InfoHub Logo

Taqyrypqa tereń úńilmes buryn aldymen jumyssyzdyq degen ne ekenin bilip alǵanymyz abzal. Jumyssyzdyq ol el ishindegi jumysqa jaramdy adamdar tobynyń belgili bir turaqty kásippen aınalysa almaı toqtalatyn áleýmettik ári ekonomıkalyq qubylysy bolyp tabylady. Osy tusta "jumyssyzdyq neden paıda boldy? "- degen suraq týyndaýy sózsiz. Jumyssyzdyq búgingi tańda kóptegen óner-kásip salalarynyń qarqyndy damyp, avtomattandyrylyp ketýine baılanysty. Qazaqstanda  2020 jyldyń naýryz aıynan bastap karantınniń bastalýyna baılanysty kóptegen kásip-oryndardyń tabysy turalap qalǵany belgili, jalǵyz ol emes jumys formattarynyń ózgerýi, jasaralyq shekteý sekildi faktorlarda áser etpeı qoımasy anyq. Qazirdiń ózinde stat. gov. kz saıtynyń málimetinshe eldegi jumyssyzdyq deńgeıi 2021 jylǵy qazan aıymen baǵamdaǵanda 4,9 % qurap otyr. Bunyń ózi  kásipkerlik qyzmetpen aınalysatyn shaǵyn kásiporyndardy esepke almaǵanda. Jumyssyzdar qataryna jumysqa qabiletsiz, jaramsyz adamdar emes, eńbek etýge arnalǵan kelisimshart joq, jumys izdep júrgender men ýaqytsha merzimde jumys jasaıtyndar kiredi. Vıse-mınıstrdiń aıtýy boıynsha elimizde 451 myńnan asa jumysy joqtar tirkelgen. Aldyńǵy jylmen salystyrǵanda  bıyl jumyssyzdardyń mólsheri 2,6  myń adamǵa kemigen.

Ózgeni qoıyp ózimizdi áli kúnge deıin jumyspen qamtamasyz ete almaı júrgende jumys izdep jumyla kelgen sheteldikterdiń sany kóbeımese azaıar emes. İshki ister mınıstirliginiń boljamy boıynsha 2019 jyly elge 600 myńdaı eńbek mıgranty kelýi tıis dep boljam jasalǵan. Aıtsa aıtqandaıaq boljam oryndaldy. Jalpy, jyl saıyn Qazaqstanǵa jumys izdep keletinderdiń sany artýda. Olar negizinen Ózbekstan, Ázerbaıjan jáne Tájik azamattary. Eńbek etýge kelip memleket qazynasyna  mıllıon-mılrdtaǵan salyq tólepte jatqany jalǵan emes. Ásirese shetel azamattary Qazaqstanǵa tirshiliktiń qyzǵan kezi - kóktem jáne jaz aılarynda aǵylatyn kórinedi. Negizgi tabys qurylys sekildi bar qara jumystardan bastalyp, baý-baqsha ónimderin ósirýmen jalǵasady. Qurylys salasy dep toqtalyp otyrýymnyń sebebi, qazirgi kezde ózimidiń jergilikti qazaqtardyń jumysyna qaraǵanda salystyrmaly túrde  ózg eldik qurylysshylardyń úı turǵyzý qunynyń qoljetimdiliginde. Baý-baqshaǵa keler bolsaq aýyldy aımaqtar, qala syrtyndaǵy jazyq aımaqtardyń kóp bóligi eginshilikpen aınalysady. Sonyń biri Eńbekshiqazaq aýdanyndaǵy, Báıdibek bı aýylynyń joǵarǵy jaǵandaǵy eginshilik aımaqtaǵy ózbek baýyrlarymyzben tildesip kórdim. Olardyń aıtýy boıynsha óz elderinde eginshilikpen aınalysýǵa qolaısyz ári aqsha qunsyzdyǵy da áser etetinin basa aıtty. Mine qyzyq, "Rıtm Evrazıı" portalynyń ókili Sergeı Smırnovtyń aıtýynsha 2019  jylǵy resmı statısıka boıynsha, Qazaqstanǵa 12,2 myń adam kelip,  45,2 myń adam qonys aýdarǵan. Tipti 2020 jylǵy pandemıaǵa qaramastan Pavlodar, Qostanaı, Shyǵys Qazaqstan obylystarynyń ózinde 11 myń adam shetel asqan. Bul 2018 jylǵymen salystyrǵanda segiz paıyzǵa kóp. Ketkenderdiń 60-70 % joǵary bilimdi azamatttar. Qazaqstandyqtardyń shet elge ańsary nege aýyp otyr? Joǵary jalaqy, turaqty jumys, jaıly ómir. Al kelip jatqandardyń ishinde joǵary bilimi barlar 15 % ǵana quraıdy. Eýrazıadaǵy etnıkalyq jáne dinı máseleler jaıyndaǵy sarapshy Gobl muny "Bilimdilerdiń jappaı kóshýi" deıdi. Endigi túıin, joǵary jalaqy, turaqty jumys,jáıli ómirdi kim qalamaıdy? Túptep kelgende jumyssyzdardyń kúnnen kúnge artýy, emıgranttar sanynyń ımıgranttar sanynan asyp túsýi eldiń ekonomıkasynyń áli de quldyrap turǵandyǵynan ıshar beredi.

---