InfoHub Logo

Tárbıe saǵatynyń taqyryby: Jolda júrý erejelerin bilemiz be?

Maqsaty: Kóshede júrý erejeleri boıynsha qalyptasqan oqýshy túısikterin, bilimderin pysyqtap, onyń ómirdegi mańyzyn túsindirý.
Oqýshylardyń qyzyǵýshylyǵyn týdyryp, oı - órisin, belsendiligin damytý. Synyp oqýshylaryn joldastyqqa, saqtyqqa tárbıeleý.
Kórnekiligi: Jol belgileri, baǵdarsham maketi, qıylǵan jińishke uzyn jolaqshalar (zebra joly), bordúr maketi, sújetti sýretter, avtobýs maketi, loto oıynyna qajetti sýret pen belgiler sýreti.
Tehnıkalyq qural: teledıdar, DVD, vıdeo kórinis jazylǵan DVD dıskisi.

Barysy:
Synyp oqýshylary 4 topqa bólinip otyrady. (ár topta 4 oqýshydan)

Muǵalim: Sálemetsińder me, balalar? Biz ómirimizdi, densaýlyǵymyzdy qorǵaýdyń birden - bir kepili kóshede júrý erejelerinen sabaqtar ótkizgen bolatynbyz. Búgin osy kóshede júrý erejeleri boıynsha alǵan bilimderińdi pysyqtaý maqsatynda «Jolda júrý erejelerin bilesiń be?» atty tárbıe saǵatyn ótkizgeli otyrmyz. Sebebi, jolda júrý tártibin bilý árbir bala, árbir adam úshin mańyzdy dep bilemiz.
- Al kóshede júrý tártibin bilmeý nege ákep soǵýy múmkin?

1 - oqýshy: Kóshede júrý tártibin oryndamaý kólikterdiń júrip turýyna kedergi keltiredi, jumysshylar jumysqa, oqýshylar sabaqqa, dárigerge, basqa da baratyn jerlerine der kezinde jetpeýi múmkin.
2 - oqýshy: Kóshede júrý tártibin bilmeýdiń saldarynan adamdar jol apatyna ushyrap jatady.
3 - oqýshy: Jolda júrý erejelerin bilmegen oqýshylar kólik astyna túsip, qyrshynnan qıylyp ta jatady.
4 - oqýshy: Jol júrýdiń tártibin
Erejesin bilemiz.
Saqtanǵanda qaterden,
Saý - salamat júremiz.

Muǵalim: Olaı bolsa senderge kóshede júrý erejelerine baılanysty biraz suraqtar qoıaıyn. Al sender kelgen qonaqtarǵa bar bilimderińdi kórsetýge tyrysyńdar.
- Balalar, jol degen ne?

5 - oqýshy: «Jol» degen sózdiń ózi kólik quraldary men júrginshiler qozǵalatyn aýmaq uǵymyn qamtıdy. Bul qalalar men eldi mekender, olardan tys jerlerdegi joldar, kósheler men burylystar. Jol kólikter men jaıaý júrginshilerge arnalǵan dep ekige bólinedi.
- Jolda júrýde biz bilý kerekti eń negizgi ereje qandaı?

6 - oqýshy: Jolda jaıaý júrginshi men júrgizýshi bolady. Avtobýstar, troleıbýstar men avtokólikter kóliktiń negizgi JOL ALYBYMEN júredi, al jaıaý júrginshi TROTÝARMEN nemese kóshe boıynyń oń jaq shetimen júrý kerek.
- Trotýar degen ne?

7 - oqýshy: Trotýar sózi fransýz tilinen aýdarǵanda «jaıaý júrginshige arnalǵan jol» degendi bildiredi. Trotýar ústinde qandaı da bolmasyn oıyn oınaýǵa nemese júgirýge bolmaıdy. Bul jaıaý júrginshige bóget jasaýmen atar, asa qaýipti bolyp tabylady.
- Jol jıeginiń boıyndaǵy qaptaldar ne?
8 - oqýshy: Bul – jol jıegi men trotýar aralyǵyn bólip turý úshin qalanǵan arnaıy tas qaptal. Ony BORDÚR dep ataıdy. Bordúr fransýz tilinde «bir nárseni jıekteýge arnalǵan jolaq» degen sóz. Keıbir balalar osy bordúrdiń ústimen júrýdi qyzyq kóredi. Ondaı jaǵdaıdyń aqyry qaıǵyly oqıǵaǵa soqtyrýy múmkin.

9 - oqýshy: Trotýar – júrer joly jaıaýdyń, jelaıaqtyń,
Jaıbasardyń, baıaýdyń.
Mashınanyń joly – kóshe ortasy,
Sony umytyp kete kórme, aıaýlym.
- Jol boıyndaǵy syzyqtar men belgilerdi qalaı ataımyz?
Hormen: Jol belgileri
- Biz únemi trotýarmen júre bermeımiz. Kósheden ótetin kezde qalaı ótemiz?
10 - oqýshy: Kósheden tek jaıaý júrginshiler ótpesi arqyly ótý kerek. Ony «Zebra» (jolaq jol)
dep ataıdy.

Sýretpen jumys
1. Jaıaý júrginshiler jolyn kórset.
2. Balaǵa úıden mektepke deıingi eń qysqa joldy tabýǵa kómektes. Ony qyzyl syzyqpen belgile.
3. Al endi eń qaýipsiz joldy tap. Ony jasyl syzyqpen belgile.
- Qyzyl syzyqpen belgilengen jol qysqa bolǵanymen qaýipti, sondyqtan jasyl túspen belgilengen jolmen júrgizemiz.

11 - oqýshy: Jolaq jolmen kósheden
Ótedi kil jaıaýlar.
Kólikterdiń báriniń
Jyldamdyǵy baıaýlar.
«Qalmasyn jurt jolynan!»-
Dep jol berer kólikter.
Zebranyń jonynan
Aýmaıdy ózi, kelip kór!
- Kóshede júrý tártibin ne basqarady?
Oqýshylar hormen: BAǴDARSHAM

12 - oqýshy: Baǵdarsham aty
Úsh kózi bar batyr.
Toq bolǵanmen zaty,
Ózinde kóp aqyl.
13 - oqýshy: Baǵdarsham - ómirimizdi jazymnan saqtandyratyn kómekshimiz, onyń syryn bilip, tilin alý barshamyzǵa kerek.

Bı «Baǵdarsham» ( úsh qyz baǵdarshamnyń úsh kózine sáıkes kústi dóńgelekshelermen bıleıdi)
1 - qyz: Qyzyl kózi janǵanda
Qalt toqtaı qal tabanda.
2 - qyz: Sary kózi janǵanda,
Saq, abaı bol barynsha.
3 - qyz: Jasyl jaryq jol ashyq,
Júre bergin bel asyp.
Sergitý oıynyn oınaıyq.
Ornymyzdan turaıyq
Baǵdarshamnyń belgisin
Qımylmen keltirip shyǵaıyq.
( Men qyzyl dóńgelekti kótergende otyrasyńdar, sary dóńgelekti kótergende turasyńdar, jasyl dóńgelekti kótergende oryndaryńda júresińder.)

- Balalar, keıde qıylystardaǵy baǵdarsham jumys istemeı qalýy múmkin. Bul jaǵdaıda baǵdarshamnyń mindetin memlekettik avtoınspeksıasynyń qyzmetkerleri atqarady. Ony RETTEÝSHİ deımiz. Qazir Nurdáýlet retteýshi bolady. Sender onyń qımylyn baǵdarshamnyń qandaı sıgnalyna sáıkes keletinin aldaryńdaǵy qyzyl, sary, jasyl belgishelerdi kóterý arqyly kórsetesińder.
Nurdáýlet: (ala taıaǵymen retteýshi qımylyn 2 ret kórsetedi)
Kórseń joldyń boıynan
MAI qyzmetkerlerin
Sharshaý bilmes, eı, ulan,
Eleý kerek eńbegin.
Kóz salyp ol qyraǵy,
Bos jibermeı ár kúnin,
Qadaǵalap turady
Jolda júrý tártibin.
- Rahmet. Al, balalar, joldaǵy jol belgileri ne úshin kerek dep oılaısyńdar?

14 - oqýshy: Jol belgileri joldarda qozǵalysty retteýge kómektesedi. Júrgizýshiler men jaıaý júrginshilerdi jol apattarynan saqtanýdy eskertedi, qaıda barýǵa bolady jáne bolmaıtyndyǵyn kórsetedi.

İ top. Eskertý belgileri.
1 - oqýshy: Úshburyshty qyzyl boıaýmen kómkerilgen bul belgiler jol boıynda jaǵdaısyz, ıaǵnı qaýipti jerler bar degendi bildiredi.(sýretterin kórsete otyryp ár oqýshy ekiden eskertý belgilerin atap shyǵady).
• jaıaý júrginshi ótpesi
• balalar
• taıǵaq jol
• jol jóndeý jumystary
• eki jaqty qozǵalys
• velosıped jolymen qıylys
• shlagbaýmy bar temir jol
• shlagbaýmy joq temir jol
2 - oqýshy: Basymdylyq belgileri – bul belgiler júris bóliginiń nemese joldyń jińishkergen bólikteriniń kóshe qıylystaryn ótpelerin kesip ótý kerektigin beıneleıdi.
• basty jol
• basty joldyń aıaqtalýy
• jol berińiz
• aıaldamasyz qozǵalýǵa tyıym salynady.

İİ top. Tyıym salatyn belgiler.
3 - oqýshy: Dóńgelek sheńber túrinde qyzyl boıaýmen beriledi. Ol qozǵalys ataýlynyń bárine tyıym salady (sýretterin kórsete otyryp ár oqýshy ekiden eskertý belgilerin atap shyǵady).
• kirýge tyıym salynady
• qozǵalysqa tyıym salynady
• velosıpedpen júrýge tyıym salynady
• jaıaý júrginshilerdiń qozǵalysyna tyıym salynady
• aıaldaýǵa tyıym salynady

4 - oqýshy: Nusqaý belgileri – bul toptaǵy belgiler jaıaý júrginshiler men velosıpedshiler júretin jerlerdi kórsetedi, qandaı da bolmasyn kólik túrleriniń bireýiniń naqty baǵyttaǵy qozǵalysyna ruqsat beredi.
• túzý qozǵalys
• ońǵa qozǵalys
• aınalma jol
• velosıped joly
• jaıaý júrginshi joly
• eń tómengi qozǵalysty shekteý

İİİ top. Aqparattyq kórsetkish belgileri.
5 - oqýshy: Bul toptaǵy belgiler jol qozǵalysyna qatynasýlarǵa, jaıaý júrginshiler ótpesi ornalasqan jer, qoǵamdyq kólik aıaldamasy, kólik turatyn oryn týraly habarlaıdy.
• avtobýs nemese troleıbýs toqtaıtyn jer
• tramvaı toqtaıtyn jer
• birjaqty qozǵalystaǵy jol
• turaq orny
• jaıaýlar ótpesi
• jer asty jaıaýlar ótpesi

İÚ top. Qyzmet kórsetý belgileri.
6 - oqýshy: Qyzmet kórsetý belgileri - tıisti obektilerdiń ornalasýyn habarlaıdy.
• alǵashqy medısınalyq kómek pýnkti
• aýrýhana
• telefon
• tamaqtaný orny
• aýyz sý
• demelys orny
7 - oqýshy: Qosymsha aqparat belgileri (tablıchkalar) - ózderimen birge paıdalanylatyn belgilerdiń yqpalyn naqtylaıdy nemese shekteıdi.
• obektige deıingi araqashyqtyq
• yqpal etý aımaǵy
• qoldanylý baǵyttary
- Óte jaqsy, balalar. Osy jol belgilerin únemi esterińde saqtańdar. Al endi myna bir kóriniske nazar aýdaryńdar.( teledıdardan arnaıy túsirilgenvıdeo kórinisti qosamyn )
Úsh oqýshy mektepke barý úshin úıinen shyqty da, kólik júretin kóshede qýalasyp oınady. Tártipsizdeý bireýi ekinshi oqýshyny ıterip jiberedi. Ol jyǵylyp qalady. Úshinshi oqýshy jyǵylǵan balany turǵyzýǵa kómek kórsetedi. Dál osy kezde burylystan shyǵa kelgen mashına ázer toqtaıdy. Itergen tártipsiz oqýshy bar yqylasymen aıqaılap, kúlip turady.
- Osy kórinis jaıynda ne aıtasyńdar? / /
- Árıne, osyndaı erejege saı emes oıyndar kezdeısoq apatqa keziktiredi. Sondyqtan jolda júrý erejesin únemi saqtańdar.

Toptyq jumys «Qaı jerde oınaýǵa bolady? Al qaı jerde oınaýǵa bolmaıdy?».
Eger toptaryńa jolda júrý erejelerin buzbaı oınap júrgen balalardyń sýreti berilgen bolsa astyndaǵy sharshyny jasyl túspen, kerisinshe ereje saqtalmaǵan jerdi qyzyl túspen boıaısyńdar.
- Biz aýylda bir jerden ekinshi jerge jaıaý qatynaı beremiz. Al qalada qoǵamdyq kólikterdi paıdalanbasqa kelmeıdi. Ol kezde kóbine qandaı kólik túrin paıdalanamyz?
- / avtobýs /
- Avtobýsqa minerde qandaı erejeni saqtaý kerekpiz?
8 - oqýshy: Avtobýsty aıaldamada kútemiz. Tártipti saqtaý kerekpiz. Avtobýstyń artqy esiginen kirip, aldyńǵy esiginen túsý kerek.
( Eki oqýshy qysqa kórinis kórsetedi. Avtobýstyń maketiniń atqy esiginen kirip, aldyńǵy esiginen túsedi )
9 - oqýshy: Esiginen artqy,
Kólikke sen mingin.
Dál osy bir saltty,
Qulaǵyńa ilgin.

10 - oqýshy: Kezekte sen álgi
Artqy esikten kirgin.
Endi esikten alǵy,
Túserińdi bilgin.
- Jaqsy, balalar. Sender kóshede júrý erejeleri jaıly kóp áńgimeledińder. Endi senderdiń bilimderińdi «Jol belgilerin bilesiń be?» dep atalatyn loto oıyny arqyly qorytyndylamaqpyn. Senderdiń qoldaryńda belgi aty jazylǵan kartalar bar. Sol kartany jol belgileriniń sáıkes sýretine teris qoıyp shyqsańdar qyzyqty sýretti kóre alasyńdar.

( Oqýshylar qoldaryndaǵy jol belgisiniń atyn oqyp, sáıkes sýretke qondyrady. Sońynda sýretti tamashalaıdy)
- Qandaı sóılem shyqty?
Hormen oqıdy: Jolda júrý erejelerin saqta!

Muǵalim: Tárbıe saǵatymyzdy qoryta kelgende, bizdiń qalalarymyzda sol sıaqty biz turǵandaı aýyldardyń bárine ortaq jolda júrý erejesi engizilgen. Bul erejeni oqýshylar da, úlkender de, barlyq júrginshiler men júrgizýshiler de buljytpaı oryndaýy kerek.
Tárbıe saǵatyna belsene qatysyp, izdengishtik qabiletin kórsetken oqýshylar atap ótiledi.