - qalpynda bolyp kórinetin syrt kórinisi aldamshy bolady da onyń syrtynda jańanyń qalyptasýynyń mańyzdy prosesteri júrip jatady: jetkinshekter kóp jaǵynan áli bala bolyp júrip, eleýsiz eseıedi.
Eresektiń qalyptasý prosesi kózge birden túspeıdi. Onyń kórinisteri men nyshandary ár sıpatty jáne san alýan. Eresektiń alǵashqy órkenderi onyń damýy ár sıpatty jáne san alýan. Eresektiń alǵashqy órkenderi onyń damyǵan formalarynan óte aıryqsha bolyp, keıde jetkinshektiń minez - qulqynda eresek adamǵa jaǵymsyz jańa sátterde kórinýi múmkin. Jetkinshek jasqa aıaq basqan balanyń jeke basynyń qalyptasýyndaǵy túbegeıli ózgerister sana - sezimniń damýyndaǵy sapalyq ózgeristermen anyqtalady, osynyń arqasynda bala men ortanyń arasyndaǵy burynǵy qatynas buzylady.
Jetkinshektiń jeke basyndaǵy basty jáne ózine jańa qurylym onyń ózi týraly endi bala emespin deıtin túsiniktiń paıda bolýy bolady, ol ózin eresekpin dep sezine bastaıdy, eresek bolýǵa jáne ózine jurttyń osylaı dep qaraýyna umtylady.
Eresektik sezim – jetkinshek jasynyń negizgi psıhologıalyq qurylymy retinde. Eresektik sezim dene damýy men jynystyq tolysýdaǵy ilgerileýshilikterdi uǵynyp, baǵalaýdyń nátıjesinde shyǵýy múmkin; bulardy jetkinshek anyq sezinedi jáne ony óz uǵymynda da obektıvti túrde neǵurlym eresek etip kórsetedi. Qazirgi bar akselerasıa balada osy jańa ózin - ózi túsiný men ózin - ózi baǵalaýdyń burynǵy jyldarǵa qaraǵanda erte paıda bolýyna jaǵdaı jasaıdy. Eresektik sezimderiniń endigi ber qaınar kózi – áleýmettik negizder. Munyń ózi eresektermen qarym - qatynasta bala obektıvtik turǵydan balalyq jaǵdaıda bolmaı, eńbekke qatysyp, eleýli mindetteri bolǵandaı retterde týyndaýy múmkin. Eresekterdiń senimi jáne jastaıynan derbestikke jetý áleýmettik qana emes, sýbektıvtik turǵydan da balany tez eseıtedi. Buǵan uqsas mysaldar Uly Otan soǵysy jyldarynda kóp kezdesti.
Eresektik sezimniń jynystyq tolysýdan kóp buryn paıda bolýynyń múmkindigi bar joldy N. A. Nekrasov barmaqtaı mujyq beınesinde bergen. Munyń ózi bala eresek dep sanaıtyn adam men ózi arasyndaǵy bir nemese birneshe ólshem boıynsha balanyń ózi uqsaspyz (bilim, iskerlik, kúsh, eptilik, batyldyq, t. b. uqsastyǵy) dep tapqan jaǵdaıda da týyndaýy múmkin; uqsastyq jaılar neǵurlym kóp bolsa, ózin eresek sezinýge negiz de soǵurlym kóp bolady. Eresektik sezim balany ózine teń uqsaıtyn neǵurlym eresek joldastarymen (balanyń uǵymynda) qarym - qatynasta da qalyptasady. Jetkinshek ózin aınalasyndaǵylarmen ǵana emes, munyń aldynda óziniń qandaı bolǵanymen de salystyrady, árıne, belgili bir beınelerdi baǵdarǵa alyp, ózindegi progresti bólip kórsetedi.
Eresek sezimi sana - sezimniń ózine tán jańa qurylymy retinde jeke adamnyń ózekti ereksheligi, onyń qurylymdyq ortasy bolady, óıtkeni ol jetkinshektiń ózine, jurtqa jáne dúnıege degen jańa ómirlik pozısıasyn bildiredi, onyń áleýmettik belsendiliginiń ózine tán baǵyty men mazmunyn, jańasha talpynystarynyń, tolǵanystary men afektıvti yqpaldardyń júıesin anyqtaıdy. Jetkinshektiń ózine tán áleýmettik belsendiligi eresekter dúnıesindegi jáne olardyń qarym - qatynastaryndaǵy bar normalardy, qundylyqtar men minez - qulyq tásilderin meńgerý alǵyrlyǵy bolyp tabylady. Munyń uzaqqa sozylatyn saldary bolady, óıtkeni eresekter men balalar ár túrli eki topty kórsetedi jáne olardyń mindetteri, quqylary, artyqshylyqtary men shekteýleri túrlishe bolady. Balalarǵa arnalǵan kóptegen normalarda, erejelerde, talaptarda, shekteýlerde, til alýdyń erekshe moralynda olardyń eresekter dúnıesindegi derbessizdigi, teń qulyqsyzdyǵy men táýeldi jaǵdaıy beınelengen. Bala úshin dúnıede qol jetpes, tyıym salynǵan jaılar kóp. Balalyq shaǵynda bala qoǵamnyń balalarǵa qoıatyn talaptarymen normalaryn meńgeredi. Bul normalar men talaptar eresekter tobyna óter kezde sapalyq turǵyda ózgeredi. Jetkinshekte ózi týraly endi balalyqtyń shekarasynan ótken adammyn degen túsiniktiń paıda bolýy onyń bir normalar men qundylyqtardan basqalaryna balalyq normalar men qundylyqtardan eresekti normalar men qundylyqtarǵa qaıta baǵdar alýyn aıqyndaıdy.
Jetkinshekterdiń tulǵalyq qasıetteriniń qalyptasýy. júkteý
You Might Also Like
-
Bastaýysh synypta matematıka pánine qosymsha júrgiziletin arnaıy kýrs baǵdarlamasy
