InfoHub Logo

Búgin aıt.

Aıt kúni meniń úıimde álde nárseler týady. Erterek kezde "Aıt" kúni bolǵanda bir túrli qýanysh kóńilmen qarsy alǵan sekildenýshi edim, berirek kelgen soń "Aıt" kúni qýanýdy qoıyp, túrli oıǵa shomatyn boldym. Oǵan túrli sebepter boldy. Búgin de — "Aıt". Meniń oıym taǵy ótken-ketkendi sholyp ótip, árqaısysyna ózinshe maǵyna berip otyrý.

Kóp jyl boldy. Qurban aıty. Kúzdi kúngi kez. Meshit bolmaǵandyqtan Qaıyndy basyndaǵy úsh-tórt aýyl jınalyp, moldaǵa baryp, aıt namazyn oqydy. Kárim moldanyń sol kezde jańa oqyp shyqqan kezi, maqamy da ádemi-aq. Jınalǵan jurtqa ýaǵyzdy sóılep, jumaq-tamuq týraly soqqanda, biren-saran bılik aıtyp, para alýdan basqa buzyqtyqqa baspaıtyn jińishke kóńildi sopylardyń jylaǵandary boldy.

Ýaǵyzdyń qorytyndysy — segiz jumaq, hor qyzy, húlla tún, qanatty pyraq bári de qurbanǵa semiz mal soıyp, Aıt kúni aıamaı sadaqa bergen baılardiki!

Bizdiń elde Erqosaı deıtin kekeshtenip sóıleıtin bir shaldaý kisi bar edi. Sóziniń ishinde kedir-budyry kóp bolatyn.

Shanshý tilin jaqtyrmaǵandar:

— Qudaı seni osy tilińnen kekesh qyldy ǵoı, — deıtin. Sol Erqosaı otaǵasy julyp alǵandaı qylyp:

— Molda shyraǵym, jumaq bitkenge baılardy toltyryp boldyń, endi biz sıatyn jer qaldy ma? — dedi.

Erqosaı sózin molda jaqtyrmady:

— Sharıǵatty ázilge shaptyrsań, jumaqqa jyldam kiresiń,— dep keketti. "Myna túrimen jumaqta nesi bar eken"— degen tárizdenip baılar da ala kózimen qarady... Meniń kóńilimde túrli oılar týdy. Moldanyń sharıǵatyna qaraǵanda, kedeı bitkenge jumaqtan oryn berilmeıtin sekildi edi...

Kedeıdiń jetisken kúni bar ma, bir jyly qurbanǵa shalatyn malym bolmaı qaldy. Sıyr shalatyndar, aqsha taýyp bere almaısyń dep telmege kirgizbedi. Amalsyzdan qurbansyz "Aıtty" ótkizetin boldym. Meniń áıelim qaı bir sharýashylyqty oılaıtyn adam.

— Jurttyń bári "Aıt" shalyp jatqanda, qarap otyrý degen ne masqara?! Ózińniń etiń bolmaǵan soń, bir úıge aıtshylap barsań da, ashyq shyraımen asyn bermeıdi, ishýge tamaq taba almaı otyrǵan jypyldaq shesheıdiń úıi de shalyp otyr, seniń-aq peıiliń taryla beredi, — dep búrip boldy. Peıilim tarylǵanda men malym bolyp aıaǵanym joq, jalǵyz buzaýly sıyr men jalǵyz attan basqa adal qaranyń joqtyǵy qoldy baılady.

Qaıtkenmen de qatynnyń sózi janǵa batyp bara jatqan soń qysyldym.

- Qurban qazaqshylyq ǵurypqa qarap shalynbaıdy ǵoı, sharıǵat mendeı kedeıdi qysatyn bolsa, jerden qazsam da qurban shalaıyn, — dep qatyńdy jubatyp, birer dálel taýyp berer me eken dep Kárim moldaǵa keldim. Jasy menen kishi bolatyn. Sózdi dybyrlap kóp sóılegenimen de, bizdiń qystaýdy kúzetetin Aıpannyń eki sóziniń birine "yznashıtti" qosqany sekildi "ıaǵnı, máselendi" qystyrmaı sóz sóılemeıtin. Men kirip jaıymdy aıtqannan-aq, tamaqty qyryp alyp, jóneldi.

— Iaǵnı, máselen, qala — aıtty paıǵambar ǵaleısalam, mán bir mán ǵaııt sharıf kúni qurban shalmasa, ol men qıamet kúni meniń dıdarymdy kórmesin, — degen... ıaǵnı, máselen, malyńyz bolmasa da, aýyrýyńyz bolmasa, qurban shalýyńyz kerek, — dedi molda ekem.

Qıamette paıǵambardyń dıdaryn kórmeý maǵan aýyr soqty. Úıge kelip, jalǵyz sút buzaýdy Esmaǵanbetke bermek bolyp bir toqtysyn alyp soıdym.

Jyldan jyl ótip, 22-inshi jyldyń jutyna kezdestik. Kóppen birge Kárim molda da jutady. Onyń ústine jutap qalǵan jurt moldaǵa sadaqa berýdi sıretti. Eki sóziniń birinde Kárim molda: — Jurt qudaıdy umytty. Sadaqa berý degen joq. Osy álemettiń bári jurttyń peıiline qaraı bolyp otyr, —deıtin boldy.

Bir kúni "Aıt" boldy. Bizge eki bastan qurban shalý joq. Jalǵyz at, jalǵyz sıyrdan aıyrylyp, sháıge sútti kóringen úıden alatyn bolǵan soń, qurban shal dep qatyn mazany alatyn emes. Endigi meniń ańdıtynym — kim qurban shalar eken degen.

Kárim molda menimen kórshi. Qoı-qozysy bolmaǵanmen iri qaradan 10-15 qarasy bar. "Aıt" kúni bolǵansha pálendeı mal izdegendigi kórinbedi. Burynǵy qalpymen birer tý sıyryn soıǵysy kelip júr me dep te oılaımyn.

Tańerteńgilik moldanyń úıinen shań-shuń daýys shyqty. Daýys belgili — maı basqan jýan, keıki tumsyq sary bujyr qatyny bardy, qıt etse moldany taqymdap bajyldaıtyn da jatatyn. Jaıshylyqtaǵy urysy eleýsiz bolǵanmen, búgingi "Aıt sharıf" kúngi molda qatynynyń nege sóılep jatqanyn kórip tura jóneldim. Úıine jaqyndaı bergenimde:

— Sen molda bolýshy me ediń, qudaıdyń qarǵaǵan adamy sensiń!— degen qatynynyń sózi qulaǵyma sap ete qaldy. Qyzyqqanymnan úıge kirmeı tyńdadym.

— Sen qudaı qarǵaǵan bolmasań, jurtty azǵyryp qurban shaldyrǵanda jaqsysyń, qazir de ortan qoldaı iri 15 qarań bar, qurban shalar ediń ǵoı... Erteńgi kúni abysyn-ajyn "qurban shalmadyńdar" dep meniń betime basady... — dep búrip jatyr eken.

Kirip keldim... Molda sasqalaqtap qaldy:

— Jáke, áıel degen, ıaǵnı, máselen, aqylsyz bolady ǵoı, "áıeldiń shashy uzyn, aqyly qysqa" degen, ıaǵnı, máselen, ras sóz ǵoı. Jutqa ushyraǵanmen jumysy joq, qurban shalmadyń dep meni qysyp otyrǵanyn kórdiń be, — dep músápirsingen tárizdi boldy.

Tentek qatyn mende de bar, tili tıgende kúıip ketýshi edim. Meniń kúıim moldanyń basyna kelgenine aıaýshylyq qylatyn jónim bolsa da, baıaǵyda meniń eki qaram bar da "paıǵambardyń júzin kórmeısiń" dep qorqytyp maǵan qurban shaldyryp, 15 qaramen otyryp óziniń qurban shalǵysy kelmegendigine ashýym keldi:

— Jalǵyz qarasy barlarǵa "paıǵambardyń dıdaryn kórmeısiń" dep qurban shaldyrýshy ediń. Endi, 15 qaramen otyryp, qurban shalmaı paıǵambardyń dıdaryn óziń qaı betińmen kórmeksiń? Shyn kápir sen ekensiń ǵoı, — dedim.

Molda sasyp qaldy.

— Iaǵnı, máselen... — deı berdi.

Sodan qaıtyp moldanyń sózine senbeıtin boldym.

Biraq "Aıt" bolǵan saıyn basyma túrli oılar tolady. Qanshama jyldar aldaǵan tilge erip, mańdaı terimdi sypyryp júrip tapqan jalǵyz-jarym qaramdy qurban shalyp sırat kópirinen minip ótemin dep soıyp, jelge jibergenime ishim ashydy.

---